ضلع مومند کښې د ماربلو پېښه؛ يوه جائزه – شمس مومند

متعلقه مضامين

“د ديدار شوق او عامر” – سکندر خان سکندر

د هجري کلېنډر د مياشتو پۀ نومونو کښې پټ رازونه – فضل مومند

غني خان، يوه کتنه – مولانا محمد يوسف بونېرے، کوالالمپور

ضلع مومند الله د بې شمېره قدرتي وسائلو نه ډکه پېدا کړې ده. کۀ یو اړخ ته د ضلع مومند پۀ دواړو اړخونو د سوات او کابل سیندونه بهېږي چې اول د ورسک ډېم او اوس د مومند ډېم د جوړېدلو وسیله جوړېږي نو بل طرفته د مومندو غرونه د معدنیاتو د بېلا بېلو قیمتي قسمونو نه ډک دي. چې پکښې کرومائيټ، نفرائټ، سوپ سټون او د ماربل یو شمېر رنګونه او قسمونه شامل دي. د ماربل د ټولو نه قیمتي قسم د “زیارت ماربل” پۀ نوم مشهور دے. د کوم وجه تسميه چې د مومندو پۀ تحصیل صافي کښې د حاجي صاحب ترنګزو مزار یعنې زیارت دے، ولې چې د سپین رنګ او بهترین قسم د ماربل دغه غر د حاجي صاحب ترنګزو د مزار سره نزدې واقع دے. او د تېرو دېرشو کالو راهسې د ضلع مومند د ټولو نه لويه ذریعه امدن ګڼلے شي.

پۀ مومندو کښې د ماربلو رابرڅېره کېدو نه تر شلو کالو پورې ټول غرونه به د مقامي قبیلو جاګیر ګڼلے شو او هغوي به د پوليټيکل انتظامیې پۀ مرسته او پۀ قامی تړون دغه ګټې پۀ شریکه خوړې. تر شلو کالو پورې پۀ دې حقله د محکمه معدنیات کردار د ټرکونو نه ټېکس اخستو پورې محدود ؤ. خو د قبائلي سیمې پۀ پښتونخوا کښې د انضمام نه پس صوبائي حکومت دغه کاروبار کښې خپل اختیار پېدا کولو د پاره د صوبائي اسمبلۍ نه یو بل پاس کړو چې د هغې پۀ ذریعه د محکمه معدنیات اختیار او ملکي قوانین دغه علاقو ته وغزول شو. اوس پۀ غرونو کښې د هر قسم معدنیاتو راویستو د پاره سرکاري لائسنس او لیز لازمي شو.

د زیارت ماربل سانحه کۀ هر څومره یوه اتفاقي حادثه او قدرتي پېښه وه، د کومې نه چې خلاصے اسان نۀ وي خو ولې ترقي یافته او ذمه وارو ملکونو کښې انساني ژوند ته د زیان رسونکې هرې حادثې باقاعده پلټنې کېږي. او د را روان وخت د پاره د هغې مخ نیوي بند بنا جوړولے شی. د ستمبرپۀ ٧ نېټه د غر راغورځېدو پۀ دغه پېښه کښې شاوخوا 25 کسان پۀ حق رسیدلي او 9 ټپيان شوي دي.

د مودو راهسې د لاندې نه غر کټ کېدوله کبله پۀ دغه غر کښې دومره خطرناک کمر جوړ شوے ؤ چې پکښې نور کار کول څۀ وخت هم د لوے غر راغورځېدو سبب جوړېدے شو، څنګه چې جوړ شو. ولې کومې یوې سرکاري یا غېر سرکاري ادارې دغه طرفته توجه نۀ ده کړې. د معلوماتو ترمخه د زیارت غر پۀ دغه مخصوصه علاقه کښې محکمه معدنیات پۀ کار کولو یعنې کان کنۍ باندې پابندي لګولې وه. خو د دغه کاغذي پابندۍ وجه د خطرې نشاندهي یا انساني ژوند بچ کول نۀ وو بلکې د غر پۀ دغه حصه باندې د دوو فریقو ترمېنځ تنازعه وه. د محکمه معدنیات لۀ اړخه مقامي انتظامیې ته د بار بار خطونو لیکلو باوجود پۀ دغه غر کښې پۀ څۀ نا څۀ شکل کښې کار جاري ؤ. د حادثې نۀ څو ورځې وړاندې مسلسل بارانونو د غر کښېناستو خطره نوره هم زیاته کړې وه. ولې محکمه معدنیات، مقامي انتظامیې، ټهېکدارانو یا مقامي خلقو او مزدورانو دې طرفته هېڅ توجه ورنۀ کړه چې له کبله دغه قسم غټه سانحه مخې ته راغلله چې پۀ درځنونه غریبان ځوانان ئې د مېنځه يوړل.

اګر چې د حادثې نه پس صوبائي حکومت، انتظامیې او مقامی خلقو ډېر پۀ راستۍ پۀ امدادي کارونو کښې برخه واخسته، د مړو او زخمیانو ښۀ پالنه وشوه. وزیر اعلی د شهيدانو وارثانو ته د 9/9 لکهه روپو او ټپيانو ته د یو یو لاکهـ روپو چېکونه ورکړل. او مختلفو سیاسي مذهبي او قامي مشرانو د متاثره کورنيو سره غمرازي ښکاره کړه. ولې د لیکوال سره سره مقامي سیاسي او سماجی مشران اوس هم غوښتنه کوي چې د ټولو نه اول دې پلټنې وشي چې پۀ دومره خطرناک غر کښې محکمه معدنیات د کار بندولو حکم ولې نۀ ؤ جاري کړے؟ کۀ چرې د خطرې پۀ وجه حکم جاري شوے ؤ نو مقامي انتظامیې پۀ هغې ولې عملدرامد ونۀ کړو؟ پۀ داسې صورت کښې د دغه پېښې ذمه وار څوک دي؟ بله غوښتنه داده چې کۀ هر څومره حکومت د شهيدانو وارثانو ته 9/9 لکهه روپۍ ورکړې خو دا د انسان د ژوند قیمت نۀ شی کېدے. پکار ده چې دغه بغېر د خرچې راغورځېدونکے ماربل کاڼي دې پۀ یو ځل پۀ بولۍ خرڅ کړے شي. او د دغې نیمې پېسې دې د شهيدانو پۀ وارثانو او زخمیانو تقسیم کړے شي. هم دغه پېسو نه دې یو د شهيدانو یادګار جوړ کړے شي. باقي پېسې دې بې شکه د غر ټهېکدارانو ته ورکړے شي.

دلته کښې دا خبره هم د توجه وړده چې حکومت هر قسم زخمیانو ته یو برابر پېسې یعنې یو یو لاکهـ روپۍ ورکړي. پۀ دې کښې داسې زخمیان هم کېدے شي چې صرف یو لاس یا پښه ئې زخمي وي.. او درې ورځې پس جوړ شي او داسې زخمیان هم چې د ملا تیر ئې مات وي.. دواړه پښې ئې ماتې وي یا پۀ سترګو ړوند شوے وي.. او زما پۀ خیال دغه قسم زخمیان د مړو نه زیات د امداد حقدار وي ولې چې دوي ټول عمري معذوره شي او د خپل بال بچ د ګټې وټې نه ووځي. ځکه زمونږ غوښتنه دا ده چې د دغه قسم ْغټو زخمیانو سره دې خصوصي مرستې وشي چې دوي او د دوي خاندان د سوال او بې وسۍ د ژوند نه بچ شي …. الله دې ټول مسلمانان د دغسې ناوړې پېښو نه پۀ امان کښې وساتي ۔ امین.