د خپلې خاورې تاريخ ليکل لويه لاس ته راوړنه – شېخ جهانزاده

متعلقه مضامين

“د ديدار شوق او عامر” – سکندر خان سکندر

د هجري کلېنډر د مياشتو پۀ نومونو کښې پټ رازونه – فضل مومند

غني خان، يوه کتنه – مولانا محمد يوسف بونېرے، کوالالمپور

تاريخ ته د قام حافظه وئيلے کېږي. د چا نه چې تاريخ ورک شي هغه ګنګس شي. نننۍ نړۍ د قام او وطنيت د عروج ده. هر قام خپل تاريخ جوړوي او وياړ پرې کوي. تاريخ د ماضي د رېکارډ نامه ده. تېر حالات ، واقعات او د هغې نتيجې د مستقبل د پاره بنيادي ثبوت او دليل ګڼلے شي. تاريخ دحال او راتلونکي پۀ اړه د صف بندۍ کړنلاره پۀ ډاګه کوي. تاريخ د ائنده نسلونو د پاره ښۀ سبق او رڼا ده. څوک چې د تاريخ نه عبرت نۀ اخلي هغوي تل پۀ تاوان کښې وي. د نن مشاهدات او تجربات د سبا تاريخ دے. تاريخ ائنه ده چې خپل مخ به پکښې خامخا کتل وي. پاکستان کثيرالقومي رياست دے. پکار ده چې دلته د مېشتۀ قامونو پښتنو، بلوچو، سندهيانو، سرائيکيانو او پنجابيانو وغېره تواريخ پۀ حکومتي، نجي، عسکري او مذهبي تعليمي ادارو کښې د تعليمي نصاب برخه وي. خو د بده مرغه دلته د قامونو تاريخونه او کلتورونه پۀ بډه کړے شوي دي. دروغ او مفروضې د رياستي ادارو دوامداره پاليسي ګرځېدلې ده.

دروغژن دانشوران، سرکاري ډنډورچيان او د هغوي انډيوالان هر وخت د حقيقت نه سترګې پټوي او ځانته وفادار وائي. د قامونو اعتماد، اطمينان او مضبوطيا پۀ ملک کښې يووالي او استحکام ته وده ورکوي. دپاکستان داخلي امنيت، دفاع، ترقي او بقا دلته دابادو قامونو د شريکې ورورولۍ سره تعلق لري. خو متاسفانه چې د بره ذکر شوو قامونو او اولسونو تاريخ، روايات، ژبه او کلچر د پامه غورځولے کېږي. چې لۀ امله ئې پۀ مسلسله توګه ناقلاري او بې امني رامېنځته شوې ده. د مشرقي پاکستان د جدائۍ کافي عوامل او وجوهات وو خو قامي استحصال او محرومۍ ته پکښې خصوصي ګوته نيولے کېږي چې د دغې نتيجه د پاکستان پۀ ماتېدوتمامه شوه. خو ولې د دې ملک واکمن ترننه د تاريخ نه زده کړه نۀ کوي او خوف خدا پکښې هم نشته. پۀ ځانګړي طور دلته پښتنو هم ډېر څۀ برداشت کړي دي.

مونږ سره کوم کوم ظلم شوے نۀ دے

وګوره بيا هم بغاوت نۀ کوو

د پښتونخوا وطن د پېژندل شوې سيمې باجوړ سره تړاو لرونکے مورخ مولانا خان زېب د پښتون افغان ملت د تاريخ ترڅنګ د سيمې د تاريخ ژوروالي ته کوز شوے دے. اګر چې د سيمې پۀ لر و بر کښې تقرير او تحرير ته قساقسم ګواښونه پېښ دي. د ترهه ګرۍ او فوځي اپرېشنونو پۀ روان ماحول کښې هر کس دا وائي چې خلۀ پټه که او مزيد دا چې دوکان ته وړه تاله واچوه او خپلې خولې ته غټه تاله ولګوه. خو بيا هم پۀ چاپېرچل کښې د دغه پېښو مشکلاتو باوجود حضرت مولانا تر خپله وسه خواري او تحقيق مخ پۀ وړاندې بوتلے دے او بيا ئې پۀ پوره جرات سره “باجوړ د تاريخ پۀ رڼا کښې” نوم جامع کتاب چاپ کړو. د باجوړ تاريخ د پښتنو تاريخ دے. د تاريخ پۀ اوږدو کښې چې د پښتنو پۀ وطن څۀ تېر شوي دي هم هغه د باجوړ پۀ خاوره هم تېر شوي دي. بايد چې د پښتنو د بېلابېلو سيمو تاريخونه را غونډ کړے شي او د ټولو پښتنو ګډ اوقامي تاريخ ترې نه پۀ تحريري شکل کښې مرتب کړے شي. ډېرو ليکوالانو پۀ دغه اړه کوششونه کړي دي. د ټولو کور ودان خو بيا هم پۀ جديد او سائنسي بنيادونو د مستندو حوالو سره د پښتنو تاريخ ليکلوته اړتيا شته. د يادونې وړ ده چې مولانا خانزېب د خپلې سيمې باقاعده سنديافته ديني عالم دے. پۀ شرعي او معاشرتي علومو کلک عبور لري. د شېخانو د روحاني کورنۍ سره تعلق لري. د خواو شا پښتانۀ د هغوي کورنۍ ته ډېر د احترام پۀ نظر ګوري. مولانا پۀ خپله د خداے د رضا د پاره د مخلوق پۀ خدمت او ښېګړه يقين ساتي. د افراط او تفريط نه ډډه کوي. د اعتدال تر حده پۀ نظرياتي توګه قاميت او وطنيت مني. د عوامي نېشنل ګوند پوخ غړے دے.

د پښتنو پۀ وطن کښې د څو کالو راهسې د بدامنۍ روانه لړۍ قطعاً نۀ خوښوي. بلکې غواړي چې هر طرفته د امن او خېر هواګانې وچلېږي. د سختو کړکېچنو حالاتو باوجود ئې خپله سيمه نۀ ده پرېښې. ښاغلي ليکوال هڅه کړې ده چې د قلم پۀ ژبه پۀ نثر او عام فهم انداز کښې د خپل قام، وطن او سيمې صادقانه او ډولي تصوير هرچا ته وښائي. د خانانو او ملکانو ثنا صفتونه ئې نۀ دي کړي . محض د اولس تاريخ ئې ليکلے دے. پۀ پښتنو کښې شاعران ډېر دي خو قامي فکر د کمو کسانو پۀ برخه دے. نثر ليکونکي بېخي د ګوتو پۀ شمار دي نو ځکه مونږ وئيلے شو چې ښاغلي مولانا پۀ نثر کښې کمال کړے دے. دا کوشش ئې کړے دے چې پښتانۀ تاريخي مهذب او د امن پلويان دي. پۀ دين او وطن ميئن دي. د نرخ او د لارې خلق دي. انتها ګري او ترهه ګري پۀ دوي تپلې شوې ده. لوظ نۀ ماتوي، سر ورکوي خو سنګر نۀ ورکوي. ښاغلي مصنف د قام او د وخت د ضمير پۀ صفت پۀ ډېره ذمه وارۍ سره د مستندو حوالو، واقعاتو، حالاتو او معلوماتو پۀ اساس تاريخ ليکلے دے. د دغه کار ضرورت ؤ، د خداے پۀ فضل او د ملګرو او دوستانو پۀ مرسته دغه ځوان پۀ صحيح تاريخ ليکلو کښې کامياب شوے دے. باورلرو چې د خپل تاريخ سره بلد وګړي او د خپلې خاورې سره مينه لرونکي چې هر چرته وي دغه کتاب به خار بازار باجوړ بک سنټر نه او يا د وېب سائټ پۀ ذريعه ترلاسه کړي. استفاده به ترې وکړي او دا شان به قامي تګ لاره بې د څۀ ځنډ او خنډ اسانه شي. صحيح تاريخ د خپل قام او د خپلې خاورې اواز او پېژندګلو وي. تاريخ د سماج جوړولو، اقتصاد ښۀ کولو او د سياست د پياوړي کېدو بنياد وي.

کۀ پۀ هزار قامونه را شي

د پښتنو نامه به څوک د باجوړه يوسي

د باجوړ تاريخ هم د پښتون وطن د تاريخ يوه پاڼه ده. باجوړ د پښتون وطن نه او پښتون وطن د باجوړ نه ځکه بېليدې نۀ شي چې باجوړ د پښتون وطن د تن يو کلک اندام دے. دغه ځانګړے تاريخ پۀ دې اراده دے چې د پښتون وطن ددې برخې سمه څهره د لرغونتيا پۀ اساس نړۍ ته ښکاره کړے شي. پۀ دغه کتاب کښې دا کوشش شوے دے چې پۀ قبل از تاريخ، د باختر او ګندهارا تهذېبي دورې، بعدازمسيح دور، اسلامي دورې، د مغلو دوره، د خانۍ دوره او اوسني تاريخي بنسټيز جاج سره د باجوړ تاريخي جغرافيه، د باجوړ د قبيلو شجروي تاريخ، د پښتون وطن هغه تاريخي اتلان چې د باجوړ دي يا ئې د قامي او سياسي مبارزې اړيکې د باجوړ سره پاتې شوي دي او دغه شان نور ډېر د باجوړ سره اړوند موضوعات پکښې را برڅېره کړے شوي دي چې د لوستونکيو پۀ پوهه کښې به زياتوالے را ولي. ياده دې وي چې پۀ دغه تاريخچه کښې يو طرفته د خپلې خاورې او خپل قام تاريخ محفوظ کړے شوے دے او بله د تسلۍ خبره دا ده چې پۀ مورنۍ او قامي ژبه کښې ليکلے شوے دے. دا د پښتو ادب او ژبې د پرمختګ د پاره ستره بريا ده. لوستونکي به ترې نه ګټورې نتيجې اخذ کړي او د خپل تاريخ سره د اشنا کېدو به جوګه شي. تمامه پوهاوي به پېدا شي چې ائنده کښې تېروتنې تکرار نۀ کړے شي. دلته د دې سيمې اولسونو ډېر ازمائشونه، قسما قسم تحريکونه، واقعات او هر رنګ خلق ليدلي دي. پۀ پټو سترګو به د هېچا تقليد نۀ کوي. د پردو جهنډو او اېجنډو نه به پۀ قطعي ډول ځان وساتي. ټول به پۀ حېث د قام د خپل ملي او سياسي سور بېرغ د لاندې يو اواز او يو قدم شي. پۀ يوه خولۀ به د شريکې جرګې، شريکې صلاح او شريکې فېصلي د لارې د وطن او منطقې د امنيت او ترقۍ د پاره هم غږي او چمتو شي. د ټول جهان لۀ اړخه به شابسي او افرين ووئيل شي. تاريخ به يو وارې بيا را تازه شي. د راتلونکي وخت مورخين به ئې ښۀ يادوي. قامي تحريک به د ګډو اهدافو د حصول د پاره د خپلو اسلافو د لارښودنو مطابق پۀ موجونو شي. د وطن او د سيمې د اولسونو د ژوند هر اړخ به دموجوده او راتلونکي نسلونو د پاره پۀ صحيح توګه خوندي کړے شي او دغه کار به د دنيا او اخرت د پاره مفيد وي. پۀ ياد کتاب کښې ډېر څۀ شته خو لوستل به غواړي. د مولانا خانزېب د ليکلي شوي کتاب دمخ کتنې غونډه څو ورځې وړاندې د باجوړ ښار پۀ سول کالونۍ کښې وشوه. د سيمې مذهبي، سياسي او اولسي مشرانو پۀ کښې ګډون کړے ؤ. نامتو ليکوال او شاعر ښاغلے حيات روغاني او ډي سي باجوړ فياض خان شېرپاؤ هم پۀ دغه پروګرام کښې ګډون وال او وېنا وال وو. پۀ دغه موقع قاضي عبدالمنان، انور نګار، مولانا خانزېب، راقم الحروف او نوروکسانو هم د خيالاتو څرګندونه وکړه.

مونږ ته د تاريخ دنصاب هره پاڼه ښائي دا

هغه قام ژوندے وي چې ئې خپل تاريخ ته شاه نۀ وي

د باجوړ د تاريخ پۀ حقله مستند او سم ليک ډېر مشکل کار ؤ. د يو عام پښتون او د سيمې د يو عام وګړي دا سوچ پېدا کېږي چې ګينې باجوړ د پښتون وطن د تاريخ پۀ اوږدو چپو او طوفانونو کښې بېخي ورک او بې برخې دے خو حقيقت داسې نۀ دے او ځکه د دغه کتاب د ليکلو لامل دا دے چې تاريخي طور د باجوړ سيمه د تاريخ پۀ تيارو کښې رابرڅېره کړې شوې ده. کوم کتابونه چې د باجوړ د تاريخ پۀ اړه د لږو ډېرو معلوماتو دي نو اوس ټول ناياب دي. د پښتنو او پۀ ځانګړي توګه د باجوړ پۀ باره کښې پۀ ياد کتاب کښې دمغالطو سمولو کوشش شوے دے چې خپلو راتلونکو نسلونو او دنيا و الو ته يوه لار ښودلې شوې ده. باور لرو چې پۀ راتلونکي وخت کښې څوک د پښتنو يا پۀ خاصه توګه د باجوړ د سيمې او د دغه ځاے د اولسونو پۀ موضوع کار کول غواړي نو دغه کتاب به د هغوي د پاره رڼا او لارښودنه وي ځکه د موضوع سره پکښې مکمل انصاف شوے دے.

دا خاوره د وطن د شهيدانو امانت دے

ساتلے دا وطن مو د سرونو پۀ قيمت دے