“پښتون” – څلیریشتم اکتوبر 1945، ۲۷ اکتوبر – پښتون

متعلقه مضامين

!!!کوم کوم غم وژاړو

د ژوند “انګازې” – پښتون

“بتا دوں” ؟؟؟ – پښتون

د پښتون افغان وجود نه وینې نن هم بهېږي – نن هم پښتون افغان د خپل تقدیر د فېصلې د حق نه محروم ساتلے کېږي. تر دې حده، د خپلې خاورې د امن جنګ پۀ خپلو وینو کوي خو د امن د خبرو اختیار ئې نور “اخلي”. د باچا خان پښتۍ نن هم د کرښې دواړو اړخو ته ماتې دي، لۀ یو شان درده تېرېږي.

 

 

د کرښې دې اړخ ته د پښتنو مېنډېټ شوکولے کېږي او دا اوس چې تاسو دا کرښې لولئ، افغانستان کښې به انتخابات شوي وي. د ډیورنډ کرښې دواړو خواو ته د سیاست او انتخاباتو مخنیوي د پاره یو شان وسائل کارول کېږي.

د اووۀ ویشتم اکتوبر د میروس ډهېرۍ د پېښې پۀ اړه د “پښتون” 1945 دا اداریه باید پټې سترګې پرانزي.

بنا کردند خوش رسمے بخون و خاک غلطیدن

خدا رحمت کند این عاشقانِ پاک طینت را^*

ظالم او مستبد حکومتونه چې د يو قام پۀ سياسي حقوقو قبضه وکړي، د مظلوم رعايه د ګټې وټې نه خپلې ماڼۍ ابادې کړي نو کۀ يو طرف ته د خوشامدګرو يوه طبقه پېدا شي چې د ظالم بادشاه د حکومت پۀ چلولو کښې هر وخت ملا تړلې ولاړ وي نو بل طرف ته پۀ قام کښې داسې خدائي کسان پېدا شي چې هغوي د خپل ژوند مقصد د ملک بهتري او د قام بهبودي وګڼي، خپل ذاتي ارام او خوشحالۍ ته شا کړي، د ظالم حکومت بر خلاف د حق اواز اوچت کړي او پۀ دې لاره کښې هر قسم تکليفونه او مصيبتونه چې راځي؛ هغې ته سينه ډال کړې ولاړ وي او د دې شعر مطابق.

دست از طلب ندارم تا کام من بر آید

یا تن رسد به جانان یا جان ز تن بر آید^#

يا پۀ دې لار کښې فنا شي او يا د خپل مقصود د معشوقې وصال حاصل کړي.

د خدائي خدمتګار تحريک مشر باچا خان د پښتون قام هغه لوے محسن دے چې د ښۀ بد پېژندو نه پس ئې د خپل ژوند لوے مقصد د ملک او قام ازادي ګڼلې ده. د سرحد کلي پۀ کلي کوڅه پۀ کوڅه وګرځېدو، ټول پښتانۀ ئې را بېدار کړل او د خدائي خدمتګارۍ د تحريک پۀ ذريعه ئې د ازادۍ خوږ پېغام د هر پښتون غوږ ته ورسولو او پۀ پښتون کښې ئې د قوميت يوه بې پناه جذبه پېدا کړه.

خدائي خدمتګارو ته د ظالم حکومت د طرف نه قسم قسم تکليفونه رسېدلي دي، رنګ رنګ عذابونه ورکړے شوي دي. ډېر واقعات داسې پېښ شوي دي چې هره يوه واقعه د هېرولو نۀ ده او د ملک د ازادۍ پۀ تاريخ کښې به دا ټول واقعات د زرو پۀ اوبو ليکلے شي؛ مګر پۀ دې ټولو مظالموکښې يوه لويه او ښکاره واقعه د اکتوبر 1942ز ده.

پۀ اکتوبر 1942ز کښې باچا خان اراده وکړه چې مردان ته لاړ شي او خپلو خدائي خدمتګارو وروڼو ته د خپلې ورورولۍ پېغام ورسوي. چې د حکومت پۀ نازک مزاج دا خبره بده و لګېده نو باچا خان ته ئې نوټس ورکړو چې مردان ته ستا راتلل منع دي او تۀ به بالکل نۀ راځے. باچا خان د دې حکم د منلو نه انکار وکړو او خبر ئې ورکړو چې زۀ د خپلو فرضو پۀ ادا کولو کښې د چا ناجائزه حکم منلو ته تيار نۀ يم. اعلان ئې وکړو چې زۀ به مردان ته ځم.

دا 27 اکتوبر 1942 ؤ. يو طرف ته حکومت پوره پوره تيارے وکړو، د مردان پۀ ټولو سړکونو د فوځ او د پوليس پهرې ولګېدې. ځاے پۀ ځاے پۀ مورچو کښې مشين ګنونه کېښودے شو. د عامو خلقو امد و رفت بند کړے شو او حکومت پۀ خپل خيال د “لِمن الملک اليوم” نعره وکړه – بل طرف ته د قوم د مينې پۀ شرابو مست د ازادۍ د لېلا مجنون باچا خان سره د خپلو سرفروشانو خدائي خدمتګارو را روان شو او د خپل پروګرام مطابق پياده د مردان لار ئې را واخسته. د ميروس کلي پۀ برابر پۀ وسله پور پوليس سره د خپلو افسرانو دې خدائي خدمتګارو ته را وړاندې شول. باچا خان ته ئې ووې چې تۀ مخکښې نۀ شې تلے. باچا خان پۀ قلندرانه نعره سره ووې، “د دنيا هېڅ طاقت ما د خپل نصب العېن نه اړولے نۀ شي. ما اراده کړې ده، زۀ به مخکښې ځم! زما قدم چرې پۀ شا نۀ ځي.”

دغه وخت يو پوليس افسر )چې د پښتنو پۀ ملک کښې پېدا دے(، د پښتنو پوزه پرې کړه. پۀ باچا خان ئې حمله وکړه. خدائي خدمتګار لکه د پتنګانو د خپل محبوب مشر نه چاپېره شول، ګېره ئې واچوله. هر يو وې چې زۀ دې قربان شم خو زمونږ د خوږ مشر وېښتۀ دې ازار نۀ شي. باچا خان ته کۀ خپل ځان خوږ وے او ځان ئې د تکليف نه بچ کولے نو راتلو به نۀ – مقابله جوړه شوه – يو طرف ته تش لاس د عدم تشدد پۀ اصولو ټينګ خدائي خدمتګار او بل طرف ته وسله پۀ لاس بې شماره پوليس. مقابله جوړه شوه. د کوتکو د ګزارونو پړقا تړقا جوړه شوه. اف! د پښتون قوم هغه خوږ مشر چا چې د پښتنو د ترقۍ د پاره خپله خاني او ځواني خاورې کړه، نن د پښتنو د لاسه لکه د وږو ټکولے شي. نۀ ئې څوک سر ګوري نۀ ئې پښې. نر هغه دے چې ګزار وکړي. ټول وجود ئې قيمه قيمه کېږي. درې پښتۍ ئې ماتېږي. کۀ اراده فولادي وي لېکن وجود خو اخر د غوښو ؤ. بې هوشه پۀ مېدان کښې پرېوځي. ظالمان ئې پۀ موټر کښې اچوي او د هري پورجېل ته ئې رسوي.

اووۀ ویشتم اکتوبر به هر کال د هغې ورځې پۀ ياد کښې تازه کېږي او دا ياد به تر هغې تازه کېږي چې تر څو دنيا اباده وي. د دې ياد تازه کولو مقصد دا دے چې پۀ دې ورځ هر پښتون عموماً او زمونږ خدائي خدمتګار خصوصاً د زړۀ پۀ صدق سره خداے حاضر ناظر وګڼي؛ دا وعده وکړي چې د وطن د ازادۍ پۀ لار کښې به د حکومت هر قسم زور ظلم زغملو ته تيار وي او څنګه چې کېدے شي د خپل خوږ وطن د ازادۍ د پاره به خپل هر قسم ذاتي مفاد، ارام او خوشحالۍ ته شا کوي. د خپل خوږ مشر باچا خان پۀ ماتو پښتو به غېرت کوي او قام او وطن به د غېر قوم د پنجې نه ازادوي.

د دنيا د قومونو نه عبرت اخستل پکار دي. د اوسني ختم شوي جنګ واقعات ستاسو پۀ مخکښې دي. خصوصاً د روس د زلمو نه سبق اخستل پکار دي. چې يو نيم کروړ د ګلونو نه ښائسته زلمو ځانونه قربان کړل. خپل لوي لوي ښارونه ئې ښکلې ښکلې بنګلې ئې پۀ بمونو ورانې کړې. د لوږو تندو نه ئې ځانونه ووژل خو غلامۍ ته ئې غاړه کښېنوده.

نۀ کلونه د غلام پۀ غلامۍ کښې

نۀ ساعت د ازادۍ کۀ ځنکدن وي

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

* د مرزا مظهر جانجانان شعر دے، وائي خداے دې سپین-زړي عاشقانو باندې رحمتونه ووروي چې پۀ خاورو

او وینو کښې د لوغړېدو د رسم تاده ئې ايښې ده.

# د حافظ شعر دے، وائي زۀ به کله هم لټون پرې نۀ ږدم – یا خو به تر جانانه ورسم او یا به ورپسې خاورې شم.

د پښتون افغان وجود نه وینې نن هم بهېږي – نن هم پښتون افغان د خپل تقدیر د فېصلې د حق نه محروم ساتلے کېږي. تر دې حده، د خپلې خاورې د امن جنګ پۀ خپلو وینو کوي خو د امن د خبرو اختیار ئې نور “اخلي”. د باچا خان پښتۍ نن هم د کرښې دواړو اړخو ته ماتې دي، لۀ یو شان درده تېرېږي.

“پښتون” – څلیریشتم اکتوبر 1945

۲۷ اکتوبر

د کرښې دې اړخ ته د پښتنو مېنډېټ شوکولے کېږي او دا اوس چې تاسو دا کرښې لولئ، افغانستان کښې به انتخابات شوي وي. د ډیورنډ کرښې دواړو خواو ته د سیاست او انتخاباتو مخنیوي د پاره یو شان وسائل کارول کېږي.

د اووۀ ویشتم اکتوبر د میروس ډهېرۍ د پېښې پۀ اړه د “پښتون” 1945 دا اداریه باید پټې سترګې پرانزي.

بنا کردند خوش رسمے بخون و خاک غلطیدن

خدا رحمت کند این عاشقانِ پاک طینت را^*

ظالم او مستبد حکومتونه چې د يو قام پۀ سياسي حقوقو قبضه وکړي، د مظلوم رعايه د ګټې وټې نه خپلې ماڼۍ ابادې کړي نو کۀ يو طرف ته د خوشامدګرو يوه طبقه پېدا شي چې د ظالم بادشاه د حکومت پۀ چلولو کښې هر وخت ملا تړلې ولاړ وي نو بل طرف ته پۀ قام کښې داسې خدائي کسان پېدا شي چې هغوي د خپل ژوند مقصد د ملک بهتري او د قام بهبودي وګڼي، خپل ذاتي ارام او خوشحالۍ ته شا کړي، د ظالم حکومت بر خلاف د حق اواز اوچت کړي او پۀ دې لاره کښې هر قسم تکليفونه او مصيبتونه چې راځي؛ هغې ته سينه ډال کړې ولاړ وي او د دې شعر مطابق.

دست از طلب ندارم تا کام من بر آید

یا تن رسد به جانان یا جان ز تن بر آید^#

يا پۀ دې لار کښې فنا شي او يا د خپل مقصود د معشوقې وصال حاصل کړي.

د خدائي خدمتګار تحريک مشر باچا خان د پښتون قام هغه لوے محسن دے چې د ښۀ بد پېژندو نه پس ئې د خپل ژوند لوے مقصد د ملک او قام ازادي ګڼلې ده. د سرحد کلي پۀ کلي کوڅه پۀ کوڅه وګرځېدو، ټول پښتانۀ ئې را بېدار کړل او د خدائي خدمتګارۍ د تحريک پۀ ذريعه ئې د ازادۍ خوږ پېغام د هر پښتون غوږ ته ورسولو او پۀ پښتون کښې ئې د قوميت يوه بې پناه جذبه پېدا کړه.

خدائي خدمتګارو ته د ظالم حکومت د طرف نه قسم قسم تکليفونه رسېدلي دي، رنګ رنګ عذابونه ورکړے شوي دي. ډېر واقعات داسې پېښ شوي دي چې هره يوه واقعه د هېرولو نۀ ده او د ملک د ازادۍ پۀ تاريخ کښې به دا ټول واقعات د زرو پۀ اوبو ليکلے شي؛ مګر پۀ دې ټولو مظالموکښې يوه لويه او ښکاره واقعه د اکتوبر 1942ز ده.

پۀ اکتوبر 1942ز کښې باچا خان اراده وکړه چې مردان ته لاړ شي او خپلو خدائي خدمتګارو وروڼو ته د خپلې ورورولۍ پېغام ورسوي. چې د حکومت پۀ نازک مزاج دا خبره بده و لګېده نو باچا خان ته ئې نوټس ورکړو چې مردان ته ستا راتلل منع دي او تۀ به بالکل نۀ راځے. باچا خان د دې حکم د منلو نه انکار وکړو او خبر ئې ورکړو چې زۀ د خپلو فرضو پۀ ادا کولو کښې د چا ناجائزه حکم منلو ته تيار نۀ يم. اعلان ئې وکړو چې زۀ به مردان ته ځم.

دا 27 اکتوبر 1942 ؤ. يو طرف ته حکومت پوره پوره تيارے وکړو، د مردان پۀ ټولو سړکونو د فوځ او د پوليس پهرې ولګېدې. ځاے پۀ ځاے پۀ مورچو کښې مشين ګنونه کېښودے شو. د عامو خلقو امد و رفت بند کړے شو او حکومت پۀ خپل خيال د “لِمن الملک اليوم” نعره وکړه – بل طرف ته د قوم د مينې پۀ شرابو مست د ازادۍ د لېلا مجنون باچا خان سره د خپلو سرفروشانو خدائي خدمتګارو را روان شو او د خپل پروګرام مطابق پياده د مردان لار ئې را واخسته. د ميروس کلي پۀ برابر پۀ وسله پور پوليس سره د خپلو افسرانو دې خدائي خدمتګارو ته را وړاندې شول. باچا خان ته ئې ووې چې تۀ مخکښې نۀ شې تلے. باچا خان پۀ قلندرانه نعره سره ووې، “د دنيا هېڅ طاقت ما د خپل نصب العېن نه اړولے نۀ شي. ما اراده کړې ده، زۀ به مخکښې ځم! زما قدم چرې پۀ شا نۀ ځي.”

دغه وخت يو پوليس افسر )چې د پښتنو پۀ ملک کښې پېدا دے(، د پښتنو پوزه پرې کړه. پۀ باچا خان ئې حمله وکړه. خدائي خدمتګار لکه د پتنګانو د خپل محبوب مشر نه چاپېره شول، ګېره ئې واچوله. هر يو وې چې زۀ دې قربان شم خو زمونږ د خوږ مشر وېښتۀ دې ازار نۀ شي. باچا خان ته کۀ خپل ځان خوږ وے او ځان ئې د تکليف نه بچ کولے نو راتلو به نۀ – مقابله جوړه شوه – يو طرف ته تش لاس د عدم تشدد پۀ اصولو ټينګ خدائي خدمتګار او بل طرف ته وسله پۀ لاس بې شماره پوليس. مقابله جوړه شوه. د کوتکو د ګزارونو پړقا تړقا جوړه شوه. اف! د پښتون قوم هغه خوږ مشر چا چې د پښتنو د ترقۍ د پاره خپله خاني او ځواني خاورې کړه، نن د پښتنو د لاسه لکه د وږو ټکولے شي. نۀ ئې څوک سر ګوري نۀ ئې پښې. نر هغه دے چې ګزار وکړي. ټول وجود ئې قيمه قيمه کېږي. درې پښتۍ ئې ماتېږي. کۀ اراده فولادي وي لېکن وجود خو اخر د غوښو ؤ. بې هوشه پۀ مېدان کښې پرېوځي. ظالمان ئې پۀ موټر کښې اچوي او د هري پورجېل ته ئې رسوي.

اووۀ ویشتم اکتوبر به هر کال د هغې ورځې پۀ ياد کښې تازه کېږي او دا ياد به تر هغې تازه کېږي چې تر څو دنيا اباده وي. د دې ياد تازه کولو مقصد دا دے چې پۀ دې ورځ هر پښتون عموماً او زمونږ خدائي خدمتګار خصوصاً د زړۀ پۀ صدق سره خداے حاضر ناظر وګڼي؛ دا وعده وکړي چې د وطن د ازادۍ پۀ لار کښې به د حکومت هر قسم زور ظلم زغملو ته تيار وي او څنګه چې کېدے شي د خپل خوږ وطن د ازادۍ د پاره به خپل هر قسم ذاتي مفاد، ارام او خوشحالۍ ته شا کوي. د خپل خوږ مشر باچا خان پۀ ماتو پښتو به غېرت کوي او قام او وطن به د غېر قوم د پنجې نه ازادوي.

د دنيا د قومونو نه عبرت اخستل پکار دي. د اوسني ختم شوي جنګ واقعات ستاسو پۀ مخکښې دي. خصوصاً د روس د زلمو نه سبق اخستل پکار دي. چې يو نيم کروړ د ګلونو نه ښائسته زلمو ځانونه قربان کړل. خپل لوي لوي ښارونه ئې ښکلې ښکلې بنګلې ئې پۀ بمونو ورانې کړې. د لوږو تندو نه ئې ځانونه ووژل خو غلامۍ ته ئې غاړه کښېنوده.

نۀ کلونه د غلام پۀ غلامۍ کښې

نۀ ساعت د ازادۍ کۀ ځنکدن وي

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

* د مرزا مظهر جانجانان شعر دے، وائي خداے دې سپین-زړي عاشقانو باندې رحمتونه ووروي چې پۀ خاورو

او وینو کښې د لوغړېدو د رسم تاده ئې ايښې ده.

# د حافظ شعر دے، وائي زۀ به کله هم لټون پرې نۀ ږدم – یا خو به تر جانانه ورسم او یا به ورپسې خاورې شم.

د پښتون افغان وجود نه وینې نن هم بهېږي – نن هم پښتون افغان د خپل تقدیر د فېصلې د حق نه محروم ساتلے کېږي. تر دې حده، د خپلې خاورې د امن جنګ پۀ خپلو وینو کوي خو د امن د خبرو اختیار ئې نور “اخلي”. د باچا خان پښتۍ نن هم د کرښې دواړو اړخو ته ماتې دي، لۀ یو شان درده تېرېږي.

“پښتون” – څلیریشتم اکتوبر 1945

۲۷ اکتوبر

د کرښې دې اړخ ته د پښتنو مېنډېټ شوکولے کېږي او دا اوس چې تاسو دا کرښې لولئ، افغانستان کښې به انتخابات شوي وي. د ډیورنډ کرښې دواړو خواو ته د سیاست او انتخاباتو مخنیوي د پاره یو شان وسائل کارول کېږي.

د اووۀ ویشتم اکتوبر د میروس ډهېرۍ د پېښې پۀ اړه د “پښتون” 1945 دا اداریه باید پټې سترګې پرانزي.

بنا کردند خوش رسمے بخون و خاک غلطیدن

خدا رحمت کند این عاشقانِ پاک طینت را^*

ظالم او مستبد حکومتونه چې د يو قام پۀ سياسي حقوقو قبضه وکړي، د مظلوم رعايه د ګټې وټې نه خپلې ماڼۍ ابادې کړي نو کۀ يو طرف ته د خوشامدګرو يوه طبقه پېدا شي چې د ظالم بادشاه د حکومت پۀ چلولو کښې هر وخت ملا تړلې ولاړ وي نو بل طرف ته پۀ قام کښې داسې خدائي کسان پېدا شي چې هغوي د خپل ژوند مقصد د ملک بهتري او د قام بهبودي وګڼي، خپل ذاتي ارام او خوشحالۍ ته شا کړي، د ظالم حکومت بر خلاف د حق اواز اوچت کړي او پۀ دې لاره کښې هر قسم تکليفونه او مصيبتونه چې راځي؛ هغې ته سينه ډال کړې ولاړ وي او د دې شعر مطابق.

دست از طلب ندارم تا کام من بر آید

یا تن رسد به جانان یا جان ز تن بر آید^#

يا پۀ دې لار کښې فنا شي او يا د خپل مقصود د معشوقې وصال حاصل کړي.

د خدائي خدمتګار تحريک مشر باچا خان د پښتون قام هغه لوے محسن دے چې د ښۀ بد پېژندو نه پس ئې د خپل ژوند لوے مقصد د ملک او قام ازادي ګڼلې ده. د سرحد کلي پۀ کلي کوڅه پۀ کوڅه وګرځېدو، ټول پښتانۀ ئې را بېدار کړل او د خدائي خدمتګارۍ د تحريک پۀ ذريعه ئې د ازادۍ خوږ پېغام د هر پښتون غوږ ته ورسولو او پۀ پښتون کښې ئې د قوميت يوه بې پناه جذبه پېدا کړه.

خدائي خدمتګارو ته د ظالم حکومت د طرف نه قسم قسم تکليفونه رسېدلي دي، رنګ رنګ عذابونه ورکړے شوي دي. ډېر واقعات داسې پېښ شوي دي چې هره يوه واقعه د هېرولو نۀ ده او د ملک د ازادۍ پۀ تاريخ کښې به دا ټول واقعات د زرو پۀ اوبو ليکلے شي؛ مګر پۀ دې ټولو مظالموکښې يوه لويه او ښکاره واقعه د اکتوبر 1942ز ده.

پۀ اکتوبر 1942ز کښې باچا خان اراده وکړه چې مردان ته لاړ شي او خپلو خدائي خدمتګارو وروڼو ته د خپلې ورورولۍ پېغام ورسوي. چې د حکومت پۀ نازک مزاج دا خبره بده و لګېده نو باچا خان ته ئې نوټس ورکړو چې مردان ته ستا راتلل منع دي او تۀ به بالکل نۀ راځے. باچا خان د دې حکم د منلو نه انکار وکړو او خبر ئې ورکړو چې زۀ د خپلو فرضو پۀ ادا کولو کښې د چا ناجائزه حکم منلو ته تيار نۀ يم. اعلان ئې وکړو چې زۀ به مردان ته ځم.

دا 27 اکتوبر 1942 ؤ. يو طرف ته حکومت پوره پوره تيارے وکړو، د مردان پۀ ټولو سړکونو د فوځ او د پوليس پهرې ولګېدې. ځاے پۀ ځاے پۀ مورچو کښې مشين ګنونه کېښودے شو. د عامو خلقو امد و رفت بند کړے شو او حکومت پۀ خپل خيال د “لِمن الملک اليوم” نعره وکړه – بل طرف ته د قوم د مينې پۀ شرابو مست د ازادۍ د لېلا مجنون باچا خان سره د خپلو سرفروشانو خدائي خدمتګارو را روان شو او د خپل پروګرام مطابق پياده د مردان لار ئې را واخسته. د ميروس کلي پۀ برابر پۀ وسله پور پوليس سره د خپلو افسرانو دې خدائي خدمتګارو ته را وړاندې شول. باچا خان ته ئې ووې چې تۀ مخکښې نۀ شې تلے. باچا خان پۀ قلندرانه نعره سره ووې، “د دنيا هېڅ طاقت ما د خپل نصب العېن نه اړولے نۀ شي. ما اراده کړې ده، زۀ به مخکښې ځم! زما قدم چرې پۀ شا نۀ ځي.”

دغه وخت يو پوليس افسر )چې د پښتنو پۀ ملک کښې پېدا دے(، د پښتنو پوزه پرې کړه. پۀ باچا خان ئې حمله وکړه. خدائي خدمتګار لکه د پتنګانو د خپل محبوب مشر نه چاپېره شول، ګېره ئې واچوله. هر يو وې چې زۀ دې قربان شم خو زمونږ د خوږ مشر وېښتۀ دې ازار نۀ شي. باچا خان ته کۀ خپل ځان خوږ وے او ځان ئې د تکليف نه بچ کولے نو راتلو به نۀ – مقابله جوړه شوه – يو طرف ته تش لاس د عدم تشدد پۀ اصولو ټينګ خدائي خدمتګار او بل طرف ته وسله پۀ لاس بې شماره پوليس. مقابله جوړه شوه. د کوتکو د ګزارونو پړقا تړقا جوړه شوه. اف! د پښتون قوم هغه خوږ مشر چا چې د پښتنو د ترقۍ د پاره خپله خاني او ځواني خاورې کړه، نن د پښتنو د لاسه لکه د وږو ټکولے شي. نۀ ئې څوک سر ګوري نۀ ئې پښې. نر هغه دے چې ګزار وکړي. ټول وجود ئې قيمه قيمه کېږي. درې پښتۍ ئې ماتېږي. کۀ اراده فولادي وي لېکن وجود خو اخر د غوښو ؤ. بې هوشه پۀ مېدان کښې پرېوځي. ظالمان ئې پۀ موټر کښې اچوي او د هري پورجېل ته ئې رسوي.

اووۀ ویشتم اکتوبر به هر کال د هغې ورځې پۀ ياد کښې تازه کېږي او دا ياد به تر هغې تازه کېږي چې تر څو دنيا اباده وي. د دې ياد تازه کولو مقصد دا دے چې پۀ دې ورځ هر پښتون عموماً او زمونږ خدائي خدمتګار خصوصاً د زړۀ پۀ صدق سره خداے حاضر ناظر وګڼي؛ دا وعده وکړي چې د وطن د ازادۍ پۀ لار کښې به د حکومت هر قسم زور ظلم زغملو ته تيار وي او څنګه چې کېدے شي د خپل خوږ وطن د ازادۍ د پاره به خپل هر قسم ذاتي مفاد، ارام او خوشحالۍ ته شا کوي. د خپل خوږ مشر باچا خان پۀ ماتو پښتو به غېرت کوي او قام او وطن به د غېر قوم د پنجې نه ازادوي.

د دنيا د قومونو نه عبرت اخستل پکار دي. د اوسني ختم شوي جنګ واقعات ستاسو پۀ مخکښې دي. خصوصاً د روس د زلمو نه سبق اخستل پکار دي. چې يو نيم کروړ د ګلونو نه ښائسته زلمو ځانونه قربان کړل. خپل لوي لوي ښارونه ئې ښکلې ښکلې بنګلې ئې پۀ بمونو ورانې کړې. د لوږو تندو نه ئې ځانونه ووژل خو غلامۍ ته ئې غاړه کښېنوده.

نۀ کلونه د غلام پۀ غلامۍ کښې

نۀ ساعت د ازادۍ کۀ ځنکدن وي

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

* د مرزا مظهر جانجانان شعر دے، وائي خداے دې سپین-زړي عاشقانو باندې رحمتونه ووروي چې پۀ خاورو

او وینو کښې د لوغړېدو د رسم تاده ئې ايښې ده.

# د حافظ شعر دے، وائي زۀ به کله هم لټون پرې نۀ ږدم – یا خو به تر جانانه ورسم او یا به ورپسې خاورې شم.

د پښتون افغان وجود نه وینې نن هم بهېږي – نن هم پښتون افغان د خپل تقدیر د فېصلې د حق نه محروم ساتلے کېږي. تر دې حده، د خپلې خاورې د امن جنګ پۀ خپلو وینو کوي خو د امن د خبرو اختیار ئې نور “اخلي”. د باچا خان پښتۍ نن هم د کرښې دواړو اړخو ته ماتې دي، لۀ یو شان درده تېرېږي.

“پښتون” – څلیریشتم اکتوبر 1945

۲۷ اکتوبر

د کرښې دې اړخ ته د پښتنو مېنډېټ شوکولے کېږي او دا اوس چې تاسو دا کرښې لولئ، افغانستان کښې به انتخابات شوي وي. د ډیورنډ کرښې دواړو خواو ته د سیاست او انتخاباتو مخنیوي د پاره یو شان وسائل کارول کېږي.

د اووۀ ویشتم اکتوبر د میروس ډهېرۍ د پېښې پۀ اړه د “پښتون” 1945 دا اداریه باید پټې سترګې پرانزي.

بنا کردند خوش رسمے بخون و خاک غلطیدن

خدا رحمت کند این عاشقانِ پاک طینت را^*

ظالم او مستبد حکومتونه چې د يو قام پۀ سياسي حقوقو قبضه وکړي، د مظلوم رعايه د ګټې وټې نه خپلې ماڼۍ ابادې کړي نو کۀ يو طرف ته د خوشامدګرو يوه طبقه پېدا شي چې د ظالم بادشاه د حکومت پۀ چلولو کښې هر وخت ملا تړلې ولاړ وي نو بل طرف ته پۀ قام کښې داسې خدائي کسان پېدا شي چې هغوي د خپل ژوند مقصد د ملک بهتري او د قام بهبودي وګڼي، خپل ذاتي ارام او خوشحالۍ ته شا کړي، د ظالم حکومت بر خلاف د حق اواز اوچت کړي او پۀ دې لاره کښې هر قسم تکليفونه او مصيبتونه چې راځي؛ هغې ته سينه ډال کړې ولاړ وي او د دې شعر مطابق.

دست از طلب ندارم تا کام من بر آید

یا تن رسد به جانان یا جان ز تن بر آید^#

يا پۀ دې لار کښې فنا شي او يا د خپل مقصود د معشوقې وصال حاصل کړي.

د خدائي خدمتګار تحريک مشر باچا خان د پښتون قام هغه لوے محسن دے چې د ښۀ بد پېژندو نه پس ئې د خپل ژوند لوے مقصد د ملک او قام ازادي ګڼلې ده. د سرحد کلي پۀ کلي کوڅه پۀ کوڅه وګرځېدو، ټول پښتانۀ ئې را بېدار کړل او د خدائي خدمتګارۍ د تحريک پۀ ذريعه ئې د ازادۍ خوږ پېغام د هر پښتون غوږ ته ورسولو او پۀ پښتون کښې ئې د قوميت يوه بې پناه جذبه پېدا کړه.

خدائي خدمتګارو ته د ظالم حکومت د طرف نه قسم قسم تکليفونه رسېدلي دي، رنګ رنګ عذابونه ورکړے شوي دي. ډېر واقعات داسې پېښ شوي دي چې هره يوه واقعه د هېرولو نۀ ده او د ملک د ازادۍ پۀ تاريخ کښې به دا ټول واقعات د زرو پۀ اوبو ليکلے شي؛ مګر پۀ دې ټولو مظالموکښې يوه لويه او ښکاره واقعه د اکتوبر 1942ز ده.

پۀ اکتوبر 1942ز کښې باچا خان اراده وکړه چې مردان ته لاړ شي او خپلو خدائي خدمتګارو وروڼو ته د خپلې ورورولۍ پېغام ورسوي. چې د حکومت پۀ نازک مزاج دا خبره بده و لګېده نو باچا خان ته ئې نوټس ورکړو چې مردان ته ستا راتلل منع دي او تۀ به بالکل نۀ راځے. باچا خان د دې حکم د منلو نه انکار وکړو او خبر ئې ورکړو چې زۀ د خپلو فرضو پۀ ادا کولو کښې د چا ناجائزه حکم منلو ته تيار نۀ يم. اعلان ئې وکړو چې زۀ به مردان ته ځم.

دا 27 اکتوبر 1942 ؤ. يو طرف ته حکومت پوره پوره تيارے وکړو، د مردان پۀ ټولو سړکونو د فوځ او د پوليس پهرې ولګېدې. ځاے پۀ ځاے پۀ مورچو کښې مشين ګنونه کېښودے شو. د عامو خلقو امد و رفت بند کړے شو او حکومت پۀ خپل خيال د “لِمن الملک اليوم” نعره وکړه – بل طرف ته د قوم د مينې پۀ شرابو مست د ازادۍ د لېلا مجنون باچا خان سره د خپلو سرفروشانو خدائي خدمتګارو را روان شو او د خپل پروګرام مطابق پياده د مردان لار ئې را واخسته. د ميروس کلي پۀ برابر پۀ وسله پور پوليس سره د خپلو افسرانو دې خدائي خدمتګارو ته را وړاندې شول. باچا خان ته ئې ووې چې تۀ مخکښې نۀ شې تلے. باچا خان پۀ قلندرانه نعره سره ووې، “د دنيا هېڅ طاقت ما د خپل نصب العېن نه اړولے نۀ شي. ما اراده کړې ده، زۀ به مخکښې ځم! زما قدم چرې پۀ شا نۀ ځي.”

دغه وخت يو پوليس افسر )چې د پښتنو پۀ ملک کښې پېدا دے(، د پښتنو پوزه پرې کړه. پۀ باچا خان ئې حمله وکړه. خدائي خدمتګار لکه د پتنګانو د خپل محبوب مشر نه چاپېره شول، ګېره ئې واچوله. هر يو وې چې زۀ دې قربان شم خو زمونږ د خوږ مشر وېښتۀ دې ازار نۀ شي. باچا خان ته کۀ خپل ځان خوږ وے او ځان ئې د تکليف نه بچ کولے نو راتلو به نۀ – مقابله جوړه شوه – يو طرف ته تش لاس د عدم تشدد پۀ اصولو ټينګ خدائي خدمتګار او بل طرف ته وسله پۀ لاس بې شماره پوليس. مقابله جوړه شوه. د کوتکو د ګزارونو پړقا تړقا جوړه شوه. اف! د پښتون قوم هغه خوږ مشر چا چې د پښتنو د ترقۍ د پاره خپله خاني او ځواني خاورې کړه، نن د پښتنو د لاسه لکه د وږو ټکولے شي. نۀ ئې څوک سر ګوري نۀ ئې پښې. نر هغه دے چې ګزار وکړي. ټول وجود ئې قيمه قيمه کېږي. درې پښتۍ ئې ماتېږي. کۀ اراده فولادي وي لېکن وجود خو اخر د غوښو ؤ. بې هوشه پۀ مېدان کښې پرېوځي. ظالمان ئې پۀ موټر کښې اچوي او د هري پورجېل ته ئې رسوي.

اووۀ ویشتم اکتوبر به هر کال د هغې ورځې پۀ ياد کښې تازه کېږي او دا ياد به تر هغې تازه کېږي چې تر څو دنيا اباده وي. د دې ياد تازه کولو مقصد دا دے چې پۀ دې ورځ هر پښتون عموماً او زمونږ خدائي خدمتګار خصوصاً د زړۀ پۀ صدق سره خداے حاضر ناظر وګڼي؛ دا وعده وکړي چې د وطن د ازادۍ پۀ لار کښې به د حکومت هر قسم زور ظلم زغملو ته تيار وي او څنګه چې کېدے شي د خپل خوږ وطن د ازادۍ د پاره به خپل هر قسم ذاتي مفاد، ارام او خوشحالۍ ته شا کوي. د خپل خوږ مشر باچا خان پۀ ماتو پښتو به غېرت کوي او قام او وطن به د غېر قوم د پنجې نه ازادوي.

د دنيا د قومونو نه عبرت اخستل پکار دي. د اوسني ختم شوي جنګ واقعات ستاسو پۀ مخکښې دي. خصوصاً د روس د زلمو نه سبق اخستل پکار دي. چې يو نيم کروړ د ګلونو نه ښائسته زلمو ځانونه قربان کړل. خپل لوي لوي ښارونه ئې ښکلې ښکلې بنګلې ئې پۀ بمونو ورانې کړې. د لوږو تندو نه ئې ځانونه ووژل خو غلامۍ ته ئې غاړه کښېنوده.

نۀ کلونه د غلام پۀ غلامۍ کښې

نۀ ساعت د ازادۍ کۀ ځنکدن وي

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

* د مرزا مظهر جانجانان شعر دے، وائي خداے دې سپین-زړي عاشقانو باندې رحمتونه ووروي چې پۀ خاورو

او وینو کښې د لوغړېدو د رسم تاده ئې ايښې ده.

# د حافظ شعر دے، وائي زۀ به کله هم لټون پرې نۀ ږدم – یا خو به تر جانانه ورسم او یا به ورپسې خاورې شم.

د پښتون افغان وجود نه وینې نن هم بهېږي – نن هم پښتون افغان د خپل تقدیر د فېصلې د حق نه محروم ساتلے کېږي. تر دې حده، د خپلې خاورې د امن جنګ پۀ خپلو وینو کوي خو د امن د خبرو اختیار ئې نور “اخلي”. د باچا خان پښتۍ نن هم د کرښې دواړو اړخو ته ماتې دي، لۀ یو شان درده تېرېږي.

“پښتون” – څلیریشتم اکتوبر 1945

۲۷ اکتوبر

د کرښې دې اړخ ته د پښتنو مېنډېټ شوکولے کېږي او دا اوس چې تاسو دا کرښې لولئ، افغانستان کښې به انتخابات شوي وي. د ډیورنډ کرښې دواړو خواو ته د سیاست او انتخاباتو مخنیوي د پاره یو شان وسائل کارول کېږي.

د اووۀ ویشتم اکتوبر د میروس ډهېرۍ د پېښې پۀ اړه د “پښتون” 1945 دا اداریه باید پټې سترګې پرانزي.

بنا کردند خوش رسمے بخون و خاک غلطیدن

خدا رحمت کند این عاشقانِ پاک طینت را^*

ظالم او مستبد حکومتونه چې د يو قام پۀ سياسي حقوقو قبضه وکړي، د مظلوم رعايه د ګټې وټې نه خپلې ماڼۍ ابادې کړي نو کۀ يو طرف ته د خوشامدګرو يوه طبقه پېدا شي چې د ظالم بادشاه د حکومت پۀ چلولو کښې هر وخت ملا تړلې ولاړ وي نو بل طرف ته پۀ قام کښې داسې خدائي کسان پېدا شي چې هغوي د خپل ژوند مقصد د ملک بهتري او د قام بهبودي وګڼي، خپل ذاتي ارام او خوشحالۍ ته شا کړي، د ظالم حکومت بر خلاف د حق اواز اوچت کړي او پۀ دې لاره کښې هر قسم تکليفونه او مصيبتونه چې راځي؛ هغې ته سينه ډال کړې ولاړ وي او د دې شعر مطابق.

دست از طلب ندارم تا کام من بر آید

یا تن رسد به جانان یا جان ز تن بر آید^#

يا پۀ دې لار کښې فنا شي او يا د خپل مقصود د معشوقې وصال حاصل کړي.

د خدائي خدمتګار تحريک مشر باچا خان د پښتون قام هغه لوے محسن دے چې د ښۀ بد پېژندو نه پس ئې د خپل ژوند لوے مقصد د ملک او قام ازادي ګڼلې ده. د سرحد کلي پۀ کلي کوڅه پۀ کوڅه وګرځېدو، ټول پښتانۀ ئې را بېدار کړل او د خدائي خدمتګارۍ د تحريک پۀ ذريعه ئې د ازادۍ خوږ پېغام د هر پښتون غوږ ته ورسولو او پۀ پښتون کښې ئې د قوميت يوه بې پناه جذبه پېدا کړه.

خدائي خدمتګارو ته د ظالم حکومت د طرف نه قسم قسم تکليفونه رسېدلي دي، رنګ رنګ عذابونه ورکړے شوي دي. ډېر واقعات داسې پېښ شوي دي چې هره يوه واقعه د هېرولو نۀ ده او د ملک د ازادۍ پۀ تاريخ کښې به دا ټول واقعات د زرو پۀ اوبو ليکلے شي؛ مګر پۀ دې ټولو مظالموکښې يوه لويه او ښکاره واقعه د اکتوبر 1942ز ده.

پۀ اکتوبر 1942ز کښې باچا خان اراده وکړه چې مردان ته لاړ شي او خپلو خدائي خدمتګارو وروڼو ته د خپلې ورورولۍ پېغام ورسوي. چې د حکومت پۀ نازک مزاج دا خبره بده و لګېده نو باچا خان ته ئې نوټس ورکړو چې مردان ته ستا راتلل منع دي او تۀ به بالکل نۀ راځے. باچا خان د دې حکم د منلو نه انکار وکړو او خبر ئې ورکړو چې زۀ د خپلو فرضو پۀ ادا کولو کښې د چا ناجائزه حکم منلو ته تيار نۀ يم. اعلان ئې وکړو چې زۀ به مردان ته ځم.

دا 27 اکتوبر 1942 ؤ. يو طرف ته حکومت پوره پوره تيارے وکړو، د مردان پۀ ټولو سړکونو د فوځ او د پوليس پهرې ولګېدې. ځاے پۀ ځاے پۀ مورچو کښې مشين ګنونه کېښودے شو. د عامو خلقو امد و رفت بند کړے شو او حکومت پۀ خپل خيال د “لِمن الملک اليوم” نعره وکړه – بل طرف ته د قوم د مينې پۀ شرابو مست د ازادۍ د لېلا مجنون باچا خان سره د خپلو سرفروشانو خدائي خدمتګارو را روان شو او د خپل پروګرام مطابق پياده د مردان لار ئې را واخسته. د ميروس کلي پۀ برابر پۀ وسله پور پوليس سره د خپلو افسرانو دې خدائي خدمتګارو ته را وړاندې شول. باچا خان ته ئې ووې چې تۀ مخکښې نۀ شې تلے. باچا خان پۀ قلندرانه نعره سره ووې، “د دنيا هېڅ طاقت ما د خپل نصب العېن نه اړولے نۀ شي. ما اراده کړې ده، زۀ به مخکښې ځم! زما قدم چرې پۀ شا نۀ ځي.”

دغه وخت يو پوليس افسر )چې د پښتنو پۀ ملک کښې پېدا دے(، د پښتنو پوزه پرې کړه. پۀ باچا خان ئې حمله وکړه. خدائي خدمتګار لکه د پتنګانو د خپل محبوب مشر نه چاپېره شول، ګېره ئې واچوله. هر يو وې چې زۀ دې قربان شم خو زمونږ د خوږ مشر وېښتۀ دې ازار نۀ شي. باچا خان ته کۀ خپل ځان خوږ وے او ځان ئې د تکليف نه بچ کولے نو راتلو به نۀ – مقابله جوړه شوه – يو طرف ته تش لاس د عدم تشدد پۀ اصولو ټينګ خدائي خدمتګار او بل طرف ته وسله پۀ لاس بې شماره پوليس. مقابله جوړه شوه. د کوتکو د ګزارونو پړقا تړقا جوړه شوه. اف! د پښتون قوم هغه خوږ مشر چا چې د پښتنو د ترقۍ د پاره خپله خاني او ځواني خاورې کړه، نن د پښتنو د لاسه لکه د وږو ټکولے شي. نۀ ئې څوک سر ګوري نۀ ئې پښې. نر هغه دے چې ګزار وکړي. ټول وجود ئې قيمه قيمه کېږي. درې پښتۍ ئې ماتېږي. کۀ اراده فولادي وي لېکن وجود خو اخر د غوښو ؤ. بې هوشه پۀ مېدان کښې پرېوځي. ظالمان ئې پۀ موټر کښې اچوي او د هري پورجېل ته ئې رسوي.

اووۀ ویشتم اکتوبر به هر کال د هغې ورځې پۀ ياد کښې تازه کېږي او دا ياد به تر هغې تازه کېږي چې تر څو دنيا اباده وي. د دې ياد تازه کولو مقصد دا دے چې پۀ دې ورځ هر پښتون عموماً او زمونږ خدائي خدمتګار خصوصاً د زړۀ پۀ صدق سره خداے حاضر ناظر وګڼي؛ دا وعده وکړي چې د وطن د ازادۍ پۀ لار کښې به د حکومت هر قسم زور ظلم زغملو ته تيار وي او څنګه چې کېدے شي د خپل خوږ وطن د ازادۍ د پاره به خپل هر قسم ذاتي مفاد، ارام او خوشحالۍ ته شا کوي. د خپل خوږ مشر باچا خان پۀ ماتو پښتو به غېرت کوي او قام او وطن به د غېر قوم د پنجې نه ازادوي.

د دنيا د قومونو نه عبرت اخستل پکار دي. د اوسني ختم شوي جنګ واقعات ستاسو پۀ مخکښې دي. خصوصاً د روس د زلمو نه سبق اخستل پکار دي. چې يو نيم کروړ د ګلونو نه ښائسته زلمو ځانونه قربان کړل. خپل لوي لوي ښارونه ئې ښکلې ښکلې بنګلې ئې پۀ بمونو ورانې کړې. د لوږو تندو نه ئې ځانونه ووژل خو غلامۍ ته ئې غاړه کښېنوده.

نۀ کلونه د غلام پۀ غلامۍ کښې

نۀ ساعت د ازادۍ کۀ ځنکدن وي

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

* د مرزا مظهر جانجانان شعر دے، وائي خداے دې سپین-زړي عاشقانو باندې رحمتونه ووروي چې پۀ خاورو

او وینو کښې د لوغړېدو د رسم تاده ئې ايښې ده.

# د حافظ شعر دے، وائي زۀ به کله هم لټون پرې نۀ ږدم – یا خو به تر جانانه ورسم او یا به ورپسې خاورې شم.

د پښتون افغان وجود نه وینې نن هم بهېږي – نن هم پښتون افغان د خپل تقدیر د فېصلې د حق نه محروم ساتلے کېږي. تر دې حده، د خپلې خاورې د امن جنګ پۀ خپلو وینو کوي خو د امن د خبرو اختیار ئې نور “اخلي”. د باچا خان پښتۍ نن هم د کرښې دواړو اړخو ته ماتې دي، لۀ یو شان درده تېرېږي.

“پښتون” – څلیریشتم اکتوبر 1945

۲۷ اکتوبر

د کرښې دې اړخ ته د پښتنو مېنډېټ شوکولے کېږي او دا اوس چې تاسو دا کرښې لولئ، افغانستان کښې به انتخابات شوي وي. د ډیورنډ کرښې دواړو خواو ته د سیاست او انتخاباتو مخنیوي د پاره یو شان وسائل کارول کېږي.

د اووۀ ویشتم اکتوبر د میروس ډهېرۍ د پېښې پۀ اړه د “پښتون” 1945 دا اداریه باید پټې سترګې پرانزي.

بنا کردند خوش رسمے بخون و خاک غلطیدن

خدا رحمت کند این عاشقانِ پاک طینت را^*

ظالم او مستبد حکومتونه چې د يو قام پۀ سياسي حقوقو قبضه وکړي، د مظلوم رعايه د ګټې وټې نه خپلې ماڼۍ ابادې کړي نو کۀ يو طرف ته د خوشامدګرو يوه طبقه پېدا شي چې د ظالم بادشاه د حکومت پۀ چلولو کښې هر وخت ملا تړلې ولاړ وي نو بل طرف ته پۀ قام کښې داسې خدائي کسان پېدا شي چې هغوي د خپل ژوند مقصد د ملک بهتري او د قام بهبودي وګڼي، خپل ذاتي ارام او خوشحالۍ ته شا کړي، د ظالم حکومت بر خلاف د حق اواز اوچت کړي او پۀ دې لاره کښې هر قسم تکليفونه او مصيبتونه چې راځي؛ هغې ته سينه ډال کړې ولاړ وي او د دې شعر مطابق.

دست از طلب ندارم تا کام من بر آید

یا تن رسد به جانان یا جان ز تن بر آید^#

يا پۀ دې لار کښې فنا شي او يا د خپل مقصود د معشوقې وصال حاصل کړي.

د خدائي خدمتګار تحريک مشر باچا خان د پښتون قام هغه لوے محسن دے چې د ښۀ بد پېژندو نه پس ئې د خپل ژوند لوے مقصد د ملک او قام ازادي ګڼلې ده. د سرحد کلي پۀ کلي کوڅه پۀ کوڅه وګرځېدو، ټول پښتانۀ ئې را بېدار کړل او د خدائي خدمتګارۍ د تحريک پۀ ذريعه ئې د ازادۍ خوږ پېغام د هر پښتون غوږ ته ورسولو او پۀ پښتون کښې ئې د قوميت يوه بې پناه جذبه پېدا کړه.

خدائي خدمتګارو ته د ظالم حکومت د طرف نه قسم قسم تکليفونه رسېدلي دي، رنګ رنګ عذابونه ورکړے شوي دي. ډېر واقعات داسې پېښ شوي دي چې هره يوه واقعه د هېرولو نۀ ده او د ملک د ازادۍ پۀ تاريخ کښې به دا ټول واقعات د زرو پۀ اوبو ليکلے شي؛ مګر پۀ دې ټولو مظالموکښې يوه لويه او ښکاره واقعه د اکتوبر 1942ز ده.

پۀ اکتوبر 1942ز کښې باچا خان اراده وکړه چې مردان ته لاړ شي او خپلو خدائي خدمتګارو وروڼو ته د خپلې ورورولۍ پېغام ورسوي. چې د حکومت پۀ نازک مزاج دا خبره بده و لګېده نو باچا خان ته ئې نوټس ورکړو چې مردان ته ستا راتلل منع دي او تۀ به بالکل نۀ راځے. باچا خان د دې حکم د منلو نه انکار وکړو او خبر ئې ورکړو چې زۀ د خپلو فرضو پۀ ادا کولو کښې د چا ناجائزه حکم منلو ته تيار نۀ يم. اعلان ئې وکړو چې زۀ به مردان ته ځم.

دا 27 اکتوبر 1942 ؤ. يو طرف ته حکومت پوره پوره تيارے وکړو، د مردان پۀ ټولو سړکونو د فوځ او د پوليس پهرې ولګېدې. ځاے پۀ ځاے پۀ مورچو کښې مشين ګنونه کېښودے شو. د عامو خلقو امد و رفت بند کړے شو او حکومت پۀ خپل خيال د “لِمن الملک اليوم” نعره وکړه – بل طرف ته د قوم د مينې پۀ شرابو مست د ازادۍ د لېلا مجنون باچا خان سره د خپلو سرفروشانو خدائي خدمتګارو را روان شو او د خپل پروګرام مطابق پياده د مردان لار ئې را واخسته. د ميروس کلي پۀ برابر پۀ وسله پور پوليس سره د خپلو افسرانو دې خدائي خدمتګارو ته را وړاندې شول. باچا خان ته ئې ووې چې تۀ مخکښې نۀ شې تلے. باچا خان پۀ قلندرانه نعره سره ووې، “د دنيا هېڅ طاقت ما د خپل نصب العېن نه اړولے نۀ شي. ما اراده کړې ده، زۀ به مخکښې ځم! زما قدم چرې پۀ شا نۀ ځي.”

دغه وخت يو پوليس افسر )چې د پښتنو پۀ ملک کښې پېدا دے(، د پښتنو پوزه پرې کړه. پۀ باچا خان ئې حمله وکړه. خدائي خدمتګار لکه د پتنګانو د خپل محبوب مشر نه چاپېره شول، ګېره ئې واچوله. هر يو وې چې زۀ دې قربان شم خو زمونږ د خوږ مشر وېښتۀ دې ازار نۀ شي. باچا خان ته کۀ خپل ځان خوږ وے او ځان ئې د تکليف نه بچ کولے نو راتلو به نۀ – مقابله جوړه شوه – يو طرف ته تش لاس د عدم تشدد پۀ اصولو ټينګ خدائي خدمتګار او بل طرف ته وسله پۀ لاس بې شماره پوليس. مقابله جوړه شوه. د کوتکو د ګزارونو پړقا تړقا جوړه شوه. اف! د پښتون قوم هغه خوږ مشر چا چې د پښتنو د ترقۍ د پاره خپله خاني او ځواني خاورې کړه، نن د پښتنو د لاسه لکه د وږو ټکولے شي. نۀ ئې څوک سر ګوري نۀ ئې پښې. نر هغه دے چې ګزار وکړي. ټول وجود ئې قيمه قيمه کېږي. درې پښتۍ ئې ماتېږي. کۀ اراده فولادي وي لېکن وجود خو اخر د غوښو ؤ. بې هوشه پۀ مېدان کښې پرېوځي. ظالمان ئې پۀ موټر کښې اچوي او د هري پورجېل ته ئې رسوي.

اووۀ ویشتم اکتوبر به هر کال د هغې ورځې پۀ ياد کښې تازه کېږي او دا ياد به تر هغې تازه کېږي چې تر څو دنيا اباده وي. د دې ياد تازه کولو مقصد دا دے چې پۀ دې ورځ هر پښتون عموماً او زمونږ خدائي خدمتګار خصوصاً د زړۀ پۀ صدق سره خداے حاضر ناظر وګڼي؛ دا وعده وکړي چې د وطن د ازادۍ پۀ لار کښې به د حکومت هر قسم زور ظلم زغملو ته تيار وي او څنګه چې کېدے شي د خپل خوږ وطن د ازادۍ د پاره به خپل هر قسم ذاتي مفاد، ارام او خوشحالۍ ته شا کوي. د خپل خوږ مشر باچا خان پۀ ماتو پښتو به غېرت کوي او قام او وطن به د غېر قوم د پنجې نه ازادوي.

د دنيا د قومونو نه عبرت اخستل پکار دي. د اوسني ختم شوي جنګ واقعات ستاسو پۀ مخکښې دي. خصوصاً د روس د زلمو نه سبق اخستل پکار دي. چې يو نيم کروړ د ګلونو نه ښائسته زلمو ځانونه قربان کړل. خپل لوي لوي ښارونه ئې ښکلې ښکلې بنګلې ئې پۀ بمونو ورانې کړې. د لوږو تندو نه ئې ځانونه ووژل خو غلامۍ ته ئې غاړه کښېنوده.

نۀ کلونه د غلام پۀ غلامۍ کښې

نۀ ساعت د ازادۍ کۀ ځنکدن وي

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

* د مرزا مظهر جانجانان شعر دے، وائي خداے دې سپین-زړي عاشقانو باندې رحمتونه ووروي چې پۀ خاورو

او وینو کښې د لوغړېدو د رسم تاده ئې ايښې ده.

# د حافظ شعر دے، وائي زۀ به کله هم لټون پرې نۀ ږدم – یا خو به تر جانانه ورسم او یا به ورپسې خاورې شم.

د پښتون افغان وجود نه وینې نن هم بهېږي – نن هم پښتون افغان د خپل تقدیر د فېصلې د حق نه محروم ساتلے کېږي. تر دې حده، د خپلې خاورې د امن جنګ پۀ خپلو وینو کوي خو د امن د خبرو اختیار ئې نور “اخلي”. د باچا خان پښتۍ نن هم د کرښې دواړو اړخو ته ماتې دي، لۀ یو شان درده تېرېږي.

“پښتون” – څلیریشتم اکتوبر 1945

۲۷ اکتوبر

د کرښې دې اړخ ته د پښتنو مېنډېټ شوکولے کېږي او دا اوس چې تاسو دا کرښې لولئ، افغانستان کښې به انتخابات شوي وي. د ډیورنډ کرښې دواړو خواو ته د سیاست او انتخاباتو مخنیوي د پاره یو شان وسائل کارول کېږي.

د اووۀ ویشتم اکتوبر د میروس ډهېرۍ د پېښې پۀ اړه د “پښتون” 1945 دا اداریه باید پټې سترګې پرانزي.

بنا کردند خوش رسمے بخون و خاک غلطیدن

خدا رحمت کند این عاشقانِ پاک طینت را^*

ظالم او مستبد حکومتونه چې د يو قام پۀ سياسي حقوقو قبضه وکړي، د مظلوم رعايه د ګټې وټې نه خپلې ماڼۍ ابادې کړي نو کۀ يو طرف ته د خوشامدګرو يوه طبقه پېدا شي چې د ظالم بادشاه د حکومت پۀ چلولو کښې هر وخت ملا تړلې ولاړ وي نو بل طرف ته پۀ قام کښې داسې خدائي کسان پېدا شي چې هغوي د خپل ژوند مقصد د ملک بهتري او د قام بهبودي وګڼي، خپل ذاتي ارام او خوشحالۍ ته شا کړي، د ظالم حکومت بر خلاف د حق اواز اوچت کړي او پۀ دې لاره کښې هر قسم تکليفونه او مصيبتونه چې راځي؛ هغې ته سينه ډال کړې ولاړ وي او د دې شعر مطابق.

دست از طلب ندارم تا کام من بر آید

یا تن رسد به جانان یا جان ز تن بر آید^#

يا پۀ دې لار کښې فنا شي او يا د خپل مقصود د معشوقې وصال حاصل کړي.

د خدائي خدمتګار تحريک مشر باچا خان د پښتون قام هغه لوے محسن دے چې د ښۀ بد پېژندو نه پس ئې د خپل ژوند لوے مقصد د ملک او قام ازادي ګڼلې ده. د سرحد کلي پۀ کلي کوڅه پۀ کوڅه وګرځېدو، ټول پښتانۀ ئې را بېدار کړل او د خدائي خدمتګارۍ د تحريک پۀ ذريعه ئې د ازادۍ خوږ پېغام د هر پښتون غوږ ته ورسولو او پۀ پښتون کښې ئې د قوميت يوه بې پناه جذبه پېدا کړه.

خدائي خدمتګارو ته د ظالم حکومت د طرف نه قسم قسم تکليفونه رسېدلي دي، رنګ رنګ عذابونه ورکړے شوي دي. ډېر واقعات داسې پېښ شوي دي چې هره يوه واقعه د هېرولو نۀ ده او د ملک د ازادۍ پۀ تاريخ کښې به دا ټول واقعات د زرو پۀ اوبو ليکلے شي؛ مګر پۀ دې ټولو مظالموکښې يوه لويه او ښکاره واقعه د اکتوبر 1942ز ده.

پۀ اکتوبر 1942ز کښې باچا خان اراده وکړه چې مردان ته لاړ شي او خپلو خدائي خدمتګارو وروڼو ته د خپلې ورورولۍ پېغام ورسوي. چې د حکومت پۀ نازک مزاج دا خبره بده و لګېده نو باچا خان ته ئې نوټس ورکړو چې مردان ته ستا راتلل منع دي او تۀ به بالکل نۀ راځے. باچا خان د دې حکم د منلو نه انکار وکړو او خبر ئې ورکړو چې زۀ د خپلو فرضو پۀ ادا کولو کښې د چا ناجائزه حکم منلو ته تيار نۀ يم. اعلان ئې وکړو چې زۀ به مردان ته ځم.

دا 27 اکتوبر 1942 ؤ. يو طرف ته حکومت پوره پوره تيارے وکړو، د مردان پۀ ټولو سړکونو د فوځ او د پوليس پهرې ولګېدې. ځاے پۀ ځاے پۀ مورچو کښې مشين ګنونه کېښودے شو. د عامو خلقو امد و رفت بند کړے شو او حکومت پۀ خپل خيال د “لِمن الملک اليوم” نعره وکړه – بل طرف ته د قوم د مينې پۀ شرابو مست د ازادۍ د لېلا مجنون باچا خان سره د خپلو سرفروشانو خدائي خدمتګارو را روان شو او د خپل پروګرام مطابق پياده د مردان لار ئې را واخسته. د ميروس کلي پۀ برابر پۀ وسله پور پوليس سره د خپلو افسرانو دې خدائي خدمتګارو ته را وړاندې شول. باچا خان ته ئې ووې چې تۀ مخکښې نۀ شې تلے. باچا خان پۀ قلندرانه نعره سره ووې، “د دنيا هېڅ طاقت ما د خپل نصب العېن نه اړولے نۀ شي. ما اراده کړې ده، زۀ به مخکښې ځم! زما قدم چرې پۀ شا نۀ ځي.”

دغه وخت يو پوليس افسر )چې د پښتنو پۀ ملک کښې پېدا دے(، د پښتنو پوزه پرې کړه. پۀ باچا خان ئې حمله وکړه. خدائي خدمتګار لکه د پتنګانو د خپل محبوب مشر نه چاپېره شول، ګېره ئې واچوله. هر يو وې چې زۀ دې قربان شم خو زمونږ د خوږ مشر وېښتۀ دې ازار نۀ شي. باچا خان ته کۀ خپل ځان خوږ وے او ځان ئې د تکليف نه بچ کولے نو راتلو به نۀ – مقابله جوړه شوه – يو طرف ته تش لاس د عدم تشدد پۀ اصولو ټينګ خدائي خدمتګار او بل طرف ته وسله پۀ لاس بې شماره پوليس. مقابله جوړه شوه. د کوتکو د ګزارونو پړقا تړقا جوړه شوه. اف! د پښتون قوم هغه خوږ مشر چا چې د پښتنو د ترقۍ د پاره خپله خاني او ځواني خاورې کړه، نن د پښتنو د لاسه لکه د وږو ټکولے شي. نۀ ئې څوک سر ګوري نۀ ئې پښې. نر هغه دے چې ګزار وکړي. ټول وجود ئې قيمه قيمه کېږي. درې پښتۍ ئې ماتېږي. کۀ اراده فولادي وي لېکن وجود خو اخر د غوښو ؤ. بې هوشه پۀ مېدان کښې پرېوځي. ظالمان ئې پۀ موټر کښې اچوي او د هري پورجېل ته ئې رسوي.

اووۀ ویشتم اکتوبر به هر کال د هغې ورځې پۀ ياد کښې تازه کېږي او دا ياد به تر هغې تازه کېږي چې تر څو دنيا اباده وي. د دې ياد تازه کولو مقصد دا دے چې پۀ دې ورځ هر پښتون عموماً او زمونږ خدائي خدمتګار خصوصاً د زړۀ پۀ صدق سره خداے حاضر ناظر وګڼي؛ دا وعده وکړي چې د وطن د ازادۍ پۀ لار کښې به د حکومت هر قسم زور ظلم زغملو ته تيار وي او څنګه چې کېدے شي د خپل خوږ وطن د ازادۍ د پاره به خپل هر قسم ذاتي مفاد، ارام او خوشحالۍ ته شا کوي. د خپل خوږ مشر باچا خان پۀ ماتو پښتو به غېرت کوي او قام او وطن به د غېر قوم د پنجې نه ازادوي.

د دنيا د قومونو نه عبرت اخستل پکار دي. د اوسني ختم شوي جنګ واقعات ستاسو پۀ مخکښې دي. خصوصاً د روس د زلمو نه سبق اخستل پکار دي. چې يو نيم کروړ د ګلونو نه ښائسته زلمو ځانونه قربان کړل. خپل لوي لوي ښارونه ئې ښکلې ښکلې بنګلې ئې پۀ بمونو ورانې کړې. د لوږو تندو نه ئې ځانونه ووژل خو غلامۍ ته ئې غاړه کښېنوده.

نۀ کلونه د غلام پۀ غلامۍ کښې

نۀ ساعت د ازادۍ کۀ ځنکدن وي

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

* د مرزا مظهر جانجانان شعر دے، وائي خداے دې سپین-زړي عاشقانو باندې رحمتونه ووروي چې پۀ خاورو

او وینو کښې د لوغړېدو د رسم تاده ئې ايښې ده.

# د حافظ شعر دے، وائي زۀ به کله هم لټون پرې نۀ ږدم – یا خو به تر جانانه ورسم او یا به ورپسې خاورې شم.

د پښتون افغان وجود نه وینې نن هم بهېږي – نن هم پښتون افغان د خپل تقدیر د فېصلې د حق نه محروم ساتلے کېږي. تر دې حده، د خپلې خاورې د امن جنګ پۀ خپلو وینو کوي خو د امن د خبرو اختیار ئې نور “اخلي”. د باچا خان پښتۍ نن هم د کرښې دواړو اړخو ته ماتې دي، لۀ یو شان درده تېرېږي.

“پښتون” – څلیریشتم اکتوبر 1945

۲۷ اکتوبر

د کرښې دې اړخ ته د پښتنو مېنډېټ شوکولے کېږي او دا اوس چې تاسو دا کرښې لولئ، افغانستان کښې به انتخابات شوي وي. د ډیورنډ کرښې دواړو خواو ته د سیاست او انتخاباتو مخنیوي د پاره یو شان وسائل کارول کېږي.

د اووۀ ویشتم اکتوبر د میروس ډهېرۍ د پېښې پۀ اړه د “پښتون” 1945 دا اداریه باید پټې سترګې پرانزي.

بنا کردند خوش رسمے بخون و خاک غلطیدن

خدا رحمت کند این عاشقانِ پاک طینت را^*

ظالم او مستبد حکومتونه چې د يو قام پۀ سياسي حقوقو قبضه وکړي، د مظلوم رعايه د ګټې وټې نه خپلې ماڼۍ ابادې کړي نو کۀ يو طرف ته د خوشامدګرو يوه طبقه پېدا شي چې د ظالم بادشاه د حکومت پۀ چلولو کښې هر وخت ملا تړلې ولاړ وي نو بل طرف ته پۀ قام کښې داسې خدائي کسان پېدا شي چې هغوي د خپل ژوند مقصد د ملک بهتري او د قام بهبودي وګڼي، خپل ذاتي ارام او خوشحالۍ ته شا کړي، د ظالم حکومت بر خلاف د حق اواز اوچت کړي او پۀ دې لاره کښې هر قسم تکليفونه او مصيبتونه چې راځي؛ هغې ته سينه ډال کړې ولاړ وي او د دې شعر مطابق.

دست از طلب ندارم تا کام من بر آید

یا تن رسد به جانان یا جان ز تن بر آید^#

يا پۀ دې لار کښې فنا شي او يا د خپل مقصود د معشوقې وصال حاصل کړي.

د خدائي خدمتګار تحريک مشر باچا خان د پښتون قام هغه لوے محسن دے چې د ښۀ بد پېژندو نه پس ئې د خپل ژوند لوے مقصد د ملک او قام ازادي ګڼلې ده. د سرحد کلي پۀ کلي کوڅه پۀ کوڅه وګرځېدو، ټول پښتانۀ ئې را بېدار کړل او د خدائي خدمتګارۍ د تحريک پۀ ذريعه ئې د ازادۍ خوږ پېغام د هر پښتون غوږ ته ورسولو او پۀ پښتون کښې ئې د قوميت يوه بې پناه جذبه پېدا کړه.

خدائي خدمتګارو ته د ظالم حکومت د طرف نه قسم قسم تکليفونه رسېدلي دي، رنګ رنګ عذابونه ورکړے شوي دي. ډېر واقعات داسې پېښ شوي دي چې هره يوه واقعه د هېرولو نۀ ده او د ملک د ازادۍ پۀ تاريخ کښې به دا ټول واقعات د زرو پۀ اوبو ليکلے شي؛ مګر پۀ دې ټولو مظالموکښې يوه لويه او ښکاره واقعه د اکتوبر 1942ز ده.

پۀ اکتوبر 1942ز کښې باچا خان اراده وکړه چې مردان ته لاړ شي او خپلو خدائي خدمتګارو وروڼو ته د خپلې ورورولۍ پېغام ورسوي. چې د حکومت پۀ نازک مزاج دا خبره بده و لګېده نو باچا خان ته ئې نوټس ورکړو چې مردان ته ستا راتلل منع دي او تۀ به بالکل نۀ راځے. باچا خان د دې حکم د منلو نه انکار وکړو او خبر ئې ورکړو چې زۀ د خپلو فرضو پۀ ادا کولو کښې د چا ناجائزه حکم منلو ته تيار نۀ يم. اعلان ئې وکړو چې زۀ به مردان ته ځم.

دا 27 اکتوبر 1942 ؤ. يو طرف ته حکومت پوره پوره تيارے وکړو، د مردان پۀ ټولو سړکونو د فوځ او د پوليس پهرې ولګېدې. ځاے پۀ ځاے پۀ مورچو کښې مشين ګنونه کېښودے شو. د عامو خلقو امد و رفت بند کړے شو او حکومت پۀ خپل خيال د “لِمن الملک اليوم” نعره وکړه – بل طرف ته د قوم د مينې پۀ شرابو مست د ازادۍ د لېلا مجنون باچا خان سره د خپلو سرفروشانو خدائي خدمتګارو را روان شو او د خپل پروګرام مطابق پياده د مردان لار ئې را واخسته. د ميروس کلي پۀ برابر پۀ وسله پور پوليس سره د خپلو افسرانو دې خدائي خدمتګارو ته را وړاندې شول. باچا خان ته ئې ووې چې تۀ مخکښې نۀ شې تلے. باچا خان پۀ قلندرانه نعره سره ووې، “د دنيا هېڅ طاقت ما د خپل نصب العېن نه اړولے نۀ شي. ما اراده کړې ده، زۀ به مخکښې ځم! زما قدم چرې پۀ شا نۀ ځي.”

دغه وخت يو پوليس افسر )چې د پښتنو پۀ ملک کښې پېدا دے(، د پښتنو پوزه پرې کړه. پۀ باچا خان ئې حمله وکړه. خدائي خدمتګار لکه د پتنګانو د خپل محبوب مشر نه چاپېره شول، ګېره ئې واچوله. هر يو وې چې زۀ دې قربان شم خو زمونږ د خوږ مشر وېښتۀ دې ازار نۀ شي. باچا خان ته کۀ خپل ځان خوږ وے او ځان ئې د تکليف نه بچ کولے نو راتلو به نۀ – مقابله جوړه شوه – يو طرف ته تش لاس د عدم تشدد پۀ اصولو ټينګ خدائي خدمتګار او بل طرف ته وسله پۀ لاس بې شماره پوليس. مقابله جوړه شوه. د کوتکو د ګزارونو پړقا تړقا جوړه شوه. اف! د پښتون قوم هغه خوږ مشر چا چې د پښتنو د ترقۍ د پاره خپله خاني او ځواني خاورې کړه، نن د پښتنو د لاسه لکه د وږو ټکولے شي. نۀ ئې څوک سر ګوري نۀ ئې پښې. نر هغه دے چې ګزار وکړي. ټول وجود ئې قيمه قيمه کېږي. درې پښتۍ ئې ماتېږي. کۀ اراده فولادي وي لېکن وجود خو اخر د غوښو ؤ. بې هوشه پۀ مېدان کښې پرېوځي. ظالمان ئې پۀ موټر کښې اچوي او د هري پورجېل ته ئې رسوي.

اووۀ ویشتم اکتوبر به هر کال د هغې ورځې پۀ ياد کښې تازه کېږي او دا ياد به تر هغې تازه کېږي چې تر څو دنيا اباده وي. د دې ياد تازه کولو مقصد دا دے چې پۀ دې ورځ هر پښتون عموماً او زمونږ خدائي خدمتګار خصوصاً د زړۀ پۀ صدق سره خداے حاضر ناظر وګڼي؛ دا وعده وکړي چې د وطن د ازادۍ پۀ لار کښې به د حکومت هر قسم زور ظلم زغملو ته تيار وي او څنګه چې کېدے شي د خپل خوږ وطن د ازادۍ د پاره به خپل هر قسم ذاتي مفاد، ارام او خوشحالۍ ته شا کوي. د خپل خوږ مشر باچا خان پۀ ماتو پښتو به غېرت کوي او قام او وطن به د غېر قوم د پنجې نه ازادوي.

د دنيا د قومونو نه عبرت اخستل پکار دي. د اوسني ختم شوي جنګ واقعات ستاسو پۀ مخکښې دي. خصوصاً د روس د زلمو نه سبق اخستل پکار دي. چې يو نيم کروړ د ګلونو نه ښائسته زلمو ځانونه قربان کړل. خپل لوي لوي ښارونه ئې ښکلې ښکلې بنګلې ئې پۀ بمونو ورانې کړې. د لوږو تندو نه ئې ځانونه ووژل خو غلامۍ ته ئې غاړه کښېنوده.

نۀ کلونه د غلام پۀ غلامۍ کښې

نۀ ساعت د ازادۍ کۀ ځنکدن وي

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

* د مرزا مظهر جانجانان شعر دے، وائي خداے دې سپین-زړي عاشقانو باندې رحمتونه ووروي چې پۀ خاورو

او وینو کښې د لوغړېدو د رسم تاده ئې ايښې ده.

# د حافظ شعر دے، وائي زۀ به کله هم لټون پرې نۀ ږدم – یا خو به تر جانانه ورسم او یا به ورپسې خاورې شم.

د پښتون افغان وجود نه وینې نن هم بهېږي – نن هم پښتون افغان د خپل تقدیر د فېصلې د حق نه محروم ساتلے کېږي. تر دې حده، د خپلې خاورې د امن جنګ پۀ خپلو وینو کوي خو د امن د خبرو اختیار ئې نور “اخلي”. د باچا خان پښتۍ نن هم د کرښې دواړو اړخو ته ماتې دي، لۀ یو شان درده تېرېږي.

“پښتون” – څلیریشتم اکتوبر 1945

۲۷ اکتوبر

د کرښې دې اړخ ته د پښتنو مېنډېټ شوکولے کېږي او دا اوس چې تاسو دا کرښې لولئ، افغانستان کښې به انتخابات شوي وي. د ډیورنډ کرښې دواړو خواو ته د سیاست او انتخاباتو مخنیوي د پاره یو شان وسائل کارول کېږي.

د اووۀ ویشتم اکتوبر د میروس ډهېرۍ د پېښې پۀ اړه د “پښتون” 1945 دا اداریه باید پټې سترګې پرانزي.

بنا کردند خوش رسمے بخون و خاک غلطیدن

خدا رحمت کند این عاشقانِ پاک طینت را^*

ظالم او مستبد حکومتونه چې د يو قام پۀ سياسي حقوقو قبضه وکړي، د مظلوم رعايه د ګټې وټې نه خپلې ماڼۍ ابادې کړي نو کۀ يو طرف ته د خوشامدګرو يوه طبقه پېدا شي چې د ظالم بادشاه د حکومت پۀ چلولو کښې هر وخت ملا تړلې ولاړ وي نو بل طرف ته پۀ قام کښې داسې خدائي کسان پېدا شي چې هغوي د خپل ژوند مقصد د ملک بهتري او د قام بهبودي وګڼي، خپل ذاتي ارام او خوشحالۍ ته شا کړي، د ظالم حکومت بر خلاف د حق اواز اوچت کړي او پۀ دې لاره کښې هر قسم تکليفونه او مصيبتونه چې راځي؛ هغې ته سينه ډال کړې ولاړ وي او د دې شعر مطابق.

دست از طلب ندارم تا کام من بر آید

یا تن رسد به جانان یا جان ز تن بر آید^#

يا پۀ دې لار کښې فنا شي او يا د خپل مقصود د معشوقې وصال حاصل کړي.

د خدائي خدمتګار تحريک مشر باچا خان د پښتون قام هغه لوے محسن دے چې د ښۀ بد پېژندو نه پس ئې د خپل ژوند لوے مقصد د ملک او قام ازادي ګڼلې ده. د سرحد کلي پۀ کلي کوڅه پۀ کوڅه وګرځېدو، ټول پښتانۀ ئې را بېدار کړل او د خدائي خدمتګارۍ د تحريک پۀ ذريعه ئې د ازادۍ خوږ پېغام د هر پښتون غوږ ته ورسولو او پۀ پښتون کښې ئې د قوميت يوه بې پناه جذبه پېدا کړه.

خدائي خدمتګارو ته د ظالم حکومت د طرف نه قسم قسم تکليفونه رسېدلي دي، رنګ رنګ عذابونه ورکړے شوي دي. ډېر واقعات داسې پېښ شوي دي چې هره يوه واقعه د هېرولو نۀ ده او د ملک د ازادۍ پۀ تاريخ کښې به دا ټول واقعات د زرو پۀ اوبو ليکلے شي؛ مګر پۀ دې ټولو مظالموکښې يوه لويه او ښکاره واقعه د اکتوبر 1942ز ده.

پۀ اکتوبر 1942ز کښې باچا خان اراده وکړه چې مردان ته لاړ شي او خپلو خدائي خدمتګارو وروڼو ته د خپلې ورورولۍ پېغام ورسوي. چې د حکومت پۀ نازک مزاج دا خبره بده و لګېده نو باچا خان ته ئې نوټس ورکړو چې مردان ته ستا راتلل منع دي او تۀ به بالکل نۀ راځے. باچا خان د دې حکم د منلو نه انکار وکړو او خبر ئې ورکړو چې زۀ د خپلو فرضو پۀ ادا کولو کښې د چا ناجائزه حکم منلو ته تيار نۀ يم. اعلان ئې وکړو چې زۀ به مردان ته ځم.

دا 27 اکتوبر 1942 ؤ. يو طرف ته حکومت پوره پوره تيارے وکړو، د مردان پۀ ټولو سړکونو د فوځ او د پوليس پهرې ولګېدې. ځاے پۀ ځاے پۀ مورچو کښې مشين ګنونه کېښودے شو. د عامو خلقو امد و رفت بند کړے شو او حکومت پۀ خپل خيال د “لِمن الملک اليوم” نعره وکړه – بل طرف ته د قوم د مينې پۀ شرابو مست د ازادۍ د لېلا مجنون باچا خان سره د خپلو سرفروشانو خدائي خدمتګارو را روان شو او د خپل پروګرام مطابق پياده د مردان لار ئې را واخسته. د ميروس کلي پۀ برابر پۀ وسله پور پوليس سره د خپلو افسرانو دې خدائي خدمتګارو ته را وړاندې شول. باچا خان ته ئې ووې چې تۀ مخکښې نۀ شې تلے. باچا خان پۀ قلندرانه نعره سره ووې، “د دنيا هېڅ طاقت ما د خپل نصب العېن نه اړولے نۀ شي. ما اراده کړې ده، زۀ به مخکښې ځم! زما قدم چرې پۀ شا نۀ ځي.”

دغه وخت يو پوليس افسر )چې د پښتنو پۀ ملک کښې پېدا دے(، د پښتنو پوزه پرې کړه. پۀ باچا خان ئې حمله وکړه. خدائي خدمتګار لکه د پتنګانو د خپل محبوب مشر نه چاپېره شول، ګېره ئې واچوله. هر يو وې چې زۀ دې قربان شم خو زمونږ د خوږ مشر وېښتۀ دې ازار نۀ شي. باچا خان ته کۀ خپل ځان خوږ وے او ځان ئې د تکليف نه بچ کولے نو راتلو به نۀ – مقابله جوړه شوه – يو طرف ته تش لاس د عدم تشدد پۀ اصولو ټينګ خدائي خدمتګار او بل طرف ته وسله پۀ لاس بې شماره پوليس. مقابله جوړه شوه. د کوتکو د ګزارونو پړقا تړقا جوړه شوه. اف! د پښتون قوم هغه خوږ مشر چا چې د پښتنو د ترقۍ د پاره خپله خاني او ځواني خاورې کړه، نن د پښتنو د لاسه لکه د وږو ټکولے شي. نۀ ئې څوک سر ګوري نۀ ئې پښې. نر هغه دے چې ګزار وکړي. ټول وجود ئې قيمه قيمه کېږي. درې پښتۍ ئې ماتېږي. کۀ اراده فولادي وي لېکن وجود خو اخر د غوښو ؤ. بې هوشه پۀ مېدان کښې پرېوځي. ظالمان ئې پۀ موټر کښې اچوي او د هري پورجېل ته ئې رسوي.

اووۀ ویشتم اکتوبر به هر کال د هغې ورځې پۀ ياد کښې تازه کېږي او دا ياد به تر هغې تازه کېږي چې تر څو دنيا اباده وي. د دې ياد تازه کولو مقصد دا دے چې پۀ دې ورځ هر پښتون عموماً او زمونږ خدائي خدمتګار خصوصاً د زړۀ پۀ صدق سره خداے حاضر ناظر وګڼي؛ دا وعده وکړي چې د وطن د ازادۍ پۀ لار کښې به د حکومت هر قسم زور ظلم زغملو ته تيار وي او څنګه چې کېدے شي د خپل خوږ وطن د ازادۍ د پاره به خپل هر قسم ذاتي مفاد، ارام او خوشحالۍ ته شا کوي. د خپل خوږ مشر باچا خان پۀ ماتو پښتو به غېرت کوي او قام او وطن به د غېر قوم د پنجې نه ازادوي.

د دنيا د قومونو نه عبرت اخستل پکار دي. د اوسني ختم شوي جنګ واقعات ستاسو پۀ مخکښې دي. خصوصاً د روس د زلمو نه سبق اخستل پکار دي. چې يو نيم کروړ د ګلونو نه ښائسته زلمو ځانونه قربان کړل. خپل لوي لوي ښارونه ئې ښکلې ښکلې بنګلې ئې پۀ بمونو ورانې کړې. د لوږو تندو نه ئې ځانونه ووژل خو غلامۍ ته ئې غاړه کښېنوده.

نۀ کلونه د غلام پۀ غلامۍ کښې

نۀ ساعت د ازادۍ کۀ ځنکدن وي

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

* د مرزا مظهر جانجانان شعر دے، وائي خداے دې سپین-زړي عاشقانو باندې رحمتونه ووروي چې پۀ خاورو

او وینو کښې د لوغړېدو د رسم تاده ئې ايښې ده.

# د حافظ شعر دے، وائي زۀ به کله هم لټون پرې نۀ ږدم – یا خو به تر جانانه ورسم او یا به ورپسې خاورې شم.

د پښتون افغان وجود نه وینې نن هم بهېږي – نن هم پښتون افغان د خپل تقدیر د فېصلې د حق نه محروم ساتلے کېږي. تر دې حده، د خپلې خاورې د امن جنګ پۀ خپلو وینو کوي خو د امن د خبرو اختیار ئې نور “اخلي”. د باچا خان پښتۍ نن هم د کرښې دواړو اړخو ته ماتې دي، لۀ یو شان درده تېرېږي.

“پښتون” – څلیریشتم اکتوبر 1945

۲۷ اکتوبر

د کرښې دې اړخ ته د پښتنو مېنډېټ شوکولے کېږي او دا اوس چې تاسو دا کرښې لولئ، افغانستان کښې به انتخابات شوي وي. د ډیورنډ کرښې دواړو خواو ته د سیاست او انتخاباتو مخنیوي د پاره یو شان وسائل کارول کېږي.

د اووۀ ویشتم اکتوبر د میروس ډهېرۍ د پېښې پۀ اړه د “پښتون” 1945 دا اداریه باید پټې سترګې پرانزي.

بنا کردند خوش رسمے بخون و خاک غلطیدن

خدا رحمت کند این عاشقانِ پاک طینت را^*

ظالم او مستبد حکومتونه چې د يو قام پۀ سياسي حقوقو قبضه وکړي، د مظلوم رعايه د ګټې وټې نه خپلې ماڼۍ ابادې کړي نو کۀ يو طرف ته د خوشامدګرو يوه طبقه پېدا شي چې د ظالم بادشاه د حکومت پۀ چلولو کښې هر وخت ملا تړلې ولاړ وي نو بل طرف ته پۀ قام کښې داسې خدائي کسان پېدا شي چې هغوي د خپل ژوند مقصد د ملک بهتري او د قام بهبودي وګڼي، خپل ذاتي ارام او خوشحالۍ ته شا کړي، د ظالم حکومت بر خلاف د حق اواز اوچت کړي او پۀ دې لاره کښې هر قسم تکليفونه او مصيبتونه چې راځي؛ هغې ته سينه ډال کړې ولاړ وي او د دې شعر مطابق.

دست از طلب ندارم تا کام من بر آید

یا تن رسد به جانان یا جان ز تن بر آید^#

يا پۀ دې لار کښې فنا شي او يا د خپل مقصود د معشوقې وصال حاصل کړي.

د خدائي خدمتګار تحريک مشر باچا خان د پښتون قام هغه لوے محسن دے چې د ښۀ بد پېژندو نه پس ئې د خپل ژوند لوے مقصد د ملک او قام ازادي ګڼلې ده. د سرحد کلي پۀ کلي کوڅه پۀ کوڅه وګرځېدو، ټول پښتانۀ ئې را بېدار کړل او د خدائي خدمتګارۍ د تحريک پۀ ذريعه ئې د ازادۍ خوږ پېغام د هر پښتون غوږ ته ورسولو او پۀ پښتون کښې ئې د قوميت يوه بې پناه جذبه پېدا کړه.

خدائي خدمتګارو ته د ظالم حکومت د طرف نه قسم قسم تکليفونه رسېدلي دي، رنګ رنګ عذابونه ورکړے شوي دي. ډېر واقعات داسې پېښ شوي دي چې هره يوه واقعه د هېرولو نۀ ده او د ملک د ازادۍ پۀ تاريخ کښې به دا ټول واقعات د زرو پۀ اوبو ليکلے شي؛ مګر پۀ دې ټولو مظالموکښې يوه لويه او ښکاره واقعه د اکتوبر 1942ز ده.

پۀ اکتوبر 1942ز کښې باچا خان اراده وکړه چې مردان ته لاړ شي او خپلو خدائي خدمتګارو وروڼو ته د خپلې ورورولۍ پېغام ورسوي. چې د حکومت پۀ نازک مزاج دا خبره بده و لګېده نو باچا خان ته ئې نوټس ورکړو چې مردان ته ستا راتلل منع دي او تۀ به بالکل نۀ راځے. باچا خان د دې حکم د منلو نه انکار وکړو او خبر ئې ورکړو چې زۀ د خپلو فرضو پۀ ادا کولو کښې د چا ناجائزه حکم منلو ته تيار نۀ يم. اعلان ئې وکړو چې زۀ به مردان ته ځم.

دا 27 اکتوبر 1942 ؤ. يو طرف ته حکومت پوره پوره تيارے وکړو، د مردان پۀ ټولو سړکونو د فوځ او د پوليس پهرې ولګېدې. ځاے پۀ ځاے پۀ مورچو کښې مشين ګنونه کېښودے شو. د عامو خلقو امد و رفت بند کړے شو او حکومت پۀ خپل خيال د “لِمن الملک اليوم” نعره وکړه – بل طرف ته د قوم د مينې پۀ شرابو مست د ازادۍ د لېلا مجنون باچا خان سره د خپلو سرفروشانو خدائي خدمتګارو را روان شو او د خپل پروګرام مطابق پياده د مردان لار ئې را واخسته. د ميروس کلي پۀ برابر پۀ وسله پور پوليس سره د خپلو افسرانو دې خدائي خدمتګارو ته را وړاندې شول. باچا خان ته ئې ووې چې تۀ مخکښې نۀ شې تلے. باچا خان پۀ قلندرانه نعره سره ووې، “د دنيا هېڅ طاقت ما د خپل نصب العېن نه اړولے نۀ شي. ما اراده کړې ده، زۀ به مخکښې ځم! زما قدم چرې پۀ شا نۀ ځي.”

دغه وخت يو پوليس افسر )چې د پښتنو پۀ ملک کښې پېدا دے(، د پښتنو پوزه پرې کړه. پۀ باچا خان ئې حمله وکړه. خدائي خدمتګار لکه د پتنګانو د خپل محبوب مشر نه چاپېره شول، ګېره ئې واچوله. هر يو وې چې زۀ دې قربان شم خو زمونږ د خوږ مشر وېښتۀ دې ازار نۀ شي. باچا خان ته کۀ خپل ځان خوږ وے او ځان ئې د تکليف نه بچ کولے نو راتلو به نۀ – مقابله جوړه شوه – يو طرف ته تش لاس د عدم تشدد پۀ اصولو ټينګ خدائي خدمتګار او بل طرف ته وسله پۀ لاس بې شماره پوليس. مقابله جوړه شوه. د کوتکو د ګزارونو پړقا تړقا جوړه شوه. اف! د پښتون قوم هغه خوږ مشر چا چې د پښتنو د ترقۍ د پاره خپله خاني او ځواني خاورې کړه، نن د پښتنو د لاسه لکه د وږو ټکولے شي. نۀ ئې څوک سر ګوري نۀ ئې پښې. نر هغه دے چې ګزار وکړي. ټول وجود ئې قيمه قيمه کېږي. درې پښتۍ ئې ماتېږي. کۀ اراده فولادي وي لېکن وجود خو اخر د غوښو ؤ. بې هوشه پۀ مېدان کښې پرېوځي. ظالمان ئې پۀ موټر کښې اچوي او د هري پورجېل ته ئې رسوي.

اووۀ ویشتم اکتوبر به هر کال د هغې ورځې پۀ ياد کښې تازه کېږي او دا ياد به تر هغې تازه کېږي چې تر څو دنيا اباده وي. د دې ياد تازه کولو مقصد دا دے چې پۀ دې ورځ هر پښتون عموماً او زمونږ خدائي خدمتګار خصوصاً د زړۀ پۀ صدق سره خداے حاضر ناظر وګڼي؛ دا وعده وکړي چې د وطن د ازادۍ پۀ لار کښې به د حکومت هر قسم زور ظلم زغملو ته تيار وي او څنګه چې کېدے شي د خپل خوږ وطن د ازادۍ د پاره به خپل هر قسم ذاتي مفاد، ارام او خوشحالۍ ته شا کوي. د خپل خوږ مشر باچا خان پۀ ماتو پښتو به غېرت کوي او قام او وطن به د غېر قوم د پنجې نه ازادوي.

د دنيا د قومونو نه عبرت اخستل پکار دي. د اوسني ختم شوي جنګ واقعات ستاسو پۀ مخکښې دي. خصوصاً د روس د زلمو نه سبق اخستل پکار دي. چې يو نيم کروړ د ګلونو نه ښائسته زلمو ځانونه قربان کړل. خپل لوي لوي ښارونه ئې ښکلې ښکلې بنګلې ئې پۀ بمونو ورانې کړې. د لوږو تندو نه ئې ځانونه ووژل خو غلامۍ ته ئې غاړه کښېنوده.

نۀ کلونه د غلام پۀ غلامۍ کښې

نۀ ساعت د ازادۍ کۀ ځنکدن وي

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

* د مرزا مظهر جانجانان شعر دے، وائي خداے دې سپین-زړي عاشقانو باندې رحمتونه ووروي چې پۀ خاورو

او وینو کښې د لوغړېدو د رسم تاده ئې ايښې ده.

# د حافظ شعر دے، وائي زۀ به کله هم لټون پرې نۀ ږدم – یا خو به تر جانانه ورسم او یا به ورپسې خاورې شم.