Pakhtoon | The Magazine Publishing Since 1928
متعلقه مضامين
ترکمنستان د منځنۍ اسیا لۀ هېوادونو یو هغه دے چې د شوروي اتحاد لۀ وېشل کېدو وروسته ئې د خپلواکۍ پۀ اعلانولو سره پۀ سیمه کښې د بې پرې سیاست اعلان وکړ او ورسره ئې د سیمې د هېوادونو ترمنځ اړیکو ته د امنیتي او نورو مسائلو پر ځاے اقتصادي لید مطرح کړ.
افغانستان یو لۀ هغه هېوادونوڅخه ؤ چې د ملګرو ملتونو پۀ سازمان کښې ئې لۀ ترکمنستان ملاتړ اعلان کړ او هم دا ډول ترکمنستان هم د هغه وخت د مجاهدینو لۀ رژيم او بیا د طالبانو سره هم خپلو اړیکو ته دوام ورکړ.
د ترکمنستان لپاره پۀ سیمه کښې تر ټولو مهمه اقتصادي پروژه هغه د ټاپي ده چې لۀ هم دې کبله دغه هېواد افغانستان سره نږدې پاتې شوے دے. ترکمنستان پۀ خپل اقتصادي سیاست کښې جنوبي اسیا دخپلو اقتصادي برنامو لپاره مهمه برخه ګرځولې ده.
د طالبانو د واکمنۍ پرمهال د ټاپي پروژې پر سر خبرې او د افغانستان لۀ لارې پاکستان ته د ګازو نل لیکې او انرژۍ لېږد موضوع ددې لامل شوه چې د ایډيالوژيکو اختلافاتو باوجود طالبانو سره تر ډېره د منځنۍ اسیا دنورو هېوادونو پۀ پرتله بدې اړیکې نۀ درلودې.
پۀ 2002 زیږدیز کال کښې پۀ افغانستان کښې د نسبتاً یو داسې حکومت رامنځ ته کېدو سره چې د نړیوال ملاتړ برخمن ؤ، د ترکمنستان لپاره خپلو اهدافو ته د رسېدو پۀ برخه کښې یوه مهمه مرحله وه. هم هغه ؤ چې د حامد کرزي د موقتې ادارې سره ئې د اړیکو ټینګولو هڅې پېل او پۀ مهمو برخو کښې دهمکاريو ټټر وواهۀ.
پۀ اقتصادي، فرهنګي، تعلیمي او اجتماعي برخو کښې لۀ دوه اړخیزو اړیکو پۀ درلودلو سره پۀ 2015 زیږديز کال کښې نور هم دې ته شرائط برابر شول چې د څلورو هېوادونو ترمنځ د ټاپي پروژې پۀ پېل کېدو هوکړه او کار ئې عملي پېل شو.
پۀ څلورو هېوادونو کښې د ترکمنستان سره افغانستان، پاکستان او هندوستان ددې پروژې مهم شریکباڼي دي.
ترکمنستان د خپل دغه مهم لوے هدف تر لاسه کولو لپاره چې غواړي د جنوبي اسیا هېوادونو د انرژۍ بازار تر لاسه کړي، افغانستان پۀ خپل اقتصادي سیاست کښې یو مهم نږدې هېواد بولي.
بل لورې پۀ افغانستان کښې د اشرف غني د اولسمشرۍ پۀ راتګ سره د سیمې هېوادونو سره د اړیکو لید اقتصاد محوره شو او پۀ لویه کښې د منځنۍ اسیا د هېوادونو سره د ښو اقتصادي اوسوداګریزو اړیکو تر اروپا ځان ته لار پېدا کول لۀ مهمو هڅوګڼل کېږي.
افغانستان او ترکمنستان پۀ حقیقت کښې پۀ نوې سیاسي منظرنامه کښې د سیمې پۀ کچه لۀ مشترک اقتصادي لیده برخمن دي. توپیر یواځې دومره دے چې ترکمنستان د یوې لارې پۀ توګه غواړي لۀ افغانستان تېر تر پاکستان، هند او نورو جنوبي اسیايي هېوادونو پورې خپل د انرژۍ اوږد مهاله بازار جوړ کړي ـــ او افغانستان د ترکمنستان او د منځنۍ اسیا د اقتصادي منبعو څخه پۀ ګټې اخستو پۀ سیاسي برخه کښې ځان لۀ وابستګۍ را بهر او پۀ حقیقت کښې افغانستان د ګاونډيو هېوادونو د اقتصادي او سوداګریزې اړتیا پۀ توګه مطرح کړي.
افغانستان هم د منځنۍ اسیا هېوادونو سره د ښو اړیکو پۀ لرلو سره ځان نړیوالو بازارونو او سمندري لارو ته رسول غواړي چې پۀ دې سره پۀ اوچه کښې د راګېر وضعیت د خلاصون یو خواهش ئې ګڼلے شو.
ترکمنستان ته د افغان ولسمشر پۀ تازه سفر کښې دغه ګډ اقتصادي لید د دې لامل شو چې نږدې پۀ لسو نورو مواردو هم دواړه هېوادونه سره هوکړي او موافقت نامې وکړي.
- د قالینو د صنعت پۀ برخه کښې د افغانستان او ترکمنستان ترمنځ موافقت نامه.
- د افغانستان او ترکمنستان د بهرنيو چارو وزارتونو ترمنځ پۀ 2018 او 2019 کلونو کښې د همکارۍ موافقت نامه.
- د دواړو هېوادونو ترمنځ پۀ دې هم هوکړه وشوه چې لۀ ترکمنستان څخه بادغیس او د جوزجان ولایت ځینو اولسواليو ته برېښنا ولېږدوله شي.
- د جوزجان او مخدو مقلي پوهنتونونو ترمنځ علمي همکاريو هوکړه هم لاسلیک شوه.
- د افغانستان او ترکمنستان هېوادونو ترمنځ د اوسپنې د نړیوالې لارې پۀ تړاو چې د افغانستان لۀ سرحده به تېرېږي، هم هوکړه وشوه.
- د دواړو هیوادونو ترمنځ د اوسپنې د لارې د جوړښت پۀ طرزالعمل هوکړه چې لۀ امام نظر او اقینه ترمنځ جوړېږي.
- د افغانستان او ترکمنستان ترمنځ پۀ نړیوالو ترانسپورتي اړیکو هوکړه د اولسمشر غني ددې سفر لاسته راوړنه ده.
- د افغانستان او ترکمنستان ترمنځ د ګمرکي همکاريو پۀ برخه کښې موافقت نامه هم شوې ده.
- او د سرحد اباد او تورغندۍ ترمنځ د رېل پټلۍ پۀ موضوع چې مخکښې هم د تګ راتګ پرمهال د ایجنډا برخه وه، یوځل بیا پۀ دې سفر کښې ئې پۀ اړه تازه هوکړې وشوې.
- د دواړو هېوادونو ګډه اعلامیه .
د افغانستان او ترکمنستان ترمنځ لۀ دغه تازه هوکړو درکولوے شو چې دواړه هېوادونه پۀ سیمئیزه کچه پۀ یو داسې وضعیت کښې چې تقریباً د سیمې هېوادونو پۀ خپلو اړیکو کښې امنیتي رنګ فوق العاده زیات مهم کړے، د دواړو هېوادونو ګډ اقتصادي لید د یو بې مثله نوښت ترڅنګیو اهم ضرورت دے.
دا سمه ده چې ترکمنستان د منځنۍ اسیا د هېوادونو پۀ منځ کښې د انرژۍ او نفتي موادو پلازمېنه ده، خو د ترکمنستان لپاره تر ټولو مهم بازار جنوبي اسیا ته پۀ تګ کښې افغانستان ته ډېره اړتیا لري.
هم دا ډول پۀ ډېرو نړیوالو اقتصادي او سوداګریزو پروژو کښې افغانستان ترکمنستان ته شدید ضرورت لري.
د ترکمنستان سره د افغانستان د اقتصادي لید ګډ لیدلورے ما لپاره د دواړو هېوادونو پۀ منځ کښې د اړیکویوه نۀ بېلېدونکې لاره برېښي او دغه ګډ هدف او مشترکه لاره د دواړو هیوادونو پۀ وده کښې پۀ یو وخت اغژزمنه ثابتېدې شي
او دغه ګډ اقتصادي لید نۀ یواځې د افغانستان او ترکمنستان امنیتي اندېښنو ته ځواب وئیلے شي بلکې د سیمې پۀ کچه د یو ښۀ بدلون پېلمه هم کېدلې شي.
