Pakhtoon | The Magazine Publishing Since 1928
متعلقه مضامين
پۀ بابړه چارسده کښې خدائي خدمتګار تحريک ډېر لوے کردار ادا کړے دے او د دې ځاے خدائي خدمتګارو د وړومبۍ ورځې نه کله نه چې باچاخان بابا بابړې ته پۀ اول ځل تشريف را وړے ؤ ،د هغې ورځې نه واخلې تر د خپل ژوندون د اخيري سلګۍ پورې پۀ ايماندارۍ او جوش وجذبې سره د خپل وطن، ژبې او قام خدمت کړے دے. او هم دا وجه ده چې دغه خلق اوس هم د تاريخ پۀ پاڼو او د هغۀ ټولو خلقو پۀ ذهنونو کښې اوړي راوړي څوک چې خپل وطن او قام سره پۀ رښتيا مينه او خلوص لري.
خدائي خدمتګاري د بابړې د خلقو وينه کښې اغږلې شوې ده چې د دې تحريک لۀ وجې خلقو مخکښې هډو يو بل پېژندل نه خو د خدائي خدمتګارۍ لۀ وجې د هغوي يو بل سره تعلق، غم ښادي او نزدې ملګرتيا جوړه شوله. د دې غټ مثال ئې د سيد محمد فصيح باچا، احمدکاکا، عبدالمصور زرګر او ولي محمد کاکا ملګرتيا هم وه. چې دوي به سحر پاڅېدل، د مونځ اودس، تلاوت وغېره نه به فارغ شول او د کورنه به بهر يوځاے شول او د ورځې ورځې پروګرام باندې به ئې پۀ خپلو کښې صلاح ومشوره وکړه او د مشورې نه به وروستو هغې کار پسې يوځاے يا بېل بېل روان شول. د کومې فېصله چې به دوي پۀ خپل منځ کښې کړې وه.
اوس راځو د ولي محمدکاکا طرف ته؛
ولي محمد کاکا پۀ کال ١٩١٣ز کښې د عبدالعزيز پۀ کورکښې د دوؤ وروڼو او يو خور د زېږدلو نه پس پېدا شوے ؤ. د دوي د ډېرې غريبې کورنۍ سره تعلق ؤ خو مور پلار ئې د تعليم د اهميت نه خبر وو نو د غريبۍ او تنګدستۍ باوجود ئې پۀ بابړه کښې اباد پرائمري سکول ته د تعليم پۀ غرض ولېږلو. وروستو بيا د چارسدې هائي سکول کښې د نور تعليم د پاره داخل کړے شو. او پۀ ډېرو ښو نمبرو اخستو سره ئې مېټرک وکړو. د مېټرک نه پس هغوي د روزګار پۀ غرض پۀ ترناب فارم پېښورکښې د سکول استاذ شو او نوکرۍ سره سره ئې د استاذۍ پروفېشنل ټرېننګ هم وکړو.
پۀ دغو ورځو کښې خدائي خدمتګار تحريک ډېر پۀ زور و شور روان ؤ او فخرافغان بابا به د قام د بېدارۍ او پوهې د پاره د پښتنو د سيمو دورې کولې. او بابړه چونکې د اتمانزو د مرکز عاليه سره نزدې هم وه او د بابړې د خلقو خدائي خدمتګار تحريک سره جذبه هم ډېره وه او کله چې به هم باچاخان تقرير کولو نو پۀ خلقو باندې به ئې ډېر اثر کولو.
ولي محمد کاکا به هم د باچاخان تقرير اورېدلو د پاره د بابړې د بړا ميا حجرې ته تللو او د باچاخان د شخصيت نه دومره متاثره شولو چې بيا به چې کوم ځاے هم د فخر افغان بابا څۀ غونډه ياجلسه کېدله نو ولي محمد کاکا به د خپلو ملګرو فصيح باچا،احمدکاکا او عبدالمصور سره ځان هغه ځايونو ته رسولو او ډېر پۀ غور سره به ئې د باچاخان او ټولو مقررينو خبرې اورېدلې. هم دغه وجه وه چې کله هم پۀ تحريک کښې د څۀ قربانۍ يا خدمت موقع راغلې وه نو ولي محمدکاکا د خپلو ملګرو نه وروستو نۀ ؤ پاتې شوے بلکې دوي څلور واړه ملګري همېشه پۀ وړومبي صف کښې ولاړ مونږته ښکاري.
کله چې ګاندهي جي د (Quit India) تحريک شروع کړو او ورسره ئې د سول نافرمانۍ اعلان هم وکړو او دا خبره ئې هم وکړه چې څومره د هندوستان اوسېدونکي دي او د پېرنګي حکومت کښې پۀ مختلفو څوکيو باندې ناست دي نو هغوي دې د دغه څوکو نه استعفٰي ورکړي. نو پۀ ټوله چارسده کښې ولي محمد کاکا وړومبےاو اخير کس ؤ چې د خپلې نوکرۍ نه ئې استعفٰي ورکړه او هغۀ د خپل ځان او بچو د رزق ګټلو د ذريعې نه ئې ځان د قام او وطن د روڼ مستقبل اود پېرنګي نه د ازادۍ د پاره دومره لويه قرباني بغېر د څۀ ذاتي مفاداتو او غرض نه ورکړه.
بيا وروستو الله پاک پۀ دۀ باندې فضل وکړو او د چارسدې نستې کلي غفورخان، فخر افغان باچاخان ته خواست وکړو چې دا ولي محمد راله راکړه چې سړے ترې نه جوړکړم. غفورخان د نستې يو ډېر لوے ټهېکيدار ؤ او پۀ هغه وخت سره به ئې د لکهونو روپو ټهېکې اخستلې. هغۀ ولي محمدکاکا ځان سره بوتلواو خپل منشي ئې کړلو. چې د غفورخان د ټول روزګار حساب کتاب به ئې ليکلو او د ټول کاروبار خيال به ئې ساتلو.
دغې روزګار سره سره ولي محمدکاکا د تحريک کار هم نۀ ؤ پرېښودلے او د تحريک پۀ هرقسم هلوځلو کښې به ئې د خپلو ملګرو سره برخه اخستله. د پېرنګي خلاف د سول نافرمانۍ تحريک پۀ زور و شور سره روان ؤ هم پۀ دغه سلسله کښې ولي محمد کاکا او د هغوي ملګرو سيد محمد فصيح باچا، احمدکاکا او عبدالمصور زرګر پروګرام جوړ کړلو چې د ټيلي فون تارونه کوم چې د چارسدې او پېښور ترمنځه دي هغه به د جيندي پل کوچې د چوتي پل نوم يادېږي ا و د چارسدې کلي سره نزدې دے، پۀ دغه ځاے باندې به کټ کوو. او هم پۀ دغه غرض څلور واړه ملګري د شپې پۀ وخت لاړل او دغه تارونه ئې کټ کړل چې له وجې ئې د چارسدې د انتظاميې پېښور او نورې نړۍ سره رابطه ختمه شوله. او دوي لاړل او دچارسدې کلي شولګره ګيدړ کښې مفروران شول. ځکه چې پېرنګي د دوي د ګرفتارۍ د پاره چاپې وهلې او دوي پۀ هغه وخت خپله ګرفتاري ځکه نۀ ورکوله چې د تحريک د پاره د پروپېګنډې او ليکلي مواد چاپ کول او تقسيمولوکار هم د دې درېواړو پۀ ذمه باندې ؤ.
څو ورځې وروستو دوي بيا د څۀ کار د پاره پېښور ته روان وو، پۀ ټانګه کښې چې کله پېښور او ناګمان سره نزدې ګل بېلې کلي ته ورسېدل نو د پړانګو د څوکۍ نه ورپسې پوليس پۀ ګاډي کښې را ورسېدل او دوي ئې ګرفتار او حوالات کښې ئې بند کړل. څۀ وخت پس د پوليس تاڼېدار ولي محمد کاکا د حوالات نه را وويستلو او بهرئې د شګو يو ډېري ته بوتلو او ورته ئې ووئيل چې پۀ دې کښې قدم کېږده. ولي محمد کاکا د دوي پۀ مقصد باندې خبر شو نو خپلو نورو ملګرو ته ئې اواز وکړو او ورته ئې ووئيل چې ملګرو بېدار اوسئ دوي زمونږ د قدمونو نخښه اخستل غواړي او هغه د شګو ډېري ته ئې ورټوپ کړل او ټول ډېري کښې موجود شګه ئې پۀ خپلو پښو باندې لتاړ کړله. ددې پۀ رد عمل کښې پوليس والو پۀ ولي محمدکاکا د وهلو ټکولو لاس پورې کړلو او ورسره ورسره ئې د پښو لاسونو نه هم وتړلو . وروستو د شپې بيا تاڼېدار پېښور ته ټيلي فون وکړو او ورته ئې ووې چې ما څلور کسان خطرناک سياسي مفروران ګرفتار کړي دي او زۀ ئې پۀ حوالات کښې ډېر وخت پورې نۀ شم ساتلے، مهرباني وکړئ دوي د دې ځاے نه بوځئ.
وروستو بيا د شپې ئې دوي څلور واړه ملګري پېښور ته بوتلل او هلته نه د ښار مختلفو تاڼو ته ئې ولېږل چې پۀ کښې فصيح باچا د ګورګهټرۍ تاڼې ته، ولي محمد کاکا د داودزو تاڼې ته، عبدالمصور زرګر سنټرل جېل او احمدکاکا د لرګو ګودام ته بوتلے شو او هلته ئې پۀ حوالات کښې بند کړل.
څوورځې وروستو بيا دوي مجسټرېټ ته وړاندې کړے شول. چا چې د دفعه ٤٠ لاندې دوي ته د دوه دوه کالو سزاګانې ورکړې او دوي ئې د هرې پور جېل چې هغه ورځو کښې به ټول سياسي قېديان ورته بوتلل نو دوي څلور واړه ئې هم هلته بوتلل. چرته چې دوي شپږو مياشتو پورې پۀ چکۍ کښې بند وو. نو دوي د انسان شکل هم نۀ ؤ ليدلے. دوي سره دغلته کښې ډېر لوے لوے ديني عالمان هم قېد وو. چا چې به دوي ته د سحرمانځۀ او چايو نه وروستو د قران مجيد درس او د مازيګر نه وروستو دحديث پاک درس ورکولو او دغه شان دوي خپل د قېدورځې تېرې کړلې ۔ کله چې دوي قېد وخت پوره شو نو دوي بيا د دغه ځاے نه راخلاص شول او کلي ته بېرته راغلل.
ولي محمد کاکا د روزګار پۀ غرض زرين اباد سره نزدې پۀ سورخټکي کلي کښې د صفدرخان سره منشي شو ، چا چې به د دۀ ډېر خيال ساتلو. پۀ جواب کښې به ولي محمدکاکا هم د صفدرخان د جائيداد او کاروبار د حساب کتاب ښۀ پوره پوره خيال ساتلو او ورله ئې چرته هم دشکايت موقع پۀ ګوتو نۀ وه ورکړې. د روزګار سره سره ولي محمد کاکا د مخکښې پۀ شان خپلې سياسي هلې ځلې هم جاري ساتلې وې. او چې کوم کار به د تحريک د دۀ پۀ ذمه راغلو نو دۀ به پۀ مکمل توګه سرته رسولو.
د هندوستان د تقسيم نه وروستو کله چې جناح صاحب د غدار قيوم خان پۀ لمسه د ډاکټرخان صېب جائز حکومت پۀ صوبه سرحد (پښتونخوا) کښې ختم کړو او باچاخان د قام د بېدارۍ پۀ غرض د سويلي ضلعو د دورې پۀ موقع ګرفتار شولو نو د هغۀ ملګري او د خدائي خدمتګار تحريک غړي هم ګرفتار شول. پۀ دغه ګرفتارو کښې دوي څلور واړه ملګري د بابړې هم پۀ جون ١٩٤٨زکښې ګرفتارۍ نه وروستو اول هري پور جېل او بيا د ډېرو جېل کښې قېد کړے شوي وو. چرته چې دوي د ١٩٥٤ز پورې قېد وو. او د اصل قېد معياد د اوړېدو نه وروستو به هم دوي پۀ قېد کښې هر شپږ مياشتې وروستو د شپږو مياشتو توسيع کېدلو.
ولي محمد کاکا د ايوب خان خلاف او فاطمه جناح پۀ حق کښې د خدائي خدمتګارو پۀ تحريک کښې لوے کردار ادا کړے ؤ او د ډکټېټر د ظلم خلاف ئې اواز اوچت کړے ؤ. د وهلو ټکولو او هرقسمه ظلم و تشدد ئې برداشت کړے ؤ ولې پۀ يو موقع هم ئې خپل سر نۀ ؤ ټيټ کړے او نۀ ئې د خپل موقف نه يو قدم وروستو پاتې شوے ؤ.
کله چې د ذوالفقارعلي بهټو د ډکټېټر شپ خلاف خدائي خدمتګارو تحريک شروع کړے ؤ او پۀ دغه لړکښې به لياقت باغ کښې د يوې جلسې تابيه شوې وه چې خان عبدالولي خان ئې صدارت کولو. بهټو د خپلو مخالفينو د وېرولو او بې عزت کولو د پاره يو بېل فوځ جوړ کړے ؤ هغوي به پۀ قانوني اوغېرقانوني هرقسمه ذريعې استعمالولې او پۀ خلقو او سياسي ليډرانو باندې به ئې تر د ډزو کولو پورې قدم پورته کولو. چونکې د لياقت باغ دغه جلسه د بهټو برخلاف او د بنيادي انساني حقونو ورکولو او جمهوريت بحال کولو پۀ حق کښې وه او ټولو تقريرکوونکو به دغه لړکښې خپلې خبرې عام اولس ته رسولې. څۀ وخت چې خان عبدالولي خان دغې جلسې ته خطاب کولو او د تقرير نيمه برخه شوې وه او نيمه برخه ئې پاتې وه چې پۀ دغه وخت ناګهانه د ټوپکو ډزې د څلور واړه اړخونو نه پۀ جلسه ګاه باندې شروع شولې. او پۀ جلسه کښې يوه افراتفري جوړه شوله. خو پۀ سټېج باندې خان عبدالولي خان او نورو ناستو مشرانو د خپل خپل ځايونو نه ړق هم ونۀ وهلو خو لاندې موجود عام اولس پۀ ګولو ولګېدو چې پۀ کښې ډېر خلق شهيدان او ژوبل شول.
ولي محمدکاکا هم دغسې جلسې د پاره تلے ؤ. د دوي پۀ خوا کښې يو مشر بابا ناست ؤ چې د پړانګو ؤ او پړانګو کښې به ئې ټانګه چلوله اومزدوري به ئې پرې کوله، هغه هم پۀ ګولۍ لګېدلے ؤ او زخمي ؤ. ولي محمدکاکا هغه بابا پۀ خپله اوږه باندې واچولواو هسپتال ته ئې ورسولو. او تر هغۀ وخته د وارثانو دراتلو پورې پۀ هسپتال کښې ورسره موجود ؤ. کله چې د هغۀ وارثان هسپتال ته را ورسېدل نو بيا ولي محمد کاکا د هغۀ خوانه خپل کلي ته بېرته لاړو.
د ولي محمدکاکا شپږ ځامن او پينځۀ لوڼه وې، دا ټول بچي د هغوي ښۀ تعليم يافته او باشعوره دي او دا ټول د ولي محمدکاکا او د هغۀ ښځه د تربيت برکت ؤ چې بچي ئې دومره بااخلاقه، باشعوره او تعليم يافته دي. د دوي مشر زوے محمد فاروق پۀ محکمه زراعت کښې نوکر ؤ .او بل زوے ئې د ماشومانو ډاکټر، او يو زوے د بېنک منيجر هم ؤ، لوڼه ئې هم پۀ سکولونوکښې استاذانې دي.
د دوي ښځه چې هغه هم ډېر قربانو ورکولو واله بي بي وه او د ١٢ اګست ١٩٤٨ز د بابړې د خونړۍ پېښې کښې پۀ پښه هم ژوبل شوې وه، هغې د خپل خاوند د قېدو بند او زندان پۀ ورځو کښې د خپل ټول کور او بچو ډېر پۀ ښۀ اندازاو پوهې سره دوي تربيت کړے ؤ او دوي ته ئې د پلار کمے نۀ ؤ محسوس کړے . پۀ خپله خو دوي د سکول تعليم نۀ ؤ کړے ولې د خپلو بچو د ديني او دنياوي دواړه تعليمونو پوره پوره خيال ساتلے ؤ ۔
ولي محمدکاکا پۀ ٢٢ اپرېل ١٩٧٦ز دزيارت پۀ ورځ د دې فاني دنيا نه سترګې پټې کړې او د هشنغر پۀ لويه مقبره کښې د جمعې جومات سره نزدې نمرخاتۀ طرف ته ښخ کړے شولو. د ولي محمد کاکا دمرګ سره پښتون قامي تحريک او د خدائي خدمتګارۍ تسلسل عوامي نېشنل پارټۍ د يو بې لوثه او قام پرست کارکن نه محرومه شوله او د هغوي د مرګ سره پېدا شوے کمے د پوره کېدو نۀ دے خو بيا هم الله پاک دې د ولي محمد کاکا ګور پۀ نور باندې روښانه کړي .
راوي:
د ولي محمدکاکا ځامن (١) محمد فاروق(٢)مظهرعلي عرف ټهېکدار
دکتابونوحوالې:
(١) خدائي خدمتګارتحريک (احمدکاکا)
(٢) د ازادۍ د تحريک د پاره زما جدوجهد ( سيد محمد فصيح باچا ناچاپ شوے کتاب
(٣) خدائي خدمتګار تحريک تجزيه او تبصره (ناظم سرفرازخان)
