سرشمېرنه 2017 ز – فطرت بونېرے

متعلقه مضامين

“د ديدار شوق او عامر” – سکندر خان سکندر

د هجري کلېنډر د مياشتو پۀ نومونو کښې پټ رازونه – فضل مومند

غني خان، يوه کتنه – مولانا محمد يوسف بونېرے، کوالالمپور

 

نولس کاله پس پۀ پاکستان کښې سر شمېرنه وشوه. پاکستان جوړېدو نه وروستو پینځمه سر شمېرنه 1998ز کښې شوې وه. د هاغه وخت وزيراعظم د مسلم ليګ ګوند\ مشر ميا نواز شريف ؤ او اوس چې دومره وخت پس شپږمه سرشمېرنه وشوه نو وزيراعظم بيا هم نواز شريف ؤ. دې سر شمېرنې ځان سره د سوالونو او ګمانونو یو بهیر هم راوړو.

کۀ يو اړخ ته ميډيا او پۀ ځانګړې توګه اخباري کالمونو کښې صحافيانو د دې سرشمېرنې پۀ اعداد و شمار نيوکې وکړې نو بل اړخ ته د اولس نمائنده سياسي ګوندونه هم دغه سرشمېرنه باندې نيوکې کوي او پۀ خپلو سياسي تقريرونو او مرکو کښې پرې سوالونه اوچتوي.

د یو ملک دولتي انتظام چلولو او د باقاعده منصوبه بندۍ پۀ یقیني کولو کښې د سرشمېرنې کردار نه انکار نۀ شي کېدے. دا چې پۀ وطن کښې څومره خلک دي، د دې خلقو د ژوند ژواک د پاره مختلف ضرورتونه څۀ دي او دې ضرورتونو پوره کولو د پاره به څۀ منصوبه بندي پکار وي؟ څومره د وطن نه بهر مزدوري او کاروبارونه کوي، د اولس معاشي ژوند څنګه دے، د اولس کنډمې کړمې څۀ دي، کال په کال څومره خلقو ته د څومره د روزګار ضرورت پېښېږي، دولت د خپلو وسائلو نه څنګه ګټه پورته کولې شي، د تعليم شرح څۀ ده، د مرګونو شرح څۀ ده، ابادۍ کښې د زیاتوالي تناسب او شرح څۀ دي، ملک کښې چې څومره خلق دي نو د هغوي انساني او بنيادي حقونه به دولت څنګه هغوي ته ورکول یقیني کوي، څومره ځوانانو او پېغلو ته روزګار ورکول دي د هغې دپاره نوې منصوبې پېل کول. اولس ته چې د دولت لۀ خوا کوم بنيادي حقونه ورکول د دولت پۀ ذمه دارو کښې يو مهمه ذمه داري ده چې دولت پۀ صحيح توګه د اولس د پاره منصوبه سازي وکړي. پۀ وطن کښې د اوسېدونکو خلقو سرشمېرنه د دغه انتظامي کارونو اولنے جز دے. د ګلوبلائزېشن پۀ دې دور کښې خو دا هره لحظه اپډېټډ پکار ده. ټېکنالوجۍ دومره پرمختګ کړے دے چې دا کار ئې ډېر اسان کړے دے خو بيا هم پۀ وطن کښې نولس کاله اوږدې مودې نه وروستو سر شمېرنه پۀ داسې حال کښې وشوه چې د وطن ځينې برخې د بلها اپرېشنونو باجود د جنګ مېدانونه دي، د بارود پکښې درزا، طالبانائزېشن پکښې د ژوند نقشه بدله کړې، ځانمرګي او ډرون بریدونه، د 2005ز زلزله بيا سېلابونه او د جنګ لۀ عمله بې درکه شوي خلق چې دا پته ئې هم نۀ لګي چې چرته دي، مړۀ دي کۀ ژوندي دي ـــ پۀ ښونځو، پۀ پوهنتونونو کښې د ماشومانو او ځوانانو قتلول او د جنګ سره سم د نوې نشې پۀ ځوانانو کښې متعارف کېدل چې د نړيوالې سروے مطابق خاص ښکار ئې د شلو نه تر پنځویشتو کالو پورې تعليم يافته ځوانان او پېغلې دي، دا ټول هاغه سوالونه دي چې کره سرشمېرنو نه وروستو دې د پاره منصوبه سازي کېدې شي خو پۀ داسې حال کښې چې د وفاق سره سره پۀ صوبو کښې د جمهوريت يو کمزورے ترين طرز حکومت بلکې د دنيا يو بې کاره حکومتي بندوبست دے او بيا پۀ تېره تېره د پښتونخوا حکومت چې د ټولو نه زياته پۀ دغه جنګ او افتونو کښې دا صوبه متاثره شوې ده او دې سره تړلې شوې قبائلي سيمې چرته چې پۀ لکهونو خلق بې کوره شوي او پۀ مياشتو، کلونو د کوره لرې پۀ کېږدو او نورو ښارونو کښې د مهاجرت ژوند ته مجبوره شوي دي، دې سره سره اربنائزېشن هم پۀ لوے کچ شوے دے ـــ د ملک دننه د ډېرو خلقو شناختي کارډونه لا پۀ "نادرا" کښې بند دي چې د ویريفيکېشن د يو زړۀ ستړي عمل نه تېرېږي چې د يوې لوئې ستونزې رنګ ئې اخستے دے.

دلته تاسو سره د دغه سر شمېرنې 2017ز يو لنډيز شريکوم:

يونټ	کورنۍ	سړي	ښځې	نرښځي	ټول	د پېداوار شرح
پاکستان	3220	10644	10131	10	207774	2.
خېرپښتو	38451	15417	15054	9	305233	2
فاټا	55837	25562	24452	27	50016	2
پنجاب	17103	55958	54047	6	11001	2.
سندهـ	8585	24927	22956	25	47882	2.
بلوچست	1775	6483	5860	1	12344	3.
اسلام	3361	1055	9507	1	20065	4.

 

 

کۀ دغه جدول ګورو نو پۀ موجوده سرشمېرنه کښې پۀ پنجاب کښې د ابادۍ زیاتېدو شرح د ټولو صوبو نه کمه ښودلې شوې ده. پۀ دې تازه سرشمېرنه اعتراضونو کښې د پنجاب ابادۍ کښې د دې غېر فطرۍ کمۍ راتلل پۀ خپل ځاے لوے اعتراض دے. تجزیه نګاران وائي چې د پنجاب "ون یونټ" ساتلو د پاره د دغه صوبې ابادي کمه ښودل د پلاننګ برخه ده. کۀ د پنجاب پۀ ابادۍ کښې اضافه وښودلې شي نو دا به د ابادۍ پۀ بنیاد د نوو حلقو د جوړولو سره سره د صوبې د تقسیم جواز هم جوړېږي. پنجاب کښې د زمانو راهسې د سرائیکي "اقلیت" استیصال کېږي او دغه سیمه د ځان له صوبې رغوڼې اخلاقي او ائیني غوښتنه کوي. د کمې ابادۍ ښودلو سره دغه مطالبه د لږ نه لږ لسو کلونو پورې )کۀ چرې راتلونکې سرشمېرنې پۀ مقرره وخت وشي( پۀ شا کړې شوه. د نوې سرشمېرنې پۀ نتیجه کښې پنجاب د کمې ابادۍ ښودنې سره د مرکزي اسمبلۍ څو سیټونه لۀ لاسه ورکوي خو پارلېمان کښې د شمېر پۀ لوبه پوهه خلق پۀ دې پوهېږي چې دغه فرق څۀ لوے بدلون نۀ شي راوستے. د پنجاب لابي د صوبې وېش کله هم نۀ مني.

سیمه/ صوبه	موجوده سیټونه	ممکنه بدلون
خېبر پښتونخوا	35	+4
پنجاب	148	-7
سندهـ	61	0
بلوچستان	14	+2
اسلام اباد	2	+1
فاټا	12	12

بل خوا کۀ د خېبرپښتونخوا د قامي اسمبلۍ څلور سيټونه سېوا کېږي  نو پۀ دې باندې دا ازاله ګرانه ده چې د وړې صوبې ابادي کمه ښودلو باندې د صوبائي خود مختارۍ لۀ وجې اخستې شوې ګټې وفاق بېرته ځان سره خوندي کړي.

د مسلم ليګ )یانو( نه علاوه نور ټول سياسي ګوندونه پۀ دغه سرشمېرنو نيوکې کوي او غوښته کوي چې کره سرشمېرنه دې وشي. پۀ دې اعتراضونو کښې د نورو ګوندونو سره د عوامي نېشنل پارټۍ لۀ خوا د قبائیلي سیمو پۀ حواله خصوصاً د تحفظات څرګندونه شوې ده. سندهـ صوبې د ټولو نه وړومبے پۀ سرشمېرنه خپل اعتراض رېکارډ کړے دے.

د فاټا پۀ حوالې سره پۀ يو وخت کښې د حکومت له خوا وئېلے شوي وو چې شل لکهه خلق د وزيرستان نه د اپرېشن ضربِ عضب پۀ وجه کډوال شوي وو، خو دلته سرشمېرنه کښې د شمالي او سويلي وزيرستان ټوله ابادي 1,212,541 ښودلې چې ډېر سوالونه پرې را اوچت شوي دي. پۀ خېبر پښتونخوا کښې د موجوده حالاتو پۀ هنداره کښې ضرورت ددې خبرې دے چې کۀ ریاست پۀ رېښتيا غواړي چې ترهګري او بدامني دې ختمه شي او د دغه ځپلې شوې صوبې اولس دې نور ونۀ ځپلے شي، ریاست دې پښتنو سره نور د مېرې مور سلوک ونۀ ساتي، د کومې نتيجې چې د ملک پۀ تاوان کښې دي نو بيا دې پۀ ترجيحي بنيادونو کوټلي ګامونه واخستلے شي چې يادې شوې صوبه کښې د افتونو او جنګونو لۀ امله شوې تباهۍ او د څلور کاله د يو کمزوري نه کمزوري صوبائي حکومت چې صوبه ئې د ډېرې بد انتظامۍ سره مخ کړې ده، دلته منصوبه سازي ډېره ضروري ده او د هغې دپاره سرشمېرنه اولنۍ پوړۍ ده، ګنې پۀ داسې حالاتو کښې به د دې خاورې اولس د خپلو محرومیو د شدید احساس سره مخ شي او د محرومیو د احساس شدت کله هم ښې نتیجې نۀ راوړي.