باچا خان ريسرچ سنټر او باچا خان امن کتابتون – احسان الله

متعلقه مضامين

“د ديدار شوق او عامر” – سکندر خان سکندر

د هجري کلېنډر د مياشتو پۀ نومونو کښې پټ رازونه – فضل مومند

غني خان، يوه کتنه – مولانا محمد يوسف بونېرے، کوالالمپور

د ډېر وخت نه مې پۀ زړۀ کښې وه چې “پښتون” لپاره څۀ ليکل وکړم خو ذهن مې نۀ جوړېدو چې پۀ څۀ ليکل وکړم. يو خوا کۀ د وخت کمے ؤ نو بلخوا کۀ ذهن به مې پۀ يوه موضوع ليکلو ته جوړ کړو نو داسې څۀ کار به راپېښ شو چې خبره به پاتې شوه. پۀ اخر کښې مې د “پښتون” مجلې مدير ښاغلي ساجد ټکر، چې الله دې عمر برکتي کړي، سره مشوره وکړه چې پۀ څۀ ليکل وکړم ؟ هغۀ راته مشوره راکړه چې پۀ دې خپله لائبرېرۍ او ريسرچ سنټر باندې څۀ وليکه. ما ورته وئيل زۀ پرې سوچ کوم، وئيل ئې ټيک ده. بس سوچ مې شروع کړو، خبره راته ښۀ ښکاره شوه او هم پۀ دغه موضوع مې بسم الله وکړه.

پۀ يويشتمه جنوري کال ۲۰۰۶ز کښې د لر او بر پښتونخوا نوموړي ځينې دانشواران، شاعران، اديبان، تعليمي ماهران او ريسرچران باچا خان مرکز پېښور کښې راغونډ شو او دا فېصله ئې وکړه چې د باچا خان ټرسټ د سېوري لاندې د يو داسې ادارې بنياد کېښودلے شي چې پکښې د باچا خان، ولي خان او د پښتنو نور مشران او د پښتنو سره ټرلي نور ډېر څيزونه لکه کلتور، ژبه، معاش، معاشرت او دغه شان نورو څيزونو باندې کار وکړے شي چې د پښتنو نوے کهول ترې خبر شي او دوي پکښې خپل پردي وپېژني. د دغه مقصد سر ته رسولو د پاره د باچا خان ټرسټ سېوري لاندې د يوې نوې ادارې د “باچا خان ريسرچ سنټر” پۀ نوم بنياد کېښودلے شو او د دې لۀ پاره څۀ اغراض او مقاصد هم جوړ کړے شو. دغې مقاصدو کښې د ټولو نه مهم مقصد دا ؤ چې دا اداره يعنې باچا خان ريسرچ سنټر به د يو غېر جانبدار ادارې پۀ حېث د ټرسټ سېوري لاندې کار کوي. دا سنټر به د لر او بر پښتونخوا د سياست، ثقافت، اقتصاد، تعليم، تاريخ، ادب، ژبې او نور دغه شان ډېر څيزونو پرمختګ لپاره کار کوي. د سنټر بل مقصد دا وګرځولے شو چې دا به يوه غېر منافع بخشه اداره وي او هر قسمه مالي مرستې به نۀ قبلوي بلکې صرف هغه مالي مرستې به قبلوي کومې چي به پۀ هېڅ صورت د سنټر ازادۍ ته زيان نۀ رسوي. د سڼتر مشر به ډائرېکټر وي او دۀ نه لاندې به يو جائنټ ډائرېکټر، يو ډپټي ډائرېکټر پبليکېشن، ډپټي ډائرېکټر انفارمېشن ټېکنالوجي، اېډوائزري بورډ، ايډيټورئيل بورډ، ريسرچ فېلوز اوسېکرټريان کار کوي. دا سنټر به د نورو قومي او بېن الاقوامي ادارو کومې چې د انساني حقونو او د اولس پرمختګ لپاره کار کوي سره مرسته او ملګرتيا کوي. ريسرچ سنټر به مختلف مطبوعات پۀ پښتو، اردو او انګريزي ژبه کښې چها پ کوي. دا سنټر به د ژوند پۀ هره شعبه کښې د هغه سکالرانو او محقيقينو حوصله افزائي وکړي کوم چي د قام د ودې او پر مختګ لپاره کار کوي. د سنټر جوړولو يو مهمه مقصد دا هم وټاکلے شو چې وخت پۀ وخت به پۀ ادبي، ثقافتي، تاريخي او تعليمي حوالو سره مباحثې، سيمينارونه او ورکشاپونه هم کوي چې د روانو مسئلو حل راوباسي. دا سنټر به د نوي کهول فارغ شوي طالب علمانو ته د وړاندې تګ موقعې ورکوي او دوي لپاره به نۀ يوازې پۀ ملک کښې دننه يونيورسټيو او کالجونو بلکې بېرون کښې هم د سکالر شپ پېدا کولو بندوبست کوي چې د قام ځوانان د نړۍ نور قامونو نه وروستو پاتې نۀ شي او دوي سره ګډوډ شي چې خپل کلتور پۀ هغوي وپېژني، او دا ورته ښکاره کړي چې پښتانۀ تشدد نه بلکې عدم تشدد خوښوي. دغه مقاصدو کښې يو مقصد دا هم بيان کړے شو چي سنټر کښې به يوه ښۀ لائبرېر ي جوړولے شي چې هغې له ښۀ ښۀ کتابونه راپېدا کړي چې د قام او ژبې د مطالعې اوسټډي او څېړنې شوق لرونکي طالب علمان ترې فائده وچته کړي. ډېر لږ وخت پس دغه مقصد ترسره کړے شو ځکه چې پۀ سنټر کښې يوه لائبرېري جوړه کړې شوه چې نوم ورته د “باچا خان پيس لائبرېري” ورکړے شو او پۀ ډېر لږ وخت کښې پکښې ډېر کتابونه جمع کړے شو څۀ لږ ډېر کتابونه ورله واخستل شو او ډېر ورله خلقو د ډالو پۀ شکل رالېږل شروع کړل. ډېرو نوموړي شاعرانو، اديبانواو ريسرچرانو ورته خپل کتابونه راستول.او د ټولو نه ښۀ خبره دا وشوه چې بېګم نسيم ولي خان ورته د خان عبدالولي خان خپله ذاتي لائبرېري هم ډالۍ کړه. پۀ دغه وخت کښې د ريسرچ سنټر ډائرېکټر ډاکټر فضل الرحيم مروت او ځلان مومند چې منلے صحافي و، جائنټ ډائرېکټر وټاکلے شو. مروت صېب خو به د سرکاري مصروفياتو نه وخت ويستلو او د ريسرچ سنټر د ودې د پاره به ئې کار کولواو ځلان مومند صېب پۀ ټرسټ کښې مو جود ؤ او د ميډيا سېل کار سره به ئې د ريسرچ سنټرکار هم کولو. پۀ لږ وخت کښې دا ريسرچ سنټر ډېر مخ پۀ وړاندې لاړو او د دې کتلو له پاره نۀ يوازې د پښتونخوا بلکې د ټول ملک نه خلق کتلو له پاره راتلل شروع شول. دې نه علاوه د بهر ملکونو نه هم د ريسرچ سنټر کتلو له خلق راتلل. دغه خلقو به نۀ يوازې ريسرچ سنټر کتلو بلکې پۀ دې کښې ئې خپل ريسرچ سره تړلي کارونه هم کول او دغې سره دا ذيلي اداره عوام ډېره زر وپېژنده.

باچا خان ريسرچ سنټر خپل هدف ته رسېدلو د پاره لګيا دے کار کوي. تردې ساعت پورې د ريسرچ سنټر لۀ اړ خه کوم کتابونه او پمفلټې چاپ شوي پۀ هغې کښې د خان عبدالولي خان کتاب د “رښتيا رښتيا دي”انګريزي ترجمه ده. دغې نه علاوه د ډاکټر وقار علي شاه کاکاخېل د باچا خان پۀ ژوند او شخصيت کتابچه چاپ ده. د ولي خان بل کتاب “باچا خان او خدائي خدمتګاري” وړومبے ټوک اردو او انګريزي ترجمه هم چاپ شوې.

د ډاکټر فضل الرحيم مروت کتابچه Abdul Ghafar Khan: A Universal Man هم چاپ شوېده.

د ځلان مومند مسيح الافاغنه، د ډاکټر زبېر حسرت ادبي مقدمې، د دوست محمد خان کامل مومند، د محب وزير صېب، د مجذوب صاحب د شاعرۍ تنقيدي مطالعه، د سعدالله جان برق صېب شب چراغ، د پروفېسر ډاکټر وقار علي شاه پۀ باچا خان ليکلې پمفلټ، د ډاکټر فضل الرحيم مروت پۀ ګرېټ ګېم پۀ انګرېزي ژبه کښې ليکلے شوے پمفلټ، دډاکټر زبېرحسرت پۀ مهدي شاه مهدي باندې پۀ پښتو ژبه کښې کتاب، د باچا خان د پاکستان وړومبنۍ دستورسازه اسمبلۍ کښې تقرير پۀ پښتو، اردو او انګرېزي ژبه کښې، د ډاکټر فضل الرحيم مروت د ملي غورځنګ پۀ نوم پښتو ژبه او انګرېزي ژبه کښېThe People’s Power; Unarmed Pashtun Resistance Against the British Raj during 1930s-1940پۀ نوم، د باچا خان بائيو ګرافي زما ژوند او جدو جهد هم د ريسرچ سنټر نه چاپ شوے. دې نه علاوه دپروفېسر ډاکټر وقار علي شاه صېب يو بل پمفلټ “پښتنې ښځې او د قام خدمت” پۀ نوم چاپ شوے دے. د خدائي خدمتګار تحريک ډرامې، د امير نواز خان جليا “درد” او د ماسټر کريم “خدائي خدمتګار ” هم چاپ شوي دي. د فضل رحيم ساقي صېب کتابونه “خدائي خدمتګاري” او”دباچا خان کفايت شعاري”، د خدائي خدمتګار زمرد بابا ډائري او د ناظم سرفراز خان کتاب “خدائي خدمتګاري: تجزيه او تبصره” او د نوموړي صحافي روښان يوسفزے شعري مجموعه “د رڼا خوب” هم چاپ شوي دي. دې نه علاوه هم ډېر کتابونه او پمفلټې چاپ شوي خو د هغې ټولو ذکر دلته کول ګران دي.

دې نه علاوه ډېر کتابونه چاپ ته تيار دي چې پکښې د ډاکټر محمد سهيل خان کتاب “پۀ تعليمي ادارو کښې د باچا خان وېناوې”، د ډاکټر محب وزير کتاب “د بنواو د وزيرو خدائي خدمتګار انو بائيو ګرافي”، د خداے بخښلي اجمل خټک پۀ اردو ژبه کښې نا چاپه ناول، د بايزيد انصاري روښاني تحريک پۀ افغان لټرېچر باندې اثرات او د ډاکټر وقار علي شاه يو کتاب چاپ ته تيار دي او دې نه علاوه د لر او بر پښتونخوامختلف ضلعو لکه چارسده، صوابۍ، مردان، پېښور او نوښار کښې د خدائي خدمتګارانو پۀ بائيو ګرافي باندې کار شروع دے او ډېر زر به دغه سر ته ورسولے شي او چاپ به کړےشي. دې نه علاوه نور هم ډېر کتابونه او پمفلټې تيارې دي يا لږ ډېر کار پکښې پاتې دے.

دا ريسرچ سنټر به ډېر مخ پۀ وړاندې تلے ؤ خو د څۀ وجوهاتو د لاسه ډېر وخت د پاره دا بند ؤ او کار پکښې نۀ کېدلو خو چې کله نه اېمل ولي خان د باچا خان ټرسټ ذمه واري پۀ سر اخستې ده نو هغۀ د نورو ډېرو کارونو سره سره چې پکښې شهباز اخبار، ميډيا سېل، ايجوکېشن فاو نډېشن، کلچر او د صحت سره تړلي شوي کارونه او نوې دفترې شاملې دي، روانې کړې او دغه شان ئې د باچا خان ريسرچ سنټر کار هم روان کړو او ډېر لږ وخت کښې عام اولس سره سره ريسرچ سره تړلي خلقو هم باچا خان مرکز ته راتګ شروع کړو او سياسي هلو ځلو سر ه سره علمي مذاکرو کښې هم شرکت کوي کوم چې نه يوازې ټرسټ يا ريسرچ سنټر ته بلکې ټول پښتون قام ته وده ورکوي.