د ډاکټر خان صاحب د وزارت د ختمولو پۀ باب د خفیه خطونو ترجمه – شمس بونېرے

متعلقه مضامين

ارواښاد ډاکټر خورشيد

د صوابۍ تاريخ – شمس بونېرے

د کابل جاج او جائزه! – شمس بونېرے

 

 

ډاکټر وقار علي شاه پۀ خپل کتاب ‘اسلام، نسليات او قام پرستۍ’ پۀ نوم ډېر ژور تحقيقات کړي او ښکاره کړي دي. دا مضمون د هغې د يو باب ژباړنه ده چې د وائسراے د خپل داخلي سېکرټري ماونټ بېټن پۀ واسطه کړي او د هغۀ د چاپ شوي کتاب ذکر او مصدقه صفحې لري. خط نمبر 3265 د اتم اګست 1947 کښې ليکي.

‘زۀ هدايات کوم چې د صوبې ګورنر لاک هارټ ته ووايه چې د ګورنر پۀ حېث پۀ يوولسم اګست غرمه خپل وزارت ختم کړي او کۀ ممکنه نۀ وي نو پۀ دولسم اګست سحر دې دغه اعلان قوي او عملي کړي او کننګهم دې د صوبې د ګورنر پۀ حېث عهده تر لاسه کړي او پۀ ديارلسم اګست سحر دې د اپوزېشن ليډر مسلم لېګي ته ووائي چې خپل وزارت اعلان کړي او لاک هارټ دې د امن د برقرارۍ د پاره فوځي انتظاماتو بند بناء وساتي ځکه چې د دوي وزارت ختمېږى او د مسلم لېګ حکومت جوړېږي، دوي به بد امني ضرور پېدا کوي. لياقت علي خان ما ته وئيلي دي چې کۀ ډاکټر خان صاحب وزارت کښې برقرار پاتې شي نو هغه به پۀ 15 اګست به د ‘ازاد پټهانستان’ اعلان وکړي. د دې حالاتو پۀ رڼا کښې کۀ امن برقرار او اعلان وشي نو زۀ به ډېر خوشحاله او مشکور يم او دا کار چې څومره زر کېدے شي، دا کول پۀ کار دي.’

د ماونټ بېټن دستاوېزات، AUR 2007/97 صفحه 221 کښې دا دستاوېزات موجود او چاپ دي.

د رياست سیکرټري د دې پۀ بدل کښې وائسراے ته داسې ځواب ورکوي. د ايرل اٰف لسټو ويل ماونټ بېټن ته پۀ ټيلي ګرام نمبر 10278 اتم اګست 1947 پۀ واسطه وائي،

‘ستاسو ټيلي ګرام نمبر 3265 پۀ اتم اګست صوبه سرحد ـــ ما پۀ دوو متبادلو تجویزونو ښۀ غور او سوچ وکړو. د ټيلي ګرام نمبر 3170 پۀ دوېم پېراګراف، نو د هغې نه ما دا خبره واخسته چې موجوده حکومت پۀ اسمبلۍ کښې ښۀ پۀ مزه او قانون روان دے او اسمبلۍ کښې خپل اکثريت او اعتماد بحال ساتلے شي. منم چې ګورنر صاحب به دا خيال لري چې دا وزارت مستقبل کښې خپل اکثريت او اعتماد نۀ شي لرلے او د الېکشن د بد امنۍ پۀ وجه د نۀ کولو امکان او يقين لري، نو پۀ دې حالاتو کښې بغېر څۀ د معقول وجوهاتو د عدم اعتماد امکان پۀ نظر نۀ راځي. پۀ داسې حالاتو کښې به د وزارت ماتول غېر ائيني او غېر قانوني وي. پۀ داسې حالاتو چې ګورنر بل وزارت ته جوړولو دعوت ورکوي نو پۀ کار خو دا ده چې دا نوے وزارت اسمبلۍ کښې خپل اعتماد وښائي او څومره چې دوېم تجويز دے نو ګورنر به داسې ونۀ کړي ځکه چې نۀ د بد امنۍ څۀ خبره شته او نۀ د نوي وزارت سره څۀ اکثريت شته، نو د اېکټ 93 ضابطې د لاندې دا اعلان يا قدم اخستے نۀ شي او د دې ضابطې معطل کول څنګه چې مسلم لېګ غواړي، يوه تشه حربه او نخره ده. کۀ تاسو د خپل ټيلي ګرام شپږم تجويز ته لږ فکر وکړئ نو دا خو صريحاً غېر ائيني او دا منم چې د ضابطې دا تعطل به عدالت کښې نۀ شي چېلنج کېدے خو دا به اخلاقي طور درست او صحيح نۀ وي. څۀ اطلاعات او معلومات چې زما مخې ته دي چې مونږ به دا موجوده وزارت د پينځلسم اګست نه مخکښې صرف او صرف د مسلم ليګ پارټۍ د خواهشاتو د پاره کوو، دا عمل به د ائين او قانون برعکس وي.

تاسو ليکئ چې دا کارونه د جناح او مسلم ليګ پۀ وېنا کېږي، نو يوه خبره ده چې د دې کار قانوني او اخلاقي ذمه واري به د هيز مېجسټي هائي د صوبې ګورنر پۀ ظاهره چې ګوري نو نۀ ويني چې د دې وزارت خاتمه به صوبه کښې څۀ امن او ترقي راولي. تاسو دخپل ټيلي ګرام څلورم او شپږم پېرګراف نمبرې 3172 کښې بار بار وئيلي دي. د دې عمل د پينځلسم اګست نه وړاندې اعلان به د مسلم ليګ پۀ مرضۍ دباو يا ضد وي. زما خواهش دے چې زما ذات او هيز مېجسټي پۀ دې وخت پۀ دې حالاتو کښې اعلان نامه وکړي چې د پينځلسم اګست نه وروستو به د صوبې اسمبلي دا نازکه مسئله د خپلې اسمبلۍ پۀ واسطه د انډين ازادۍ اېکټ د اتمې ضابطې اولني رول مطابق د صوبې ګورنر يا دواړو ملکونو ګور جنرل حل کړي. مونږ سره دلته هېڅ قوي اطلاعات او معلومات نشته چې تاسو او يا جناح د پينځلسم اګست نه مخکښې څۀ اقدامات کول غواړئ چې تاسو د نهمې ضابطې د لاندې څۀ انتظامي بدلون راولئ. مونږ يا زۀ پۀ دې وخت جائزه نۀ شم اخستې چې جناح به خپل دغسې قانون ته پۀ ائيني صورت کښې څۀ قبوليت ساز کړي پۀ تجوېز اسمبلۍ کښې ضروري څۀ امکان پۀ نظر نۀ راځي. کۀ تاسو او ګورنر صاحب چې ستاسو د ټيلي ګرام نمبر 3265 درېم پېراګراف صحيح وي نو حالات او واقعات به پۀ عمل کښې د دې پۀ ضد وي، نو زۀ به ستاسو هدايات د ټيلي ګرام پۀ رڼا کښې يا د 93 ضابطه به جاري کړم.

تاسو د لياقت علي وېرې نه خبر يئ، دا سړے د خپلې پارټۍ وفادار دے او مونږ ته د دۀ دا خواهش چې د ډاکټر خان صاحب وزارت ختم کړو، درست او صحيح نۀ ښکاري ځکه چې تاسو د ډاکټر خان صاحب د ‘ازاد پټهانستان’ د اعلان د هندوستان د موجوديت او مونږ پۀ پارلېمان کښې د خپل دې قانون شهادت او جواز پېدا کړو، کۀ ستاسو سره څۀ معلومات او وجوهات د ډاکټر خان صاحب د اعلان د پاره شته نو زۀ بيا هم دا غوره او مناسب حکم نۀ ګڼم. کننګهم به د پینځلسم اګست نه مخکښې د ګورنرۍ چارج واخلي نو هغه به ډاکټر خان صاحب ته وليکي چې ستاسو دا کارونه او اعلان ستاسو د حکومت د اختيار نه بهر ده او کۀ چرې ډاکټر خان صاحب داسې څۀ کار د ګورنر د اختياراتو د منظورۍ نه بغېر وکړو نو پۀ دې فوراً د هغۀ وزارت ختمېدے شي. نو زما مشوره دا ده چې تاسو د دې پېراګراف پۀ رڼا کښې پۀ دوستانه انداز خبرداري ورکړئ چې خبره ستاسو رضا او جائزې ته پرېږدم.

کننګهم دا خطونه او ټيلي ګرامونه کتلي او ليدلي دي، هغه زما سره متفق دے زمونږ پۀ بحث کښې هغه زما نه هم زيات تحفظات لرل.

زۀ به لاک هارټ ته ټيلي ګرام وکړم چې دا مسئله د کننګهم پۀ ګورنرۍ کښې د 12 اګست نه 15 اګست پورې د کمېشن پۀ واسطه وشي. زۀ به د زر ځواب ډېر مشکور يم.’

ماونټ بېټن دستاوېزاتEUR 200/97 صفحه 242 او ټرانسفر اٰف پاور1983xii- صفحه جات 610-608

د دې نه پس مونټ بېټن ايرل ليسټو ويل پۀ ټيلي ګرام نمبر 3284 پۀ نهم اګست 1947 پۀ ټيلي ګرام نمبر 10278 اتم اګست ځواب ورکوي.

‘ما ستاسو هدايات نوټ کړل. زۀ کۀ دا وزارت ختموم نو دا به غېر ائيني کارکوم. زما تجويز دا دے چې جناح ته ووايو چې دا خپل تجاويز، خدشات او خواهشات پۀ کراچۍ کښې د کننګهم سره وکړه او پۀ دې غور وکړئ چې د دې بدلون اثرات به اوس يا پۀ پینځلسم اګست څۀ وي؟ زۀ به جناح ته خط ولیکم او د دې يو نقل به د کننګهم دفتر ته د لوستلو او غور د پاره هم ولېږم.

کۀ دا ممکن وي نو تاسو هم کننګهم خبر کړئ چې د راتلو نه مخکښې خبر وي.’

ټرانسفر اٰف پاور، لندنXii ، صفحه 616

دا صورت حال مونږ ته پټ رازونه اوحقیقتونه ښکاره کوي.