Pakhtoon | The Magazine Publishing Since 1928
متعلقه مضامين
تاریخ وئيل، اورېدل او لوستل کۀ هر څومره خوندور وي خو همدغه هومره ئې لیکل هم ګران دي، لوے تاریخپوه ډاکټر مبارک علي وائي چې پۀ تاریخ کښې يوازې د هغه وخت د شخصیاتو عملیات او سانحې لیکل نۀ وي بلکې همدغه هر څۀ د هغه وخت د سیاسي، اقتصادي او ټولنیز ژوند پۀ رڼا کښې لوستونکیو ته وړاندې کول وي .
تاریخ مطالعه کول مونږ له دا اجازه راکوي چې د تېر وخت د معلوماتو څخه درک واخلو او د دغه معلوماتو پۀ رڼا کښې د روڼ سبا لپاره غوره تګلاره وټاکو .
تاریخ چې یو ډېر ګڼ اړخیز ډسپلن دے او پوهه ئې تل فرهنګي سره سره پۀ نړۍ کښې د ژوند کولو اخلاقي پوهاوې هم لوړوي .
څومره چې تاریخ لیکل او لوستل ارزښت لري نو هم هغه هومره د پښتون قام د اتلانو تاریخ د لیکلو لاندې نۀ دے راغلے .
پښتون قام چې تل ئې پۀ خپله خاوره پیاوړے تمدن ځاے کړے دے او پۀ لرغونې نړۍ کښې ئې سرلوړي او د وياړ ډک ژوند کړے دے خو له بده مرغه پۀ تاریخ لیکلو او د خپلو اتلانو کارنامو لۀ د کتاب شکل ورکولو کښې داسې ډېر تکړه نۀ دے پاتې شوے. پۀ دې هم یو لوے بحث کېدے شي چې ولې؟ خو بس دغه دوه خبرې؛ چې پښتون قام تل د خپلې ځانګړې جغرافيې لۀ امله د جنګ و جدل پۀ مېدان کښې بوخت پاتې شوے دے نو بل خوا پۀ تېرو څو پېړیو کښې چې دلته پېرنګي یرغلګر د تاریخ او اجتماعي دانش پۀ ارزښت پوره پوره پوهېدلو، او غوښتل ئې چې دا قام د خپل پیاوړي تاریخ څخه بې خبره وساتي، او بیا همدې بيانيې له دا انګرېز سامراج د سوچ وراثانو لا نوره هم وده ورکړه او د پښتون قام بچو ته ئې پۀ مکتب او پوهنتون کښې د نسیم حجازي، بانو قدسیه او عمېره احمد لیکلے تاریخ ور وښودلو او د خپل تاريخ نه ئې لا نور لرې پاتې کړل. د همدې پورته لیکل شوو وجوهاتو لۀ امله ښاغلي اياز ایسپزي قلم پورته کړو او د “خپل اتلان وپېژنئ” پۀ نوم ئې کتاب ولیکلو.
ایاز ایسپزے، چې پۀ لسم ټولګي کښې د ملاکنډ بورډ ټاپ کوونکے او ګولډ مېډلسټ ؤ، تر دولسم جماعت پورې ئې پۀ اسلاميه کالج پېښور کښې سبق ووئيلو او لکه د ډېرو پښتنو،د ناسمو حالاتو لۀ کبله لاهور ته مزدورۍ له لاړ او هلته ئې د کار سره سره څلور کاله د طب زدکړې هم وکړې. پۀ وطن کښې د روزګار سره سره د يو اوږد ځنډ نه پس ئې د خپلو زدکړو لړۍ بيا پېل کړه او د شرینګل پوهنتون څخه ئې لومړے ګرېجوېشن او بيا ماسټر وکړو خو د دې هر څۀ سربېره د دې خاورې د ګڼ شمېر نورو بدبخته پښتنو غوندې اياز ايسپزے هم د روزۍ د ګټلو لپاره مزدورۍ له سعودي عرب ته لاړ، او د مسافرۍ د سخت ژوند او بلها ستونزو باوجود ئې شا و خوا پۀ پينځۀ کلونو کښې دا کتاب وليکلو.
د دې کتاب مارکیټ ته د راتلو نه مخکښې به چې ما کله د ایاز ایسپزي پۀ فیس بک وال باندې د “خپل اتلان وپېژنئ” څخه یؤنيم اقتباس ولوستلو نو لاندې به ورته ګڼ شمېرپښتنو وئيل چې دا کتاب به کله چاپ کېږي؟ ځکه چې ددې کتاب څخه راخستل شوي هر اقتباس به د پښتنو پۀ خاوره د روانو حالاتو سره بېخی سمون خوړلو، ځکه به د خلقو پۀ زړۀ او ذهن ښۀ لګېدلو.
د دې کتاب د ليکلو پۀ اړه ليکوال پخپله وائي چې؛
“دوه خبرې دي چې زۀ ئې دې کتاب لیکلو ته وهڅولم؛ لومړۍ خبره دا وه چې ما به لۀ ډېر وخته دا فکر کولو چې ولې د پښتنو خاوره داسې شنډه ده چې تر اوسه پکښې یؤ اتل هم نۀ دے پېدا شوے؟ لامل ئې دا ؤ چې زما د تعلیمي نصاب پۀ کتابونو او تاریخونو کښې ئې ماته پردي خلق د اتلانو پۀ نوم راپېژندلي دي خو زما د پښتنې خاورې د یو اتل یادونه هم زما پۀ تعلیمی نصاب کښې نشته، ما به تل دغه فکر کولو چې ګينې پښتنه خاوره د اتلانو خاوره نۀ ده . ځکه چې زما پۀ تعلیمی نصاب کښې د یو پښتون اتل نوم نشته، خو خبره بل رنګې وه، زۀ ناخبره ساتل شوے وم او دا راته نۀ وه معلومه چې پښتون وطن او پښتون تاریخ خو پۀ هر قدم او هره پاڼه کښې یؤ اتل لري”
د کتاب اسلوب اسان او د څېړنې پۀ تول ښۀ پوره دے. دا کتاب چې څنګه ما د خپل خاندان د وګړو پۀ مخکښې هغه ورځ پۀ دوه ګهېنټو پۀ لوستلو ووئيلو، هیله ده چې پۀ همدې انداز کښې به ئې لوستل ستاسو هم خوښ شي.
