د پښتونخوا قبائيلي ضلعې او دافغانستان سره تجارتي اړیکې – نثار باز

متعلقه مضامين

“د ديدار شوق او عامر” – سکندر خان سکندر

د هجري کلېنډر د مياشتو پۀ نومونو کښې پټ رازونه – فضل مومند

غني خان، يوه کتنه – مولانا محمد يوسف بونېرے، کوالالمپور

انسان د اول نه تر اوسه د خپل ژوند ژواک د پرمختګ پۀ پوړو د پورته کولو او خېژولو لپاره د وخت او زمانې د هر طوفان او زورور سره ښکر پۀ ښکر پاتې شوے دے خو چې هر څومره د وخت ګزارونه د دۀ کالبوت خوړل نو انسان چرې هم خپل همت او د ډغرې توان د لاسه نۀ دے ورکړے بلکې دا شعر دانسان ددغه لامبو مصداق دے . . .

کۀ ظالم مې ژبه غوڅه کړه تېرۀ شوه

توره څومره چې تېرۀ شوه لا خوږه شوه

اوس کۀ نر وي نو غوږونه دې خپل پرې کړي

چې زما نغمه سړه نۀ شوله سره شوه

د انسان پۀ تاريخ کښې چې څۀ تېرېږي او تېر شوي نو هم دغه داستان زمونږ د خپل قام پښتنو هم دے ځکه چې د نړۍ پۀ سر د دې قام د وجود او نسل تاريخ د هېچا نه هم کم نۀ دے. پښتانۀ د زرګونو کلونو راهسې پۀ خپل جنت وطن کښې ژوند کوي او دا وطن د نړۍ پۀ هر نعمت پرماموره دے. د دې وطن جغرافيه، د دې قدرتي شتمنۍ، د دې موسم، د دې اوبۀ، هوا او د دې هرڅۀ نه بالا دلته داسې قام استوګنه لري چې د مينې، ځارېدو او قربانېدو نه پرته بل خوئي نۀ لري. خو دا قام ولې پۀ تېرو څلورو پېړو کښې پۀ جنګونو، لېونيو او وحشيانو ياد کړے شو. د دې قام زرګونه کاله تاريخي څېره خو دا سرونه غوڅول نۀ وو، انتحاري چپاوونه او ځان الوزول خو نۀ وو. د دوي پۀ تاريخ کښې خو د باختر، يما، اريګاين، او د مساګا پۀ شان تمدنونو غزونې کړې وې. د دې پۀ ټاټوبي کښې خو د باميان نه تر د باجوړ او سوات پورې د ستر بدها عظمتونه پۀ تماشه او ننداره وو ځکه خو پوهاند حيات روغانے وائي چې دا قام خو د جنګ پۀ وخت کښې هم د جنګ نۀ کولو ست کوي چې جنګ بېخي جوړېږي نو هم يو اخري ځل خپل مقابل ته اخره دا ووائي ځه هلکه روان شه رانه کنه، خداے ته وګوره! دا د وينو نۀ ختمېدونکي جنګونه مو ولې پۀ برخه شو؟ ځکه چې پښتانۀ پۀ حېث د قام نۀ راجګېږو، شيندې ويندې پۀ قبيلو، خېلونو،ګوندونو او کرکيزو ډلو کښې شيندل شوي يو. پايله د دې انتشار څۀ شوه؟ هم دا شوه چې د نولسمې پېړۍ پۀ اخر کښې مو قام د ډيورنډ پۀ سپېرۀ تبرګي مات کړے شو، پۀ خپله خاوره مو اختیار ختم شو، خپلې وسيلې رانه پردۍ شوې، د زرګونو کالو نه د لرو بر پښتونخوا تر د ثمرقند او بخارا پورې درې سوه لس لارې مو بندې او شنډې کړې شوې. د قام پۀ سينه د ډيورنډ د سپېرۀ والي لۀ برکته ازغن تار راښکل شو او هم دا راز د پېرنګي ارمان څۀ دپاسه سل کاله پس هم د بلاربېدو نه پس پۀ رڼا ورځ لنګ شو. دغه لنګوانښه پۀ توان سره اوس هم انسان دښمنه فکرونه زېږوي خو لۀ بده مرغه د پښتنو ژوند پۀ خپل جنت کښې پۀ سور دوزخ بدل دے. د پاکستان د ناکړدو او دافغانستان د ګرېوان نه د لاس نۀ ويستلو دوام داره پروسې دي چې روانې دي. دېخوا پۀ جار څۀ خلک پۀ دغه نۀ ختمېدونکې بې خېرۍ کښې خپل خېر لټوي خو بې خېري ټوله پښتنو ته پاتې ده. د پاکستان ستونزه د اول ورځ نه افغانستان دے ځکه خو د ختيځ د هندوستان د لوري ټول کړکېچ هم پۀ لويديځ سرحد پالي. داسې برېښي چې لر او بر پنجابيانو هم خپل مېنځ کښې روغه کړې او چل ټول هم پښتنو ته دے.کۀ تاسو فکر وکړئ نو د انډيا سره د کالو سر د ښکاره دښمنۍ او تاو تريخوالي باوجود تجارت روان وي او د واهګه باډر او کرتارپور لارې 24 ساعته خلاصې وي، او بلخوا د مسلمان ګاونډي هېوادونو سره لارې تړلې شوې دي!

جوزف سټالېن د قام پۀ تعريف کښې وائي چې د يو قام لپاره د ډېرو اکائيو سره اقتصادي تړون او وحدت لازم دے چې کله هم د يوې ټولنې د وګړو ترمېنځ معاشي پېوستون نۀ وي نو دغه قام بيا قام کېدے نۀ شي. لۀ بده مرغه دلته هم پۀ دې خبره عمل کېږي چې کۀ د پښتنو قاميت ماتول وي نو دا خو دومره کلک دي چې د سکندر نه تر امريکا پۀ شان يو زورور هم مات نۀ کړل، نۀ ډيورنډ او نۀ بلې کومې دسيسې ـ خو راشه اوس ئې د فقر پۀ توره مات کړه. دا نسخه ډېره ازموده او خطرناکه هم ده، ځکه چې پۀ تاريخ کښې دا ستر قام ټول عمر پۀ خپله جغرافيه کښې هم دغه فقر او غريبۍ کډه پۀ سر او خاورې پۀ سر چورلولے دے. داسې معلومېږي چې د پښتنو د قاميت د تل لپاره د ماتولو، د يو بل نه د شوکولو او د يو بل نه داسې بې پرواه کولو لپاره هم دا لوبه ښۀ پۀ هنر کولے شي. د افغانستان سره د باجوړ دير نه واخله تر وزيرستان پورې چې څومره هم د تجارت تاريخي لارې دي نو پۀ نن سبا وخت کښې شپاړس غټې لارې پکښې شمارل شي چې د دې لارو دواړو اړخ ته سړکونه پاخۀ دي او د پاکستان او افغانستان پۀ لور هر اړخ ته د ښارګوټو مهمو سيمو ته ترې تګ راتګ ډېر لنډ او اسان دے. کۀ د دې غټو لارو نه پرته مونږ د هغه وړو لویو لارو او کنډاوونو خبره وکړو چې پۀ امروزه ژوند ژواک کښې دواړه خوا مېشت اولسونه به د يو بل غم ښادۍ او ښو بدو ته د زمانو نه تلل راتلل نو هغه کنډاوونه پۀ سلګونو دي خو د تېر شل کاله نه د اخ و ډب پۀ نامه دغه ټولې وړې لوې لارې تړل شوي دي. حېران دې ته شو چې د ډيورنډ پولې سره جخت د افغانستان د زوره پۀ هره ګټه د پاکستان وسلوال ځواکونه قلابند مورچه بند ناست دي. د سابقه فاټا هر غر او هره لوړه ژوره د دې د ولقې لاندې ده خو بيا هم د حېرانتیا خبره ده چې د دې سیمو د امنیت وضع يوځل بيا پۀ خرابېدو ده او د هدفي وژنو تر څنګ د بدمعاشۍ ټيلي فونونه او د خلقو نه پۀ زور د پېسو غوښتنو لړۍ دوام داره ده. څۀ کم شل کاله کېږي چې د وزيرستان نه تر باجوړ پورې دا سيمه جنګونو زپلې، دلته مېشت خلق د ژوند د يو شمېر اسانتیاګانو نه لرې دي. د دې نه علاوه دلته د ټولو نه لويه ستونزه د بې امنۍ سره د خلقو بې روزګاري هم ده چې تېر وخت کښې کوم بازارونه وو زیاتره پۀ دغه پوځي اپرېشنو کښې ړنګ کړے شول. د سرمايې خلق د سيمې نه د ملک نورو ښاريو ته د روزګار لپاره تلي. دلته د روزګار موقعې پېدا کول د ټولو نه مهم کار دے چې تر اوسه خو د پاکستان د واکمنو لۀ خوا د دې تباه شوو سیمو د راوچتولو لپاره هېڅ يو لوے اقتصادي پلان نۀ دے را وړل شوے. د زمانو نه د دې وطن د خلقو د افغانستان پۀ دغه تجارتي لارو به تر کابل، ثمرقند او بخارا پورې جوپې تللې. دغه د ژوند د ګټې وټې حق هم دپاکستان واکمنو د خلقو نه د ډېروخت نه اخستے. د دې لارو پۀ تړلو کۀ يو اړخ ته يوه قبيله د بلې نه شوکول شوې، ټولنيزې کلتوري اړيکې شلېدلي نو ورسره د خلقو کار روزګار هم ختم شوے. د دغه بې روزګارۍ ډېرې بدې اغېزې د پښتنو د وجود پۀ دې ستر اندام ډېرې بدې دي.کۀ چرته د دې ملک سره څوک مخلص وي او دا سيمې د دې بدو حالاتو نه ژغورل غواړي نو د باجوړ د ناوا پاس سره تړل شوې هغه ټولې بندې تجارتي لارې دې پۀ سمدستي توګه خلاصې کړے شي. بايد چې د افغانستان او پاکستان دې لارو ته څېرمه دواړه خوا اولسونه دې هم خپل اواز ښۀ کلک جګ کړي او دا حکومتونه دې ته اماده کړي چې نور د دې تاريخي تجارتي لارو بندش ددې سیمې د خلقو معاشي قتل دے او اولس نور پۀ هېڅ ډول دا عمل نۀ شي زغملے!