خدائي خدمتګار پيرداد خان – خان داد خان، سینئیر نائب صدر، سودم

متعلقه مضامين

“د ديدار شوق او عامر” – سکندر خان سکندر

د هجري کلېنډر د مياشتو پۀ نومونو کښې پټ رازونه – فضل مومند

غني خان، يوه کتنه – مولانا محمد يوسف بونېرے، کوالالمپور

 

 

خدائي خدمتګار پيرداد خان ولد بهرام خان پۀ امان کوټ کلي کښې 1885ز خواوشا پېدا شوے دے، ولې چې هغۀ به وې چې باچا خان زما نه لږ شان کشر دے. امان کوټ کلے د رستم نه پۀ نمر خاتۀ دیارلس کلوميټره د غر پۀ سر اباد دے. پۀ دې علاقه يعني امان کوټ، ګړو، سورے ملندرۍ، پيتاو ملندرۍ باندې د 1926ز پورې د انګرېزانو عملداري نۀ وه. دا کلے د سوات سټېت هم شمارېدو.

بهرام خان بابا چې د پيرداد خان پلار ؤ، د کلي مشر، د دۀ دوه بيبيانې وې چې د مشرې بي بي نه ئې زامن وو چې ميا داد خان پکښې ډېر مشهور او نر پښتون ؤ، خو ډېر پۀ ځوانۍ کښې وفات شو او بچي ئې هم نۀ وو. دغه شان مشري دۀ ته د پلار نه پۀ وراثت کښې ملاو شوه. پيرداد خان د کشرې بي بي مشر زوے ؤ. پۀ ځوانۍ کښې د ښکار ډېر شوقين ؤ. هغه زمانه کښې به زمونږ پۀ دې علاقه کښې صحرانۍ ګډې، صحرانۍ چېلۍ، بودان يعني پړانګان ډېر زيات وو. د دۀ کشر ورور کريم داد کاکا چې 1989ز کښې وفات شوے دے، هغۀ به خبره کوله چې هر کله پۀ دره امبېلا باندې پۀ 14-1913ز کښې کومه غزا وه چې ترنګزو بابا ئې مشري کوله او جنګ شروع ؤ نو زمونږ پۀ کلي ئې ډېر اثر ؤ، ولې چې دا جنګ مونږ ته ډېر نزدې ؤ او د مسلمانانو ملګرتيا کول يو فطري خبره وه. اکثر غازيان به امان کوټ ته راتلل ولې چې امان کوټ د دره امبېلا پۀ شمال د غر پۀ سر اباد دے او دلته د انګرېز عملداري هم نۀ وه، نو دې غازيانو د پاره د دمې ځاے ؤ. هغۀ به وې چې هغه وخت کښې ډېره غريبي وه خو بهرام خان بابا پۀ کلي اعلان وکړو چې پۀ هر کور کښې د جوارو نېنې ورتې کړئ او چې غازيان راځي نو ورله لږې لږې ورکوئ، دغه شان به ستاسو ثواب هم کېږي او دوي به لوټ مار هم نۀ کوي. د وخت تېرېدو سره چې کله پۀ 1925ز کښې پۀ مردان، صوابۍ کښې د بندوبست فېصله وشوه نو زمونږ دا کلے د بندوبست پاتې نۀ شو. هم پۀ دې کال (ميا ګل عبدالودود) والي سوات، پېښور انګرېزانو ته چې وکړه چې دا څلور کلي زما د عملدارۍ نه هم بهر دي، دا تاسو ځان سره شامل کړئ نو دغه شان امان کوټ او دانو کلي پۀ ضلع مردان شامل شو او پۀ 1926ز کښې پيرداد خان چې دامان کوټ مشر ؤ نو سرکاري طور باندې ملک شو، خو ډېر زر چې پۀ 1928ز کښې باچا خان بابا د سودم پۀ دوره رستم ته راغے او پۀ رستم بړه حجره کښې ئې د ‘انجمن اصلاح الافاغنه’ د پاره يوې جرګې ته خطاب کولو نو پۀ دغه جرګه کښې اتفاقاً د پيرداد خان ورور شهزاده کاکا موجود ؤ چې د بابا خبرې ئې واورېدې نو دې پرې اثر وکړو او چې کله کلي ته راغے نو دا ټوله قيصه ئې خپل مشر ورور پيرداد خان ته وکړه او دا ئې ورته هم ووې چې سبا له به مچي کلي کښې جرګه وي.

پۀ شهزاده کاکا کښې دا يوه لويه خوبي وه چې د حالاتو منظر کشي به ئې ډېر پۀ ښکلي انداز کښې کوله نو د دۀ خبرو پۀ پيرداد خان ډېر اثر وکړو او پۀ سبا له چې کومه جرګه پۀ مچي کښې کېدونکې وه، هغې له سره د خپل ورارۀ محمد خان کاکا او خوريي سېد محمد کاکا لاړو. د جرګې نه پس درې واړو د باچا خان بابا سره ملاقات وکړو اوهم هلته ورسره پۀ اصلاح الافاغنه تنظيم کښې شامل شول او دغه شان ئې د ملکۍ نه استعفٰي ورکړه، خو ډپټي کمشنر منظوره نۀ کړه. پۀ دغه کال د دې علاقې د بندوبست منظوري راغلې وه. پۀ 1929ز کښې د امان کوټ، ګرو، سوري و پيتاو ملندرۍ بندوبست وشو خو دۀ به پۀ باقاعدګۍ سره د تنظيم پۀ غونډو کښې شرکت کولو او هم پۀ دې کال کښې چې کله د خدائي خدمتګار تنظيم بنياد کېښودے شو نو هم دا تنظيم ؤ چې پۀ سرکاري ایوان کښې ئې زلزله راوسته او هم دغه شان د سرکاري ملکۍ استعفٰي ئې منظوره شوه او د امان کوټ د ملکۍ ډل باش ئي (زېور شاه) بابا له ورکړو چې ددۀ نزدې رشته دار ؤ او پيرداد خان چې الله پاک ورله ډېره ښکلې جوسه ورکړې وه، د خدائي خدمتګارو کمانډر شو او د امتحان ورځې شپې ئې شروع شوې. بيا به چې کله د خدائي خدمتګارو جرګه، جلوسونه، جلسې وې نو دے به مخکښې حاضر ؤ ځکه چې کمانډر ؤ.

د قیصه خوانۍ د واقعې پۀ حواله به ئې خبره کوله چې مونږ ته مشرانو اعلان وکړو د سرکاري سبيلونو شربت مۀ څښکئ، خو چې کله خلق تږي شول نو ورمات شول او هغه شربت ئې وڅښکلو مونږه پۀ دې ځان سخته تېره کړه او هغه شربت مو ونۀ څښکلو نو مونږه بيماران نۀ شو او زيات خلق د خېټې بيماران شول او وئېل به ئې چې زمونږ ډېر ملګري پۀ ګولیو ولګېدل، شهيدان شول او ډېر زخميان شول او ډېر د خېټې بيماران شول. د دې څۀ وخت پس دے ګرفتار شو. دوه نيله ټوپک برمنګهم انګرېزے ترې نيلام شو، درې کاله قېد شو. د ګرفتارۍ پۀ وخت کښې ئې ږيره توره وه خو چې کله د جېل نه راغے نو ټوله سپينه شوې وه. چې کله وړې لور وليدو نو چغه ئې کړې چې دا زما پلار نۀ دے او تبې ونيوله. پوره درې مياشتې ناجوړه وه خو بيا الله پاک جوړه کړه چې اوس پۀ 2013ز کښې وفات شوه. الله دې وبخښي.

د وخت تېرېدو سره به ئې د پارټۍ پۀ ټولو هلو ځلو کښې شرکت کولو خو چې کله بابا حکم وکړو چې خدائي خدمتګار دې کچرۍ قبضه کړي او کۀ ملکي افسر وي نو ورته وايئ چې کرسۍ پرېږده، راځه زمونږ سره ملګرے شه او کۀ چرې انګرېز افسر وي نو ورته وايئ چې خپل ملک ته ځه، زمونږ ملک پرېږده ـــ نو پۀ دې سلسله کښې خدائي خدمتګارو ډېرو ځايونو کښې کار وکړو. مردان کښې څۀ کاروائي ونۀ شوه نو بابا پۀ خپله د مردان دوره وکړه او پۀ مختلفو ځايونو کښې ئې جلسې جرګې وکړې او داسې رستم ته هم راغے او دا خٰبره ئې وکړه چې تاسو وېرېدئ کۀ ولې خدائي خدمتګار خو وېرېږي نۀ؟ بيا څۀ وجه ده چې د مردان کچرۍ مو وانۀ خسته؟ نو هم د رستم پۀ غونډه کښې پيرداد خان قسم وخوړو چې زۀ به د مردان پۀ ډپټي کمشنر خېژم، او پۀ سبا له چې کله خدائي خدمتګارو د مردان پۀ کچرۍ حمله وکړه نو قادر خان خدائي خدمتګار د سرکار وې چې پۀ 2009ز کښې وفات شوے دے، ددې خبرې ګواهي کوله چې ما پۀ خپله وليدل چې انګرېز ډپټي کمشنر ئې د مردان خپل دفتر نه راويستو، د مرۍ نه ئې نيولے ؤ او بيا ئې پرېښود خو بيا چې څۀ وشو نو هغه د بيانولو نۀ دي. ګولۍ وچلولې شوې، وهل ټکول وشول، ډېر کسان شهيدان شول، ژوبل شول. د خدائي خدمتګار محمد خان کاکا وېنا ده چې د دۀ ورارۀ ؤ او پۀ 1997ز کښې وفات شوے دے،هغۀ به وې چې زۀ پۀ هوش کښې راغلم او ځان ته مې وکتل نو جامې راته نۀ وې خو چې مخکښې مې وکتل نو ترۀ مې پۀ وينو کښې لت پت پروت ؤ او د جامو ورپسې تار قدرے هم نۀ ؤ، نو ومې ژړل ځکه چې ما چرې هم دا ترۀ بد ځاے کښې تشو متيازو کولو هم نۀ ؤ ليدلے، ډېر حياناک ؤ. بل خوا چې مې وکتل نو سيد محمد هم سره د نورو خدائي خدمتګارو بربنډ پروت ؤ او د مخ نه ئې يو طرف ته ږيره بالکل ويستې شوې وه. يو قيامت ؤ. بيا څۀ کسان راغلل، پۀ مونږه ئې څادرې واچولې او مرهم پټۍ ئې راله وکړې خو د يو بل نه خبر نۀ شو . زۀ پۀ خپله پۀ سپغز باندې پۀ سنګين لګېدلے وم خو دننه بچ وم نو زر ښۀ شوم . پۀ سبا له کلي ته راغلم. سېد محمد هم پۀ درېمه ورځ کلي ته راغے چې چا ورته کتے نۀ شو. ټول زخمي وو. يو طرف ته ئې ږيره هم نۀ وه خو د کاکاجي د پير داد خان څۀ پته نۀ لګېده . زمونږه خيال دا ؤ چې هغه شهيد شوے دے. چې مونږه او هغه رانغے نو کور کښې د ماتم غوندې صورت حال ؤ. د پير داد خان بي بي چې لۀ خېره اوس هم ژوندۍ ده، وائي چې پۀ مونږه قيامت ؤ. زۀ هغه کېفيت بيانولے نۀ شم چې پۀ مونږه څۀ تېر شوي دي خو يوه هفته پس پته ولګېده چې د فوجيانو پۀ هسپتال کښې دے او ژوندے دے نو پۀ مونږه اختر شو او مبارکۍ وشوې. د هغۀ بي بي (زما مور) وائي چي کله راغے نو پته ولګېده چې د مرۍ کړۍ ئې پۀ سنګين لګېدلې وه خو د مرۍ رګونه ئې الله پاک بچ کړي وو نو الله پاک جوړ کړو . د دې نه پس يو ځل بيا جېل ته لاړو، شپاړس مياشتې ئې تېرې کړې او کله چې پاکستان جوړ شو نو يو کال پس مشرانو اطلاع وکړه چې پۀ چارسده کښې به جرګه کوو. نو پيرداد خان او د هغۀ ورارۀ محمدخان کاکا، سېد محمد کاکا او خان محمد کاکا چارسدې ته لاړل خو محمدخان کاکا به وې چې مونږه ورسېدو نو ګولۍ چلېدلې وې، يو قيامت ؤ. زنانو بوډاګانو واړو خپل مړي رشته داران کتل او اوچتول به ئې او اکثر چې دا قيصه به ئې چرته کوله نو اوس به ئې هم ژړل او دا خبره به ئې هم کوله چې کۀ چرې جناح خداے وبخښو نو زما يقين دے چې بيا به خداے پاک نمرود او فرعون هم بخښي.

دغه شان وروستو به ئې هم د پارټۍ پۀ غونډو کښې شرکت کولو. د خپلو ملګرو سره ئې ډېره مينه وه او دغه شان دا ځلنده ستورے د فرورۍ پۀ 28 م نېټه کال1963 ز کښې د وړوکي اختر پۀ درېمه ورځ د دې دنيا نه رخصت شو . الله پاک دې وبخښي او قبر دې ورته ګلزار کړي .

یادګیرنه:

دا مضمون خان داد خان، د خدائي خدمتګار پیرداد خان زوي د خپلو یاداشتونو نه لیکلے دے. د فخرِ افغان پۀ لار تر دې دمه د خپل پلار د مینې حق ادا کوي. پۀ خپله هم د خپلې ضلعې پۀ کچ مختلفې تنظیمي ذمه وارۍ ورته سپارلې شوې دي او د هغۀ زوے نور داد خان هم د نېشنل یوتهـ ارګنائزېشن د عهدېدار پۀ صورت کښې تنظیمي سیاست ته داخل شوے دے.

تل دې وي باچاخاني

تل دې وي پښتونولي

تل دې وي عوامي نېشنل پارټي