د بابړې پۀ پېښه کښې ښکېل ملزمانو ته دې سزا ورکړے شي – ليکوال: مېجر جنرل (ر) ميا غلام جېلاني – ژباړن: خليل مومند

هر څو کۀ د بابړې د پېښې د سليزې څلورمه برخه برابرېدونکې ده، خو د دغې پېښې زړۀ غوڅوونکے ياد نن هم غونے زيګ زيګ کوي. د دې واقعې لنډيز دا دے چې د خان قيوم خان پوليس او ملېشا د سورپوشو (خدائي خدمتګارو) د يو پرامنه جلسې د خورولو د پاره پۀ ۱۲م اګست ۱۹۴۸ء د بابړې پۀ مقام پۀ جلسه کښې موجود خلک دناتار ډزو ښکار شو. د دې وجې شپږ سوه تنه چې پۀ کښې سړي، ښځې، ماشومان او بوډاګان شامل وو ووژل شو او پۀ سوونو نور سخت ټپيان شو. د دې خلکو قصور دا ؤ چې دوي د حکومت د غېر جمهوري اقداماتو او د خان عبدالغفار خان د غېر قانوني ګرفتارۍ پۀ ضد پۀ يو لاريون کښې د غږ پورته کولو جرات کړے ؤ. د خپل اقتدار او اختيار پۀ نشه کښې مست قيوم خان پرې خپل نازک طبعيت او خاطر دروند کړو او هغوي د دې جرات سزا دومره وحشتناکه تجويز کړه چې د علاقې فضا نن هم ماتمي ده.

د خان عبدالغفار ګرفتاري

د دې احتجاجي جلسې د راجوړېدو يو سبب دا ؤ چې د قيوم خان حکومت خان غبدالغفار خان (پۀ ۱۵ جون ۱۹۴۸) بنو ته د تګ پۀ موقعه يو ناڅاپه د پاکستان سره د غدارۍ پۀ تور کښې ونيولو او بغېر د څۀ ثبوت او دليل نه ئې ورته درې کاله بامشقته سزا ورکړه. حالانکې حقيقت دا ؤ چې د پاکستان جوړېدو سره سم خان عبدالغفار خان پۀ ائين سازه اسمبلۍ کښې د پاکستان سره د وفادارۍ حلف پورته کړے ؤ. پۀ هر حال ظلم پسې ظلم دا وشو چې پۀ خان عبدالغفار خان د قېد ورځو کښې دومره ظلم وشو چې د هغې بيان هم مشکل دے. د قېديانو پۀ تاريخ کښې دا وړومبے قېدي ؤ چې د قېد پۀ موده کښې د هر قسم رعايت نه محروم کړے شوے ؤ. د درې کلونو د مودې پۀ برابرېدو هم د هغوي خلاصے نظرانداز کړے شو او هغه ئې د بنګال ريګولېشن ۱۸۱۸ز لاندې نظربند وساتلو. د صوبه سرحد حکومت د هغوي خلاف جرم لګولے ؤ او د سزا خوړلو د پاره د جېل انتخاب ورته پنجاب حکومت کړے ؤ.

د بابړې پېښه

بابړه د وړوکي شان کلي نوم دے چې د چارسدې نه درې ميله فاصله باندې دے. دلته کښې پۀ دولسم اګست ۱۹۴۸ء سرخپوشو(خدائي خدمتګارو) د خان عبدالغفار خان د غېر قانوني ګرفتارۍ پۀ ضد د احتجاجي غږ پورته کولو د پاره د يوې جلسې بندوبست کړے ؤ. چې پۀ کښې د لرې او نزدې نه راغلو خلکو ګډون وکړو. هر کله چې قيوم خان ته د دې خبر ورسېدو نو هغه سمدستي پۀ دغه ټوله علاقه کښې د دفعه ۱۴۴ د نفاذ اعلان وکړو.. د دې وجې د جلسې صدر د پوليس لوړو مامورينو ته خواست وکړو چې د جلسې ګډون والو ته دې دومره مهلت ورکړے شي چې دوي پۀ کښې پۀ پرامنه توګه خوارۀ شي. خو حکومتي مامورينو د شعوري منصوبې لاندې دوي ته دومره مهلت ور نۀ کړو او د جلسې پۀ مقام ئې د څلورو واړو اړخونو نه د ګولو باران شروع کړو او نزدې تر يو ساعته دغه ډزې روانې وې. دغسې شپږ سوه کسه مړۀ او په سلګونو نور سخت ژوبل شو. د زخميانو د سمې شمېرې اندازه ځکه ونۀ لګېده چې کوم زخمي هم روغتون ته د درملنې پۀ خاطر تلے نو پوليس ګرفتار کړے او پۀ حوالات کښې ئې بند کړے دے، نو ځکه د ګرفتارۍ نه د بچ کېدو د پاره ډېرو زخميانو د روغتون پۀ ځاے کور له ترجيح ورکړې ده.

پۀ جائېداد د سرکار قبضه

قيوم خان پۀ پرامنه جلوس د ډزو نه صبر نۀ شو، بلکې يو سرکاري حکم ئې جاري کړو پۀ کوم کښې چې د اخلاقياتو ټولې تقاضې نظر انداز شوې وې. هغوي(سپاهيانو) ډېر پۀ بې دردۍ سره د خان عبدالولي خان ماشومه لور د زانګو نه راښکله او بهر ته ئې وغورځوله او زانګو ئې د ځان سره يوړه.

د پوليس غېر انساني رويه

ددې (حکم) تر مخه د سور پوشو (خدائي خدمتګارو) ټول منقوله او غېرمنقوله جائيداد سم د لاسه د سرکار پۀ حق کښې ضبط کړے شو. د يوې محتاط اندازې تر مخه دغه وخت نزدې د څلورو کروړو روپو د ماليت پۀ جائيداد باندې حکومت قبضه کړې وه. دلته کښې د دې خبرې ذکر به هم بې ځايه نۀ وي چې پوليس د منقوله جائيداد د حصول پۀ وخت د انسانيت او د کورونو تلاشۍ دوران کښې د ښځو بې حرمتۍ کښې هېڅ موقعه د لاسه ور نۀ کړه. (خدائي خدمتګار) ئې ګرفتار کړل. بربنډ ئې ګړل، د هغوي مخونه ئې په تارکولو تور کړل او په خرو ئې سوارۀ کړل او د جلوس شکل کښې ئې په ټول ښار کښې وګرځول. او حد خو دا دے چې د هغوي د مور، پلار، ښځو، بچو او خوېندو، وروڼو پۀ مخامخ ئې هره بې عزتي وکړه او دغسې ئې د ښځو جلوس هم وويستلو او اعلان ئې وکړو چې دا ښځې هندوانې دي دوي سره کۀ څوک هم وغواړي، نکاح کولے شئ، عام حکم دے.

خوشحالي نمانځل

پۀ ځاے د دې چې حکومت پۀ خپل شرم ناک او وحشت ناک عمل باندې پښېمانه شوے وے، پۀ چوک يادګار پېښور کښې ئې د خوشحالۍ نماځلو پۀ لړ کښې د خوشحالۍ نه اتڼونه کول. د ځناورتوب دې کارونو ته ئې خپله ګټه او برياليتوب ووئيلو.

د قيوم خان ضد

قيوم خان پۀ دې سانحه د شرمېدلو او افسوس ښکاره کولو پۀ ځاے د صوبائي اسمبلۍ پۀ اجلاس کښې د ډېر ضد نه يوه ډوزه وويشته چې نن هم د اسمبلۍ پۀ رېکارډ کښې موجود ده. “ما حکم کړے ؤ چې تر اخري خدائي خدمتګار دا ټول ووژنئ، افسوس دے چې پوليس او ملېشا سره مرمۍ ختمې شوې ګنې مونږ به ټول ختم کړي وو”. هم پۀ دغه اجلاس کښې هغه د حزب اختلاف غړو ته پۀ اشارې کولو سره ووئيل “کۀ دوي چا قتل کړل نو د حکومت لۀ خوا به د چا نه هم د دوي پۀ حقله څۀ تپوس پوښتنه نۀ کېږي”.

بهتان

پۀ خان عبدالغفار خان د هندوستان د بېرغ د اوچتولو او د بغاوت د غږ پورته کولو الزام بېخي بهتان دے. او چونکې د قتل مقدمې هېڅ کله هم نۀ ټائم بارډ[Time barred] کېږي نو ځکه پۀ کار ده چې د بابړې د کېس بيا پلټنې وکړې شي او د دې غمناکې پېښې ذمه دار ملزمانو ته دې سزا ورکړي.

ياده دې وي چې دا مضمون پۀ پېمان اردو مجله کښې پۀ ۱۲ جون ۱۹۷۲ء کښې چاپ شوے دے).

دا هم ولولئ

د پښتون سټوډنټس فېډرېشن د 2021 د کال نوې کابينه – علي يوسفزے

د عوامي نېشنل ګوند ذيلي تنظيم پښتون سټوډنټس فېډرېشن د 2021ء کال د اګست د …