Pakhtoon | The Magazine Publishing Since 1928
متعلقه مضامين
سیاست د عقل او مفکورې پۀ بنیاد د ټولنیز اختیار، پۀ وسیلو د اجتماعي واک او دغه اختیار او واک د پاره پۀ خپله د حکومتولۍ سازولو او نظام جوړولو او چلولو د حق د پاره د ستراتیژۍ، تګلارې، او کړنلارې جوړولو او هم پۀ دغه بنیاد پۀ خپله رضا اجتماعي او منظمو منډو ترړو او هلو ځلو ته وائي. بیا چې کله دغه سیاست د روښان فکره قامي او ملي ګټو چار چوکاټ کښې وي نو د قام او ملت د نن، پرون او سبا جاج اخستل، د ملت د مادي او شعوري حال تجزیه کول او د ملت د پاره د ګټو تر لاسه کولو د پاره پۀ تدریجي توګه تګلارې ټاکل او د ملي او قامي تنظیم جریان ساتل د دې سیاست واجبې برخې شي. اګرچې د تنظیم بشپړتیا او پراختیا د پاره د جوش، جذبې او عاطفې ضرورت هم منلے حقیقت دے، خو د مرام او اهدافو د حصول د پاره د عقلاني مفکورو نه پرته د دغه جوش او جذبې خاورې کېدل ډېر امکان لري چې پۀ نتیجه کښې ئې د زړونو د ماتېدو وېره وي.
د تېرو شوو څو لسیزو نه پۀ پښتون افغان ملت د جنګ رومانیت او د مرګ وحشت ور تپلے شوے دے. د جنګ رومانیت او د مرګ د وېرې وحشت د یوې سیکې دوه اړخونه دي. دواړه د یوې وړوکې طاقتورې طبقې د تجارت لویې ذریعې دي. داسې ښکاري چې مارکیټ او ریاست دواړه د دې طاقتورې طبقې ولقه کښې دي نو ځکه د وحشتناک رومانیت او روماني وحشت ګوزون کوونکې مفکورې د عمومي انسانانو او قامونو رګونو کښې ټومبلو د پاره دوي یو بل سره مرسته کوي.
دې عمل سره یوې غاړې ته بې اختیاري زېږېدلې ده او بلې غاړې ته بې اختیاره قامونو اولسونو کښې د عجلت او ځان ځانۍ نفسیات تشکیل شوي دي. قامي او ملي غورځنګ تر دې حال د زغم، صبر او اجتماعیت روحیه ځکه باقي وساتلې شوه چې د تنظیم، تربیت او مزاحمت پۀ وساطت ئې د ملي غورځنګ انټلیکچول بنیاد دائم وساتلو.
د تهذیبونو نه پرېکېدونکے تسلسل او تدریجي عمل، د بشر د تکریم مفکوره او د قامي شناخت نه زېږېدلے د خاورې دانش او حکمت د جنګ د رومانیت او د مرګ د وحشت د دغه تجارت پۀ لار کښې تر ټولو لوې خنډان دي؛ ځکه نو کله د ریاستي نېشنلزم د تقدس پۀ وسیله، کله د مصنوعي ډوېلپمنټ پۀ نوم او کله د عقیدې او د مذهب د بقاء پۀ اندېښنه د دغه درې واړو د تحلیل کولو او ماتولو هڅې کوي. د ریاستونو ځان له دښمنان پېدا کول، د جنګ اقتصاد زېږول او د مذهبي توند روۍ او ترهګر معیشت ودرول د انسانانو او قامونو پۀ مړو د دې طاقتورې طبقې د سیاست ښکاره دسیسې دي.
نن دور کښې پښتانۀ افغانان، سرائیکان، بلوڅان، سندهیان، بلتستیان، ګلګتیان، کشمیریان، فلسطینیان، کردان او د نړۍ نور ډېر قامونه د ریاستونو او مارکیټ دې جبر سره مخ دي. د ویلې کېدو او ماتېدو د دې جبر نه ژغورنې د پاره د دې قامونو ځائي قیصې خوندي کول، د دوي فولکلور ژوندے ساتل، د دوي شاعري او سندرې ډیجیټلائز کول او د دوي ژبه او تاریخ د انفوټیکنالوجي پۀ وساطت خپرول به د دې ښکار شوي قامونو د سیاسي واک د مبارزې اساس جوړوي. دې سره څنګ تر څنګ د مادي وسیلو جاج اخستل، د روانو حالاتو تجزیه کول او تدریجي تګلارو څېړل د ملي او قامي غورځنګ او تحریک انټلېکچول بنیاد جوړوي.
سیاسي مبارزه باید منظمه وي، واضح مرام او تګلاره ولري؛ د هر قسمه تشدد، نفرت او انتقام نه پاکه وي او قام کښې باید د بېلا بېلو طبقو پرېکون وګنډي. محکومو قامونو کښې د علم او تحقیق خاوندان او لیکوالان باید د دوي د قامي سیاست مبارزې د پاره سائنسي اساس جوړ کړي. تر ټولو مهمه خبره دا ده چې د وحشتناک رومانیت او روماني وحشت د مفکورې ماتولو د پاره د محکوم قامونو تر منځه پۀ څۀ نه څۀ شکل کښې ایتلاف او اتحاد منځ ته راوړي.
لازم دا ده چې د ګوزن پېدا کوونکې مفکورې پۀ ضد د یو نوي جهان خوب ژوندے وساتلے شي. دا د قامي مبارزې سره سره بشري او تهذیبي مبارزه هم ده.
د خاورې نه د راټوکېدلي او د ښکته نه د پېل شوي د باچا خان د ملي او قامي تحریک د “پښتون” مجلې پۀ ذریعه دغه انټلېکچول بنیاد تر اوسه دائم ساتلے شوے. د بېلګې پۀ توګه د افغانستان د سل کلن استقلال پۀ ویاړ د “پښتون” مجلې د اګست 2019 خصوصي ګڼه وړاندې کوم.
د “پښتون” مجلې د اګست خصوصي ګڼه چې د افغانستان د خپلواکۍ د سلمې کلیزې پۀ ویاړ پۀ ځانګړې توګه چاپ شوې ده، محض د استقلال تاریخي ارزښتونه نۀ رابرڅېره کوي یا محض د “پښتون” مجلې د تاریخ د یو-نوي کلونو د پنګې لړۍ نۀ غزوي بلکې دا ګڼه د پښتون-افغان سیمې د سماجیاتو، سیاسیاتو، فلسفې، کلتور، ادب، فرهنګ او تاریخ یو ناویاته دستاوېز هم خوندي کوي. دې خصوصي ګڼې د پښتون افغان قام او د دې سیمې د پرون د تګلارو سائنسي پلټنې، د نن د ننګونو عقلي څېړنې او د سبا د امکاناتو منطقي جاج اخستے دے. دا ګڼه د سیاسي کارکنانو، پۀ دې سیمه د تحقیق کوونکو، فرهنګیالانو او د فنونو د ماهرینو د پاره یو ځاے او پۀ یو شان ارزښتمندي لري. د دې ګڼې ټائټل، د مقالو ترتیب او د تحقیق معیار دا ګڼه د علمي حوالو د یو پراخه سر چینې پۀ توګه معرفي کوي.
دې ګڼه کښې استاذ عبد الغفور لېوال، استاذ دروېش دراني، ډاکټر اشرف غني، دکتور پوهاند وقار علي شاه، دکتور پوهاند فضل رحیم مروت، خان زمان کاکړ، بېدار اصلزي، عبدالرؤف رفیقي، داود اعظمي، عبدالرحیم بختاني، فېصل فاران، نور الامین یوسفزي، اسیر منګل، شمس بونېري، ډاکټر لطیف یاد، محبوب شاه محبوب، صادق ژړک، نائیله صافۍ، همدرد یوسفزي او نورو محققینو او روښان فکره دانشورانو د استقلال پۀ تاریخ، د افغان ټولنیزو ساختونو او تنظیم، د خپلواکۍ پۀ محرکاتو او عواملو، د قامي تحریک او د استقلال پۀ نۀ بېلېدونکیو اړیکو، افغان ټولنه کښې د فلسفیانه روایت پۀ ارتقاء، پۀ ټولنیزو نفسیاتو، د شاه امان الله خان د واکمنۍ او جلا وطنۍ پۀ محرکاتو، د ډیورنډ پۀ کرښه او پۀ ټولنیزې ارواپوهنې د خپل مودو مودو د تحقیق، مشاهداتو او تجرباتو نچوړ د لوستونکو مخښې ته ایښے دے. د دې دور د لوړو محققینو، روښان فکرانو او منورینو دغه لیکونه او مقالې پښتون-افغان ټولنه کښې د علم د پېداوار یو مهم پړاو پۀ ګوته کوي. ما پۀ خپله مقاله کښې چې ‘د پښتون قامي تحریک یوه پېړۍ’ پۀ موضوع لیکلې شوې ده، د دې سیمې د سلو کالو د اولسي سیاسي عمل، سیاسي فکر او سیاسي تګلارې تلخیص وړاندې کړے دے.
د “پښتون” مجلې دا ګڼه د پښتو د فرهنګ او نثر روایت کښې د کلاسیکي اسلوب، د جدیدې محاورې او د ما بعد جدیدیت د متن د تخلیق ځانګړې ګلدسته ښکاري. د “پښتون” مجلې دې ګڼې د پوخ عمر د منورینو، د منځني عمر د دانشورانو او د ځوان کهول د فکرونو د غزونو یو نایابه توازن منځ ته راوستے دے.
د تېرو شوو څو لسیزو نه پۀ پښتون افغان ملت د جنګ رومانیت او د مرګ وحشت ور تپلے شوے دے. د جنګ رومانیت او د مرګ د وېرې وحشت د یوې سیکې دوه اړخونه دي. دواړه د یوې وړوکې طاقتورې طبقې د تجارت لویې ذریعې دي. داسې ښکاري چې مارکیټ او ریاست دواړه د دې طاقتورې طبقې ولقه کښې دي نو ځکه د وحشتناک رومانیت او روماني وحشت ګوزون کوونکې مفکورې د عمومي انسانانو او قامونو رګونو کښې ټومبلو د پاره دوي یو بل سره مرسته کوي.
د پښتون-افغان وطن د ټولنې د تاریخ دې مهم پړاو کښې د فکر او تخلیق پۀ داسې پراخه بڼه راغونډول هم د دې خصوصي ګڼې ناویاته ځانګړتیا ده. دې ګڼه کښې د خېبر پښتونخوا، د جنوبي پښتونخوا او د بر وطن افغانستان د ډېرو مهم فکر سازوونکو منورینو لیکونه ځاے کړے شوي دي. څنګه چې د یو قام کلتوري، فرهنګي او فکري ماتېدل د هغه قام محکومیت دوامداره کوي؛ هم دغسې کلتوري، فرهنګي او فکري اشتراک د قام د خپلواکۍ لارې اسانوي. دا فکري او علمي اشتراک د قام او وطن سیاسي تحریکونو ته علمي بنیاد بخښي. دا کرېډټ هم د باچا خان مجلې ته حاصل شو چې د پښتون افغان وطن فکري وحدت ته ئې یو پلېټ فارم ور وبخښلو.
زۀ دا خبره وثوق سره کولې شم چې د “پښتون” مجلې د دې خصوصي ګڼې د مشر مدیر حیات روغاني، اعزازي مدیر فېصل فاران او مرستیالانو سمیع الدین ارمان، سجاد ژوندون او نائیله شمال دغه زیار به د پښتنې ټولنې د علمي، تحقیقي، مطبوعاتي او رسنیز تاریخ مهمو پړاوونو کښې شمارلے کېږي.
د ‘پښتون’ مجلې د افغانستان د استقلال پۀ ویاړ د اګست ځانګړې ګڼه کښې ټول لیکونه او مقالې د علم، پوهې او معلوماتو سترې پانګې دي خو زما پۀ اند یو څو مقالې د لازم لوستې حېثیت لري.
د بېدار اصلزي مقاله ‘افغانستان کښې د فلسفیانه روایت ارتقاء’ دا قدر و قیمت لري چې چرته یو پوهنتون ته دې د اېم فل یا پي اېچ ډي د ډګرۍ تر لاسه کولو د پاره د تهیسس د پروپوزل یا سائنوپسس پۀ حېث وړاندې کړې شي. دې مقالې زۀ دې ته وهڅولم چې د برټرېنډ رسل ‘اٰؤټلائن اٰف فلاسفي’ او د نوول هراري ‘ټونټي فرسټ لېسنز فار ټونټي فرسټ سنچري’ زر تر زره پښتو ته وژباړم.
د استاذ بهاء الدین مجروح مقاله ‘د افغانستان د تاریخ مهم خصوصیات’ د بشر پوهنې پۀ روایت کښې د تاریخ پوهنې او تاریخ لیکنې بې سارې بېلګه ده. دې مقالې لوستو نه وروستو ما ته داسې ښکاره شوه چې د افغانستان پۀ تاریخ او ټولنه د سلګونو کتابونو د لوستو نه وروستو مې د دغه کتابونو نچوړ او پایله ولوسته.
د استاذ عبدالغفور لېوال مقاله ‘پۀ افغانستان کښې د سیاست افتونه او زیان پېژندنه: د افغاني سیاست سایکولوژي او ایکولوژي’ د دې وړ ده چې هر افغان ځوان دې ولولي. افغانستان کښې د عصري سیاست پۀ حقله دومره مدلل او اغېز ناکه لیکنه لا تر اوسه زما لۀ نظره نۀ ده تېره شوې.
د خان زمان کاکړ مقاله ‘د افغانستان سل کلن استقلال او پښتون قامي تحریک’ د پښتنو افغانانو وطن کښې د سمونپالنې او خپلواکۍ د تحریکونو منځ کښې مهینې فکري او سیاسي اړیکي پۀ محکم دلیلونو څرګندې کړې دي. دا مقاله پۀ سیمئیز کچ د پښتون-افغان ملت د روښانفکرانو تر منځه د فکري اتحاد و ایتلاف بنیاد ګرځېدے شي.