د افغانستان مستقبل يو ځل بيا خطرې سره مخ..؟ – عقيل يوسفزے

متعلقه مضامين

“د ديدار شوق او عامر” – سکندر خان سکندر

د هجري کلېنډر د مياشتو پۀ نومونو کښې پټ رازونه – فضل مومند

غني خان، يوه کتنه – مولانا محمد يوسف بونېرے، کوالالمپور

ګاونډي هېواد افغانستان د بدقسمتۍ نه يوځل بيا د 1989ز او کال 1996ز غوندې حالاتوسره مخ دے او کال 2020ز د بدامنۍ، دوه اړخيزه حملو او بې شمېره مرګونو پۀ لحاظ سره د کال 2002 نه وروستو د ټولونه بدترين کال ثابت شوے دے. پۀ قطرکښې تېر کال د اپرېل پۀ مياشت کښې د امريکا او افغان طالبانو مېنځ کښې يو مذاکراتي عمل شروع شو چې يوکال پس پۀ 29 فرورۍ د دواړه فريقېن مېنځ کښې يوه تاريخي معاهده وشوه چې پۀ غټ نکات يا فېصلو کښې ئې د افغانستان نه د امريکې فورسز وتل، بېن الافغاني مذاکرات او افغان خاوره د ترهه ګرۍ د پاره نۀ استعمالول شامل وو.

دغه لوظنامې ته ټولو امن پسند سياسي قوتونو هرکلے وکړو خو لۀ بده مرغه د 5000 طالبان قېديانو د خلاصېدو يا رها کېدو پۀ معاملې د افغان حکومت او طالبانو ترمنځه اختلافات پېدا شول او نتيجه ئې دا را ووتله چې د دوحا لوظنامې ترمخه د بېن الافغان مذاکراتو يا انټرا افغان ډائيلاګ شروعات ونۀ کړے شو.

دې لړکښې بله مسئله دا مخې ته راغله چې دوحا معاهده کښې د اوربند يا سيز فائېر وعده يا نکته نۀ وه شامله. د دې نقصان دا وشو چې کله اشرف غني د ځينې تحفظاتو پۀ بنياد د قېديانو د پرېښودو نه انکار وکړو نو طالبانو د کابل پۀ شمول ټول افغانستان کښې رېکارډ حملې شروع کړې او افغان فورسز ئې سخت حالاتو او مرګونوسره مخ کړل. د امريکا د يو تهېنک ټېنک د رپورټ ترمخه د 29 فرورۍ نه وروستو تر 20جون پورې پۀ افغانستان کښې تقريباً درې زره حملې وشوې چې پۀ دې کښې تقريباً ديارلس سوه حملې پۀ افغان فورسز او پوليس باندې وکړې شوې او پۀ زرګونو کسان ووژل شو.

د رپورټ ترمخه د 15 جون 2020 نه واخله تر 22 جون پورې تقريبا د 40 طالبان حملو پۀ نتيجه کښې 295 افغان فوځ او پوليس وګړي ووژل شول اودغه رنګې 550 ژوبل کړے شو.

دافغان حکومت ترجمان جاوېد فېصل د دغه مرګونو تصديق وکړو او وې وئيل چې دغه هفته د دې باوجود د نولس کلن مودې بدترينه هفته وه چې دغه دوران کښې افغان حکومت او طالبانو څلورځله د قېديانو تبادله وکړه او دغه لړۍ جاري وساتلې شوه.

د افغان حکومت د يو رپورټ ترمخه دغه هفته کښې طالبانو د څلوېښت غټو حملو نه علاوه د افغانستان 32 صوبو کښې تقريباً 410 حملې وکړې. بلخوا افغان فورسز دې دوران کښې 12 جوابي حملې وکړې چې پۀ کښې د جاويد فېصل د وېنا مطابق 48 طالبان ووژل شو. دغه د يوې هفتې حملې او د مرګ ژوبلې تعداد د دې خبرې عملي او واضحه ثبوت دے چې د دوحا معاهدې نه وروستو بدامنۍ او تباهۍ کښې نوره اضافه وشوه او هم دغه وجه وه چې امريکا، پاکستان او افغان دولت پۀ دغه حملو د سخت تشويش اظهار وکړو حالانکې د دې حملونه څو ورځې وړاندې د پاکستان ارمى چيف قمر جاوېد باجوه مشرۍ کښې يو نمائنده وفد کابل ته تلے ؤ چې پکښې د ائي اېس ائي مشر جنرل فېض حميد، سېکرټري خارجه او د افغانستان د پاره د پاکستان خصوصي استازے صادق خان هم شامل وو. د دغې دورې پۀ دوېمه ورځ د امريکې مذاکراتي ټيم مشر زلمے خليل زاد او جرنېل اسکاټ مېلر کابل ته لاړل او هغوي هم د افغان چارواکو سره د سيز فائېر او انټرا افغان ډائيلاګ پۀ مسئله خبرې وکړې. هم دغه سلسله کښې صادق خان کابل نه وروستو قطر ته لاړو چرته چې هغوي د طالبانو مذاکراتي ټيم مشر عبدالغني برادر او نورو غړو سره تفصيلي ملاقات وکړو او اعلاميه کښې د دې امېد اظهار وکړے شو چې ډېر زر به د بېن الافغان مذاکراتو اغاز وکړے شي او د فريقېن ترمېنځ به بقول صادق خان د اوربند پۀ مسئله هم پېشرفت وکړے شي.

بلخوا د افغانستان روشن فکره حلقې دې صورتحال او د طالبانو غېر معمولي اهميت، د امريکا لخوا دطالبانو مخامخ ملګرتيا او مستقبل کښې د طالبانو حکومتي سېټ اپ کښې ممکنه شراکت دارۍ ته ډېر د تشويش پۀ نظر ګوري او هم دغه وجه ده چې د افغانستان پۀ مختلفو ښارونو خصوصاً کابل، هرات، قندهار او جلال ابادکښې نۀ دا چې غونډې وشوې بلکې د ايران، افغان حکومت او طالبانو خلاف مظاهرې هم وشوې. دغه صورتحال او ممکنه منظرنامې د هاغه خلقو د پاره يو ځل بيا ډېرې خطرې مخې ته راوړي دي څوک چې امن غواړي او د ائين او جمهوريت بالادستۍ باندې يقين ساتي. د پاکستان قام پرسته قوتونه او امن خوښي حلقې هم دغه حالاتو ته ډېر د تشويش پۀ نظر ګوري ځکه چې کۀ حالات د مخکښې غوندې بيا خراب شو نو د پاکستان پښتون بېلټ به هم متاثره شي.