د ډاکټر نجیب الله دملي روغې جوړې سیاست – لیاقت سیماب

 

 

 

کله چې د ستمبر اتۀ ویشتمه نېټه راشي نو د شهید ډاکټر نجیب الله یاد را تازه شي. ډاکټر نجیب الله صرف د افغانستان د جمهور رئیس نۀ ؤ، بلکې یو قام پروره اولس دوسته افغان مشر هم ؤ. دۀ پۀ ډېره ځوانۍ کښې د سیاسي شعور او پوهې کالي اغوستي وو. دے پۀ شپږم اګست کال 1947 کښې کابل کښې د غلجیو احمد زي قبیله کښې زېږېدلے ؤ. ابتدائي زدکړې ئې د کابل مشهورې تعلیمي ادارې ‘حبیبیه’ لېسې څخه کړې وې. اخري سند ئې پۀ طب کښې د کابل د طب پوهنتون نه پۀ کال 1975 کښې تر لاسه کړے ؤ. د شروع نه ئې د افغانستان یو مترقي ګوند ‘خلق ډېموکرېټک ګوند’ سره ځان تړلے ؤ. د بېلابېلو ذمه واریو تر سره کولو نه پس اخر پۀ څلورمه مۍ کال 1986 کښې د خلق ډېموکرېټک ګوند لوے سېکتر وټاکلے شو. دغه شان دے د افغانستان د یو طاقتور شخصیت پۀ حېث رامخې ته شو. هم دغه وخت ؤ چې دۀ ګوند د افغانستان د یو ملي ګوند پۀ چوکاټ کښې د راوستو کوششونه شروع کړل. د دۀ دا هڅې د دۀ تر مرګه پورې روانې وې.

پۀ دېرشم ستمبر کال 1987 ډاکټر نجیب الله د افغانستان جمهور رئیس وټاکلے شو.

د جمهوري ریاست )صدارت( د چوکۍ تر لاسه کولو نه یو کال مخکښې ستمبر کال 1986 کښې دۀ د ملي روغې جوړې کمیسون جوړ کړے ؤ. د دې ادارې مقصد دا ؤ چې افغانستان کښې ټول سیاسي او ملي غورځنګونه یو ټغر باندې راغونډ کړي او افغانستان کښې چې کومه خونړۍ کورنۍ جګړه روانه ده، دا ودروي او ټول اولس د ملي سیاست برخه جوړه کړي – ولې داسې قوتونه پۀ نړۍ کښې موجود وو چې هغوي سترګې پټې کړې وې او هېڅ روغې جوړې ته تیار نۀ ؤ. د افغانستان ډېرو مشرانو ځان ځان له وسله واله مبارزه شروع کړې ده. د هر مشر او د هغۀ د ډلې مرام دا ؤ چې د کابل د حکومت تخت ونیسي او ځان ټول واکه بادشاه جوړ کړي. د دغه مشرانو مرکزونه پېښور او ایران کښې وو. د دوي پۀ شا د امریکې پۀ قیادت کښې مغربي هېوادونه، عرب بادشاهان، د ایران مذهبي انتها خوښے حکومت او د پاکستان فوجي اٰمریت ولاړ ؤ. د دغه قوتونو پۀ ډاډ افغان مشران ړاندۀ کاڼۀ وو. هېڅ د امن او روغې جوړې خبره ئې نۀ اورېده. د هر یو دا کوشش ؤ او د خپل بادار نه ئې دا طمع وه چې د کابل ارګ )د اقتدار ماڼۍ( به دۀ ته وسپارلې شي. د ډاکټر نجیب الله د ملي روغې جوړې کمیسون کم او زیات څلوېښت زره باغیانو سره رابطه وکړه – حتٰي چې د کال 1987 اخري شپږو میاشتو کښې ئې د باغیانو خلاف د ډز بندۍ اعلان هم یقیني کړو، خو بیا هم هغه نتیجې ئې راووتې د څۀ چې طمع کېده.

د ملي روغې جوړې د سیاست پۀ رڼا کښې ډاکټر نجیب الله پۀ نهه ویشتم نومبر 1987 کښې ملک ته یو نوے اساسي قانون )ائین( ورکړو. د دغه ائین پۀ نتیجه کښې د دولت ائیني نوم “جمهوریه افغانستان” شو – یعني کوم الزام چې د ځینې مذهبي مشرانو لۀ خوا لګېدو چې د ډېموکرېټک رپبلک اٰف افغانستان نه مطلب سوشلسټ افغانستان دے، هغه تاثر ئې ختم کړو. د حکومت واک ئې ووېشلو. د دې پۀ رڼا کښې د جمهور رئیس )صدر( اختیارات کم شول. د هغۀ نه د وېټو اختیار واخستے شو.

کال 1988 کښې ئې عام پارلېماني انتخابات وکړل. د یو ګوند د حکومت نظریه ئې ختمه کړه – حتٰي چې د خپل ګوند منشور نه ئې د مارکسزم نظریه هم وویسته. افغانستان ئې پۀ بشپړه توګه یو اسلامي ملي افغان مملکت اعلان کړو.

افغانستان کښې چې د شوروي اتحاد )پخواني سویت یونین( کوم فوج موجود ؤ، د هغې د ویستلو د پاره ئې وس چار شروع کړو.

پۀ څوارلسم اپرېل کال 1988 کښې ئې پاکستان سره د جنېوا لوظنامه لاسلیک کړه. د هغې پۀ رڼا کښې روسي عسکرې د یو نظام الاوقات مطابق د فرورۍ تر پینځلسمې نېټې کال 1989 پورې افغانستان نه ووتلې.

پکار خو دا وه چې افغان جنګسالارانو افغانستان کښې جنګ بند کړے وے. پاکستان د دې مرسته کړې وه او ټولو سیاسي قوتونو افغانستان کښې د سیاسي مبارزې پۀ لاره انتخاباتو کښې برخه اخستې وے او پۀ جمهوري طریقه ئې افغانستان کښې د خلقو پۀ مرسته واک د خپلو منتخب حکومت ته سپارلے وے.

ولې د دې اپوټه جنګیالو چې ځانونو ته ئې ‘مجاهدین’ وئیل، خپلو جنګونو او افغان-وژنې ته نور زور ورکړو. د افغانستان ملي شتمنۍ ئې تباره کړې. هر څۀ ئې تالا ترغه کول شروع کړل. پۀ نتیجه کښې ډاکټر نجیب الله شهید د صدارت د څوکۍ پرېښودلو فېصله وکړه او ملګري ملتونو ته ئې خواست وکړو چې چونکې افغانستان کښې یوه جنګیالۍ ډله هم پۀ یواځې حکومت نۀ شي کولے نو پۀ دغه وجه دې ټول ګوندنونه یو مشر یا شوريٰ وټاکي چې د افغانستان حکومت تر لاسه کړي. د دغې خواهش مطابق د پېښور ګورنر هاوس کښې د پاکستان د وزیر اعظم میا محمد نواز شریف پۀ موجودګۍ کښې ټول سیاسي مشران راغوښتے شول چې د یو جمهور رئیس انتخاب وکړي چې پۀ عارضي توګه د افغانستان حکومت تر لاسه کړي. دې غونډه کښې انجینئیر ګلبدین حکمتیار ګډون ونۀ کړو. هغۀ خپل جنګي قوت افغانستان سره نزدې ځاے پۀ ځاے کړو چې د کابل حکومت ونیسي. بل طرف ته د پېښور ګورنر هاوس کښې یوه شپه او دوه ورځې غونډه روانه وه. حکمتیار خپل مقصد کښې کامیاب نۀ شو. د هغۀ نه مخکښې د شمال نه د احمد شاه مسعود جنګیالي کابل کښې داخل شول. پېښور کښې پۀ عارضي توګه پروفېسر صبغت الله مجددي د افغانستان عبوري جمهور رئیس جوړ شو او کابل ته ورسولے شو. “پاکستان کښې جوړ شوي حکومت” کار شروع کړو، ولې هېڅ کار ئې ونۀ کړے شو. افغانستان کښې اړے ګړے زیات شو. هر ولایت کښې مقامي جنګسالارانو واک تر لاسه کړو. څو کاله دغه بې ارامي روانه وه. ډاکټر نجیب الله د ملګرو ملتونو (UNO) دفتر کښې پناه اخستې وه.

اخر د طالبانو پۀ نامه د جنګیالانو یوې بلې ډلې کابل ونیولو. دغه جنګیالانو پۀ اتۀ ویشتم ستمبر کال 1996 کښې ډاکټر نجیب الله ډېر پۀ بې دردۍ سره شهید کړو.

ډاکټر نجیب الله د خپل سر قرباني ورکړه، ولې بیا هم افغانستان لا تر اوسه ملي روغې جوړې ته اړتیا لري. د طالبانو غورځنګ هم افغانستان ونۀ ساتلے شو او پۀ نتیجه کښې د ځینې قوتونو پۀ خواهش او مرسته افغانستان باندې امریکې حمله وکړه. امریکا ئې د “نېټو” فوجونو سره افغانستان کښې داخل شوے او لا تر اوسه افغانستان کښې پراتۀ دي. د ډاکټر نجیب الله ارمان لا نۀ دے پوره – افغان اولس لا پۀ کړمو کښې ګېر دے.

جنګیالو خپل جنګ روان ساتلے دے. افغان اولس ته نۀ ده معلومه چې د دوي دوست څوک دے او دښمن ئې څوک دے – البته ملت ته دا احساس ضرور دے چې کۀ چرې د ډاکټر نجیب الله د ملي روغې جوړې د سیاست سره مرسته شوې وه نو نن به د افغانستان دا حال نۀ ؤ.

 

دا هم ولولئ

پۀ خبر زما نظر – لیاقت سیماب

قبائلي سیمو کښې ائیني اصلاحات پۀ اتۀ ویشتمه مۍ 2018 د وفاق د انتظام لاندې …