د غازي عمرا خان جندولي مبارزه، ځانګړي خويونه او خصلتونه – ليک او لټون: اکبر سيال

متعلقه مضامين

پۀ ټولنيز ژوند کښې د کارکوونکو خلکو کردار – اکبر سيال

د پښتون افغان د ټولنيز ژوند سرسري تنقيدي جاج – علي اکبر سيال

نمبر ١. غازي عمرا خان پلار پۀ نيکۀ د يرغلګر پېرنګي د نوغي دښمن ؤ. ددۀ پلار امان خان او نيکۀ فېض طلب خان د کال ١٨٦٣ د بونېر امبېلې په جنګ کښې پېرنګيانو ته د اسمان ستوري ښودلي وو. د کال ١٨٨٠ نه د اپرېل ١٨٩٥ پورې ئې پوره پينځلس کاله د انګرېز حمله اور فوځ سره ښۀ پۀ نره وسله واله مبارزه وکړه. دښمن ته ئې ډېر زيات جاني، مالي او فوځي زيان او تاوان ورسوۀ. د ملاکنډ ټوله تاريخي غزا هم ددغه افغان نپولين عمرا خان پۀ مشرۍ کې شوې ده. پۀ وړومبۍ حمله کښې ئې انګرېز د مردان پورې زغلولے ؤ.

نمبر ٢. د پېرنګيانو دا پېشکش چې مونږ به تا د ټولې صوبې حکمران جوړ کړو خو جنګ او مزاحمت مۀ کوه، عمرا خان دغه پېشکش رد کړے ؤ.

نمبر ٣. د پېرنګيانو دا پېشکش چې مونږ به تا او ستا ټول اهل و عيال له د برطانيې شهريت او نور مراعات درکړو، عمرا خان ورسره ؤنۀ منله.

نمبر ٤. عمرا خان د يرغلګر پېرنګي سره پۀ جنګ کښې خپله خاني، خپل خاندان هر څۀ داؤ کړل خو دښمن ته تسليم نۀ شو۔

نمبر ۵. عمرا خان به ځان ته جندولے ليکو. هغۀ او د هغۀ ټول خاندان تر دې دمه د خپلو نومونو سره مست خېل نۀ ليکي ۔

نمبر ٦. بابا دوه وارې حج کړے دے. ښۀ متقي، لمونځ ګزار او د صوم وصلات پابند سړے ؤ. حافظ قران ؤ. عمرا خان د ډېرې ديندارۍ باوجود هم ښۀ روښان فکره او د ارت زړۀ او ذهن څښتن ؤ. سيتار، شپېلۍ او اولسي او قامي سندرې به ئې ښۀ پۀ شوق اورېدلې. ددۀ پۀ دور حکومت کښې به ښځو ستر نۀ کولو او نۀ به ئې تمبوان ( شټل کاک بورقې) پۀ سرولې. ښځو به د مدرسې تعليم، کر کيله، اشر غوبل، لو لور او د جنګ پۀ وخت کښې د خپلو لښکرو د ملهم پټۍ، اوبو او ډوډۍ سره سره ټوپک، توره او مرمۍ هم سنګر ته وړلې. پۀ دغه زمانه کښې حيا او وفا د هرې پښتنې مېر من نامه جامه وه. د عمرا خان د بهترين طرز حکومت يوه مهمه نتيجه دا هم وه چې پۀ دغه دور کښې د ښځو سره د زور ظلم او زياتي يوه واقعه هم نۀ وه رامېنځ ته شوې ۔

نمبر ٧. دۀ پۀ خپل حکومت کښې د ښځو د کوره د وتو د سزا پۀ طور د سرونو پۀ خرئيلو پابندي ولګوله. او ددغه جوړې پۀ خپله رضا د وادۀ کولو اجازت ئې ورکړو.

نمبر ٨. ددۀ پۀ قلا باړوه کښې به د کوربنو او مېلمنو پۀ سګرټ او چيلم څښلو هېڅ پابندي نۀ وه ولې پۀ خپله ئې پۀ ټول ژوند کښې هېڅ رقم نشه تماشه نۀ وه کړې. کله چې د باړوې د قلا ډکون ( برائي) کېدله نو عمرا خان اعلان وکړو چې ددې کار وړومبۍ تيګه دې هغه سړے کېږدي چا چې په ټول عمر کې زنا نۀ وي کړې .

نمبر ٩ .. ددۀ پۀ قلا کښې د چترال د قلا يو انګرېز قېدي کېپټن پاؤلر پۀ خپله ډائرۍ کښې ليکلي دي چې عمرا خان به پۀ خپله هېڅ قسمه وسله چاړۀ چاکو يا توره د ځان سره نۀ ساتله البته خپله محافظ دسته به ورسره هر ځاے موجود وه . پاؤلر وائي چې يو ځل عمرا خان پۀ خپله قلا کې زمونږ ملاقات له راغے، وې ئې چې زما لښکر د چترال د قلا نه د انګرېزانو بلها ساز و سامان راوړے دے چې بلها بوتلونه هم پکښې شته. زۀ شراب نۀ پېژنم خو تاسو ورشئ او وې ګورئ کۀ شراب پکښې وي نو تاسو ئې څښلې شئ. مونږ پۀ قېديانو د تشدد او خپلې مرضۍ د مسلط کولو حاميان خلک نۀ يو. تاسو کولې شئ چې دلته خپل ژوند د خپلو عقائدو او دود دستور مطابق تېر کړئ. پاؤلر زياتوي چې عمرا خان خپلو اشپزانو ته حکم کړے ؤ چې د قېديانو د خوښې خوراکونه دې پرې وخوري. دۀ د مېزونو، کرسو، رکېبو، پلېټونو، ډونګو او کاشوغو حکم هم ورکړے ؤ حالانکه دۀ به د کور واله يا مېلمنو سره پۀ شريکه پۀ لوے خانک کښې پۀ لاسونو ډوډۍ خوړله. پاؤلر ليکي چې کله به عمراخان په باړوه کښې ؤ نو مونږ به ئې هر مازيګر پټو اړخ ته پۀ چکر وويستلو او ښۀ قدم وهنه به مو ورسره وکړه.