Pakhtoon | The Magazine Publishing Since 1928
متعلقه مضامين
نوے کال 2020 – د باچا خان دوه دېرشم او د ولي خان بابا څوارلسم تلين – پښتنو چې وئيل ‘نۀ شل کېږي’ نو شل کاله وړاندې نولسمه شل شوې وه او سږ کال د شلمې هغه نولس هم شل شوه – چې ‘شل شوه’ نو ګنې پښتانۀ پۀ غلطه وو چې وئيل ئې ‘نۀ شل کېږي’؟
نه! پښتانۀ پۀ وئيلو کښې پۀ غلطه نۀ وو چې ‘نۀ شل کېږي’، ځکه چې شل کېدل د کلونو مياشتو او ورځو پۀ شمار نۀ ده؛ ‘شل کېدل’ نتيجه ده – څوک د شين مسلم ليګي برګ زوزاد دې نۀ مني، خو حقيقت دا دے چې د باچا خان د مفکورې او پۀ دغه مفکوره روانې د ولي خان بابا د سياسي تګلارې نه بغېر نۀ شل کېږي.
دنيا چې د 2019 نه 2020 ته ګام واړولو نو حالات څۀ دي؟
پۀ ملک کښې د امن پۀ حواله خبره نۀ کوو. تېره مياشت “پښتون” کښې پۀ دغه اړه د اداريې “اداريه” پاڼې تکې تورې چاپ کړې شوې وې، تبصره نۀ وه ]پۀ دغه “اداريه” د راغلي يو ځوان خط مو دې ګڼه کښې ځواب کړے دے[ – د اولسواکۍ او جمهوريت به دومره ووايو چې د اولسي ووټ پۀ ذريعه د انتخاب (Election) پۀ ځاے فوج، عدالت، احتساب کمېشن او الېکشن کمېشن پۀ ټګۍ ټورۍ او Selection يو داسې حکومت راوستے دے چې د اولس د اړخه پۀ ځان هېڅ ذمه واري نۀ ګڼي. پۀ اسمبلۍ کښې د څۀ پارلېماني ذمه وارۍ پۀ ځاے پۀ ارډيننسونو حکومت چلوي او د خپلو مهربانو ادارو نازونه هم پۀ پوره قومي سترګو تر سره کوي – احتساب تر دې دمه د يو tool پۀ توګه لکه د را روان روايت استعمالېږي او د يو بِل پۀ ذريعه دا خبره تر دې يقيني کړې شوې ده چې د وزيراعظم نه تر مشير ادنٰي پورې د حکومت څرګند کرپشن به هم تله کښې نۀ ايښودے کېږي؛ خو هغه خلق چې د حکومت برخه نۀ ده، يا د حزب اختلاف سره تړون لري، هغوي د تېر يو نيم کال نه پۀ “جوډيشل رېمانډ” کښې ګېر دي – د دغه کېسونو پۀ نوعيت به نوره څۀ خبره وشي، دومره بس ده چې لا تر دې دمه پرې “فردِ جرم” هم عائد شوے نۀ دے.
دې موده کښې تر ټولو مهمې دوه واقعې چې مونږ ئې د “شل کېدو” د سرنامې سره تړو، يوه واقعه پخواني ډکټېټر جنرل پروېز مشرف ته د ارټيکل شپږم سره سم د پهانسۍ سزا اورول دي او دوېمه د اٰرمي چيف جنرل باجوه پۀ مدتِ ملازمت کښې توسيع ده. عدالت چې دغه سزا واوروله نو د فوج لۀ خوا پرې يو پرېس ريليز (206/2019) د ټويټ تر لارې راغلو چې:
Rawalpindi, 17 December 2019: The decision given by special court about General Pervez Musharraf, Retired has been received with lot of pain and anguish by rank and file of Pakistan Armed Forces. An ex-Army Chief, Chairman Join Chief of Staff Committee and President of Pakistan, who has served the country for over 40 years, fought wars for the defense of the country can surely never be traitor.
The due legal process seems to have been ignored including constitution of special court, denial of fundamental right of self-defense, undertaking individual specific proceedings and concluding the case in hast.
Armed Forces of Pakistan expect that justice will be dispensed in line with Constitution of Islamic Republic of Pakistan.
دغه پېغام کښې چې د کومې څړيکې او بې قرارۍ (pain and anguish) شدت ښودلے شوے دے، او بيا عدالت ته وئيلے شوي دي چې “انصاف نۀ دے شوے” – عدالت ته ګوته څنډلې شوې ده چې “ښۀ دې نۀ دي کړي” او پۀ قوم زباد شوے دے چې “څلوېښت کاله جنګېدونکے غدار نۀ شي کېدے” – نو جنګونه جوړوونکي او بيا جنګونه کوونکي غداران نۀ شي کېدے، د جنګونو مخه نيوونکي او د سياست تر لارې مسئلې منځ نه وړونکي غداران کېدے شي؟ فوجي غدار نۀ شي کېدے او سياسي غدار کېدے شي؟ ائين د پښو لاندې چقوونکي غداران کېدے نۀ شي او ائين جوړوونکي، ائين ته تسليم شوي او ائين چلوونکي غداران کېدے شي؟ نه خانه نه! تېروتے يې!!! عوامي نېشنل پارټۍ لکه د نورو جمهوريت پاله سياسي ګوندونو د عدالت د دغه فېصلې حمايت هم کړے او ملي مشر اسفنديار ولي خان پرې دا هم زياته کړې وه چې کۀ پۀ ماضۍ کښې دغسې فېصلې شوې وې نو امکان ؤ چې بيا چا ائين ته سپک کتلي نۀ وے.
دوېمه واقعه کښې د فوج د احسانانو د پيټي لاندې منجوڼيا پروت وزير اعظم هسې خو پۀ بهترينه اقتصادي او معاشي خدماتو اٰرمي چيف ته extension ورکړے ؤ خو د دښمن ملکونو د پام بدلولو د پاره او دې د پاره چې “تبديلي” د نظره نۀ شي، د اېکسټنشن سبب ئې سيمئيز حالات ښودلي وو. پۀ دې غږ پورته شو، خبره عدالت ته شوه او عدالت پارلېمنټ ته پۀ سر کېښوده.
د رياست د جبر او غېر جمهوري رويو نه مړه خوا سياسي کارکنان پۀ دې طمع وو چې سياسي ګوندونه به د دغه بِل سکوټ مخالفت وکړي – خو سياسي ګوندونه يو شمېر جمهوري او ائيني ذمه وارۍ لري چې دغه لړ کښې هغوي صرف د زړونو سپکولو روزګار نۀ شي کولے. سياسي ګوندونه نۀ خو فريلانس سياست کوي او نۀ د خپلې اوږدې سياسي تجربې پۀ بنياد شخصي کېتهارسس سره لکه د ازادو غړو مقبوليت پسندۍ ته شنۀ کښېناستے شي. بله نکته د غټو مرکز-پاله سياسي ګوندونو ده – د هغوي کړې فېصلې پۀ غېر-مرکزيت سياست کوونکو ګوندونو باندې اثر اندازه کېږي. دا ګوندونه د مرکز-پاله ګوندونو سره د شراکت تر لارې د خپل منشور د نکاتو سر ته رسولو کوشش کوي. نزدې تاريخ کښې پۀ دې حواله مونږ صرف او صرف د عوامي نېشنل پارټۍ مثال ورکولے شو ]خېبر پښتونخوا کښې پۀ تېر پارلېماني tenure کښې د تحريک انصاف، قومي وطن پارټۍ او جماعت اسلامي ټرائيکا هم خپل ځانونه مثال له وړاندې کولې شي خو اصلاً دغه درې واړه ګوندونه خپل داخل کښې مرکز-پاله دي او د پاکستانۍ اصطلاح سره سم “صوبائي” مفادات هغوي د پاره کله هم ترجيح نۀ وي[. سياسي ګوندونو پۀ دې جواز چې اختيارات د شخصي ادارې او چوڼېدلې (selected) کابينې نه پارلېمان ته منتقل کېږي، د دغه بِل حمايت وکړو.
عوامي نېشنل پارټۍ چې څنګه د فوجي ډکټېټر پروېز مشرف باره کښې د سپريم کورټ د فېصلې هرکلے کړے ؤ، هم دغسې ئې د جنرل باجوه پۀ ملازمت کښې د توسيع مخالفت کړے ؤ. خبره چې پارلېمان ته يوړې شوه نو د کومې مقبوليت پسندۍ او د کوم کېتهارسس پۀ ځاے ئې د سياسي تحمل، تجربې او تجزيې رڼا کښې د بِل د حمايت اعلان وکړو. د جنرل باجوه د اېکسټنشن تار دومره لرې پورې “وغځولے شو” چې کومه د ائين د ماتولو او د ارټيکل شپږم پۀ وجه د جنرل مشرف د پهانسۍ د سزا فېصله وه، هغه ډېره لرې پس منظر ته “يوړې شوه” – د مېږي کور د ويره نۀ خالي کېږي، حادثې به نورې هم وشاربلې شي او دغه قيصه به هم دغسې پس منظر کښې “وساتلې شي”.
تېره لسيزه کښې د سوشل ميډيا تر لارې د جوړو شوو سياسي نفسياتو نظر کښې ساتلو سره مونږ د ګوند مشرانو ته دا وړانديز کوو چې د داسې قسم مسئلو پۀ حقله د يو پرېس ريليز (Press Release) پۀ ځاے يو باقاعده پرېس کانفرنس (Press Conference) کوي – کۀ د وخت د نشتوالي لۀ کبله دا ممکنه نۀ وي، بايد د “امن ټي وي” تر لارې د ګوند يو ذمه وار ويډيو پېغام جاري کوي او خپل موقف پښتنو ته ډاګيز کوي )لکه څنګه چې پۀ يو شمېر ملکي او صوبائي مسئلو شوي دي(. د پرېس ريليز څلور پينځۀ کرښې کافي نۀ دي.
د دغه بِل حمايت يا مخالفت کول لويه خبره نۀ ده – کۀ جنرل باجوه لاړ شي نو کوم داسې نوابزاده نصر الله خان به اٰرمي چيف شي؟ خو بل يو جرنېل به راځي کنه!!! لويه خبره دا ده چې د ملک د ټولو نه منظمې، پروفېشنل، شتمنې، کارخانه دارې، جاګيردارې او با اختياره ادارې “فوج” تسليم کړل چې دغه ادارې د خپلو ائيني ذمه واريو پۀ ځاے د نورو دلچسپيو، ترجيحاتو او معاملاتو پۀ وجه دا صلاحيت بائيللے دے چې next in command راشي او چارج واخلي!!! د پاکستان نوي کېدو (1971) نه پس اتۀ دېرش (38) کاله کښې اتۀ (8) جرنېلان بدل شوي، پکار ديارلس (13) وو؛ او لس (10) وزيراعظمان بدل شوي چې پکار اووۀ (7) وو – وزير اعظمانو کښې هم د هاغه وړومبي او د دې اوسني پۀ شان حېثيت د ظفر الله جمالي، شجاعت حسېن، شوکت عزيز او ميا محمد سومرو هم ؤ. د جنرل باجوه اېکسټنشن او د second in command نشتوالے ښائي چې کۀ هر څومره وخت واخلي، خو اوښ به پۀ کومه ډډه کښېني!!!
د ادارو غېر فعاليت او د پارلېماني رويو د قتل سياسي اثرات يو اړخ ته، پۀ اولس ئې نېغ پۀ نېغه اثرات د ګرانۍ صورت کښې مخې ته ولاړ دي. د دومره ټېکسونو زياتولو، د قيمتونو دومره خېژولو او د دومره قرضو اخستلو باوجود عام اولس د پاره څۀ ريليف ولې نشته؟ دا پۀ اربونو ډالرې چې د اٰئي اېم اېف، ورلډ بېنک، اېشين ډوېلپمنټ بېنک او نورو عالمي ادارو نه راځي؛ کومې “کندې” ته پرېوځي؟ دا چې کهربونه روپۍ د مالګې نه د اوړو او غوړو، چينو، سبزيو، ډيزلو، پټرولو، ګېسونو او تر دې چې دوايانو کښې د ګرانۍ پۀ ذريعه حکومت را ټولوي، تپوس کولے شو چې دا کوم تاترين کښې غورځېږي؟
د “بوټ کو عزت دو” trend راتلو سره به د چا خيال وي چې ګنې د “ووټ کو عزت دو” بيانيې خپل اثر وبائيلود، د “بوټ” ټرېنډ هم ښکاري چې د سياسي ګوندونو د بيانیې ملاتړ کوي – جنګ د سياسي او غېر سياسي رويو او د جمهوري او غېر جمهوري قوتونو تر منځه دے – د فوج د خپلو سياسي “وِنګونو” نه علاوه کۀ کوم سياسي ګوندونه خولۀ پرانيزي نو د احتساب او عدالت پۀ لار ورسره خبرې کېږي، عوامي نېشنل پارټۍ ته خو بې د څۀ وخت ضائع کولو د غېر رياستي عناصرو threat alerts جاري شي – پۀ سياسيانو افرين چې بيا هم پۀ شا نۀ ځي – هو! ځينې وخت مات شي خو اوس پۀ هره جنډه کښې خو د باچا خان د دعوې سرۀ نۀ دي کنه!!!
افغانستان کښې د حالاتو سره د ايران خبره هم )خداے مۀ کړه( غبرګېږي – د ايراني کمانډر قاسم سلېماني پۀ ډرون حمله کښې وژنې نه پس ايران او امريکه يو بل ته تېرۀ شوي او يو شمېر ګواښونه ئې يو بل ته کړي دي. پۀ ايران کښې يو ډول خاص “پاسدارِ انقلاب” جذباتيت دے چې پۀ شا ئې د يورپ د تېلو ضرورت پروت دے، امريکا کښې د عمران خان غوندې ټرمپ پۀ کرسۍ ناست دے او د هغۀ د سترګو اشارې ته د شيعه وهابي لمبه د سياسي اختلاف پۀ سيوري ناسته ده!!! د کوم شور اوچتېدو سره ممکنه ده چې اور ئې )بيا خداے مۀ کړه( خور شي.
نوے کال 2020 – د باچا خان دوه دېرشم او د ولي خان بابا څوارلسم تلين – د باچا خان د مفکورې او پۀ دغه مفکوره روانې د ولي خان بابا د سياسي تګلارې نه بغېر “شل کېدې نۀ شي”. د باچا خان مفکوره عدم تشدد دے، بشر دوستي ده، صنفي مساوات دي، پۀ اختيار کښې د اولس د “ووټ” تر لارې شراکت دے، پۀ وسائلو د فطري اختيار لاس ته راوړل دي – د دغه مفکورې د عملي کولو د پاره د ولي خان بابا سياسي تګلاره اولس له تلل دي، سياسي عمل دے، پارلېمان دے – دا يو مسلسل جنګ دے خو پۀ لنډه ساه نۀ کېږي، دا “د صبر جنګ” دے – دا جنګ سياسي اپروچ، اوږده ساه، پارلېماني رويه، ستراتيژيکل تربيت، سنجېدګي، عالمان او پوهان غواړي.
مونږ وينو چې اولس کښې سياسي شعور پراختيا مومي – اولس د هرې ټګۍ د مختلفو رنګونو د ليدو نه پس د غېر سياسي، وقتي او جذباتي نعرو نه بېزاره کېږي. هغه د اسفنديار ولي خان خبره، “څوک به نور څو ځله انتخابات highjack کړي، څو ځله به پولنګ سټېشنونه محاصره کړي، څو ځله به دومره لوے شمېر کښې دهاندلي وکړې شي؟ پينځۀ کاله، لس کاله، پينځلس کاله؟
د قامي شعور، سياسي ادراک او جمهوري رويې سره نوي کال ته هرکلے وايو.