سعادت خان جلبل – محمد ياسين

سعادت خان جلبل د شلمې پېړۍ د پښتو د مقصدي ادب يوه روښانه نامه ده. کله چې پۀ ملک د پېرنګي راج ؤ او پنجې ئې د پښتون وطن پۀ ګوټ ګوټ او کوڅه کوڅه ټينګې کړې وې او پۀ خلاف ئې فخر افغان باچاخان کلک او محکم ودرېدلے ؤ او د خپلې خاورې او اولس د ازادۍ نعره ئې پورته کړې وه نو پۀ دغه وخت کښې د سيمې د يو شمېر شاعرانو ترڅنګ سعادت خان جلبل د باچاخان سره د وطن د ازادۍ او سوکالۍ پۀ خاطر لکه د غر کلک ولاړ ؤ. ارواښاد جلبل صېب د شعر او ادب پۀ ښکلې پېرايه، د ټکيو پۀ رنګينه جامه او صوتونو پۀ انګازه کښې د پېرنګي پۀ ضد مبارزه جاري وساتله او د اولس د شعور بېدارولو ستره فريضه ئې پۀ ځان ومنله.

سعادت خان جلبل پۀ کال ١٩١٤ز کښې د چارسدې پۀ ترنګزو نومې کلي کښې د څلور خېلو پۀ محله کښې پېدا شو، د پلار نوم ئې حکمت خان او د نيکۀ نوم ئې باز ګل خان ؤ. خپل نوم ئې سعادت خان او جلبل ئې تخلص ؤ. جلبل يو سماجي او سياسي کارکن ؤ او د وطن د ازادۍ او سوکالۍ لپاره ئې خپل ژوند وقف کړے ؤ. پۀ ادبي دنيا کښې يو ځلنده ستورے دے. د ډېر زړۀ ستړي ژوند نه پس پۀ ١٧ دسمبر ١٩٨٩ز کښې د دې فاني دنيا نه رخصت شو خو د خپل سوچ او فکر ئې راتلونکي نسل ته د يو روښانه سباون پۀ شان پرېښودے دے.

د سعادت خان جلبل شمېر د ازاد هائي سکول اتمانزو پۀ ډېرو ذهينو او قابل طالب علمانو کښې کېدو. دلته جلبل صېب د ماسټر عبدالکريم ، خان عبدالغني خان، خان عبدالولي خان، فضل رحيم ساقي غوندې هستو سره پۀ يو سکول کښې پاتې شوے ؤ. جلبل د باچاخان بابا سپاهي ؤ او د هغوي د خدائي خدمتګار تحريک غړے هم ؤ. جلبل پۀ سکول کښې د داخلې نېټه نۀ ده معلومه. تر لسم جماعت پورې سبق ئې وئيلے دے. د طالب علمۍ پۀ زمانه کښې هم او بيا پۀ عملي ژوند کښې هم سعادت جلبل د ملک او قوم د خدمت د پاره خپل ځان وقف کړے ؤ او چرته چې به څۀ قسمه غونډه هم وه دے به پکښې د هر چا نه وړاندې موجود ؤ او پۀ خپل ښکلي اواز به ئې د وطن د ازادۍ نغمې وئيلې. دا هم ډېره مهمه ده چې د ازاد سکول طالب علمانو پښتون قام ته د ازادۍ شعور ورکولو کښې لوے کردار لوبولے دے.

سعادت خان جلبل چې کله پۀ ښۀ بده پوهه شو نو هغه وخت ملکي حالات ډېر خراب وو. د ملک واګې د پېرنګي پۀ لاس کښې وې او د دې ملک وګړو د غلامۍ ژوند تېرولو. د جلبل تربيت د باچاخان پۀ سکول کښې شوے ؤ او د ډېرو قومي مشرانو سره ئې ناسته پاسته شوې وه، هم د دغې صحبت اثر ؤ چې سعادت خان جلبل پۀ ډېر لږ عمر کښې د خپل سياسي هلو ځلو ابتدا وکړه او د باچاخان پۀ تحريک کښې شامل شو او تر اخر وخت پورې ئې هم د تحريک سره تړون لرلو. هغه کوڅه پۀ کوڅه او کور پۀ کور ګرځېدو او خلقوته به ئې د غلامۍ د ژوند نه د ازادۍ پېغام ورکولو.

جلبل صاحب د خپلې شاعرۍ زياته برخه هم پۀ جېل کښې تخليق کړې ده. هغۀ خپل تخليقي قوت د وطن د پاره پۀ کار راوستے دے. د هغۀ شاعري د قام، وطن او خپلې خاورې د پاره پۀ يو نظم “قامي شهيد” کښې دا رنګه د خپل عقيدت پېرزوئنې وړاندې کوي.

د اسمان پۀ کنارو کښې چې قامي شهيد ښکاره شي

لوي واړۀ ورته ولاړ وي د هغۀ پۀ ننداره شي

د خېبر د سر د پاسه د پښتون د همت غشے

د ظالم پۀ سينه ښخ شي د شهيد د غېرت چغې

اے شهيده! ځنکدن کښې تا کول وصيتونه

پۀ وړو وړو سلګو کښې دې کول اشارتونه

يو سبق دې مونږ له راکړو پۀ وطن دوکړئ سرونه

تا پۀ خپلو پاکو وينو کړۀ ترسره ارمانونه

وصيت به دې پۀ ځاے کړم اے شهيده کۀ ژوندے يم

سر به ځار کړم خپل وطن نه کۀ ريښتنے محمدزے يم

د جلبل صاحب يوه ډرامه هم ” د مزدور دنيا” پۀ نوم چاپ شوې ده. دا ډرامه دوي پۀ سياسي تناظرکښې ليکلې وه. او د هغه وخت سياسي نقشه ئې پۀ کښې پۀ دېر ښۀ ډول راښکلې ده. ژبه ئې ساده سوچه پښتو وه. کلي وال رنګونه پۀ کښې برېښي، ډېر ښکلي ښکلي متلونه ئې هم د نثر برخه ده. د نمونې پۀ طور يوه ټوټه پېش کوم.

“اعظم:اکرم خانه! تۀ سړے شرموې، کۀ ګور ګران دے خو د مړي ناکام دے، مونږه خو خپل غرض پوره کولو د پاره هره لاره اختيار کړه ليکن کامياب نۀ شو، وخت د چا انتظار نۀ کوي، د زمانې سيلۍ هر څۀ يوړل او مېدان د کميونسټ خيال خلقو ته صفا کوي، ګورې نه چې پۀ هر ځاے کښې د مزدور حکومت جوړ شو.

اکرم چې د اعظم خبرې واورېدې نو ورو غوندې ئې نياز علي ته وکتل او ورته ئې ووې چې يره خو پوره زنځه ئې، اخر دې فضا بدله کړه. چرته اعظم او چرته دا خبره؟”

سعادت خان جلبل يو اداکار هم ؤ۔ پۀ ډېرو اصلاحي او انقلابي ډرامو کښې ئې کار کړے دے. جلبل صاحب پۀ داسې ډرامو کښې کار کړے دے کومې چې به د پېرنګي خلاف وخت پۀ وخت خدائي خدمتګارو کولې. پۀ دې ډرامو کښې د ډېرو ډرامو اوس رېکارډ نشته.

پۀ دې ډرامو کښې د عبدالاکبرخان اکبر ليکلې شوې ډرامه “جونګړه” او “خدائي خدمتګاري” شاملې دي. جونګړه پۀ کال ١٩٤٤ز کښې پۀ اتمانزو کښې پۀ سټېج وړاندې شوې وه. دا ډرامه خلقو ډېره خوښه کړې وه ځکه چې د خلقو د پاره يو نوے شان کار ؤ خو پۀ پېرنګي باندې ښه ونۀ لګېدله ځکه نو پۀ دې ډرامه کښې چې کومو خلقو کار کړے ؤ هغه ټول ئې قېدکړل. جلبل پۀ دې ډرامه کښې د يو خدائي خدمتګارکردار لوبولے ؤ.

سعادت خان جلبل يو مترقي قام پرسته ليکوال ؤ. کۀ يو طرف ته ئې د ترقي پسندۍ او اشتراکيت پۀ بنيادونو کښې د انسان او انسانيت خېر ښيګړه لټوله نو بل طرف ته ئې د قام پرستۍ رجحان هم د نظره نۀ دے غورځولے. تل ئې د انسان او انسانيت خبره کړې ده. هر ځاے ئې د طبقاتي کشمکش غندنه کړې ده. د خپل اولس د بقاء او فکري شتۀ والي د پاره ئې ستړې تېرې کړې دي. د خپل فکر د پرچار او خورونې د پاره هغۀ نۀ يواځې ادبي لار غوره کړې وه بلکې د خپل خوار اولس د روښانه سباون د پاره ئې پۀ سياسي مېدان کښې هم ښۀ پۀ نره زغل کړے دے پۀ دغه مېدان کښې ئې پۀ حېث د سياسي قېدي ډېرې کړمې تېرې کړې وې خو نۀ ئې خپله لاره بدله کړې وه او نۀ ئې د حالاتو سره روغه جوړه کړې وه بلکې د خپل منزل پۀ لور روان پاتې شوے ؤ.

C:\Users\nangy\AppData\Local\Microsoft\Windows\INetCache\Content.Word\Saadat Khan Jalbal.jpg

پۀ ادبي حلقو کښې پۀ حېث د يو شاعر او قومي خدمتګار سعادت خان جلبل يو ښکاره نوم دے او د عزت پۀ سترګه ورته کتلے شي. پۀ شاعرۍ کښې د جلبل صاحب تر اوسه دوه کتابونه چاپ دي، “پاک زړګے” او”وروستے يار”. د دې نه علاوه د شاعرۍ پۀ مېدان کښې د جلبل دوه ناچاپه کتابونه هم شته. “د ملتان پنجره” او “قامي ګلونه”۔ پۀ نثري ادب کښې د جلبل صېب يواځينۍ ډرامه “د مزدور دنيا” چاپ شوې ده. دې سره سره پۀ مختلفو وختونو کښې پۀ مختلومجلو او کتابونو کښې هم تخليقي، تحقيقي او تنقيدي ليکونه کړي دي چې د هغوي د سوچه ذهنيت او رڼو افکارو واضحه نمائندګي کوي. “سپين سحر” دسعادت خان جلبل هغه مضمون دے کوم چې به پۀ اووۀ ورځنۍ غنچه کښې چاپ کېدو. دا مضمون هم يو سياسي او اصلاحي مضمون ؤ او جلبل صېب پۀ کښې د خدائي خدمتګارو کارګزاري بيانوله. سپين سحر د خپل وخت يو ډېرانقلابي او مشهور مضمون ؤ او دا به د رېډيو کابل ( افغانستان) نه هم نشر کېدو. د پام وړ ده چې پۀ ارواښاد جلبل صېب د باچاخان پوهنتون پخواني وائس چانسلر پروفېسر ډاکټر فضل الرحيم مروت پۀ وېنا جواد الله نومې يو زده کوونکي د اېم فل مقاله هم ترلاسه کړې ده.

دا هم ولولئ

د پښتون سټوډنټس فېډرېشن د 2021 د کال نوې کابينه – علي يوسفزے

د عوامي نېشنل ګوند ذيلي تنظيم پښتون سټوډنټس فېډرېشن د 2021ء کال د اګست د …

ځواب دلته پرېږدئ

ستاسو برېښناليک به نه خپريږي. غوښتى ځایونه په نښه شوي *