Pakhtoon | The Magazine Publishing Since 1928
متعلقه مضامين
کله چې دا خبر پۀ اخبارونو کښې راغے چې د پاکستان وزيراعظم د خپلې ډلې او اتحاديانو اېم اين اے ته پنځوس پنځوس کروړه روپۍ د ترقياتي کارونو د پاره جاري کړې دي نو د سپريم کورټ يو بېنچ چې د جسټس فائز عيسٰي او مقبول باقر باندې مشتمل ؤ، د دې خبرې نوټس ئې واخستو . چونکې پۀ دې وخت کښې د سېنېټ دغړو د پاره د ټاکنو وخت هم نزدې شوے ؤ نو د حکومت دا عمل د سياسي پوهانو پۀ نظر يو سياسي رشوت هم ؤ. د حالاتو د وضاحت د پاره دې بېنچ نۀ صرف وزيراعظم ته نوټس جاري کړو بلکې د ټولو صوبو وزراء اعلٰي ته ئې هم نوټسونه جاري کړل. پۀ کار خو دا وه چې وفاقي او صوبائي حکومتونو د دې بېنچ پۀ وړاندې خپل وضاحت کړے وے. د بېنچ پۀ وړاندې د وضاحت کولو نه مخکښې دسپريم کورټ مشر جج د دې کېس پۀ حقله پۀ يو زباني حکم باندې پۀ پينځو ججانو باندې مشتمل يو بل بېنچ جوړ کړو. خو چې کله چيف جسټس صاحب نوټس خارج کړو نو يوه لويه دهماکه د قوم مخې ته راغله. د قوم دا توقع وه چې دکېس فېصله بۀ د حکومت خلاف راځي خو دا فېصله د جسټس فائز خلاف راغله. چيف جسټس پۀ خپل نوټ کښې دا ووې چې جسټس فائز عيسٰي لۀ د عمران خان خلاف کېس اورېدل نۀ دي پکار. دا توقع واضحه وه چې د چيف جسټس صاحب د نوټ پۀ جواب کښې بۀ دجسټس فائز عيسٰي نوټ خامخا راځي.
د فرورۍ پۀ شلمه نېټه پۀ ٢٧ صفحو باندې مشتمل نوټ د جسټس فائز عيسٰي لخوا جاري کړے شو. د جسټس فائز عيسٰي پۀ دې نوټ کښې زړۀ لړزوونکي انکشافات د قوم مخې ته راغلل چې د هغې سره د ډېرې حېرانتيا نه ډک تپوسونه را پورته شول. پۀ دې سوالونو کښې يو د بېنچ جوړولو اختيار دے چې چيف جټس بغېر د څۀ ضابطې نۀ شي تللے. پۀ دې حقله جسټس فائز پۀ خپل نوټ کښې وائي چې دا اختيار د ادارو د شفافيت د وژنې د پاره د صفر مانند دے. د روان کېس پۀ حقله جج صاحب پۀ خپل نوټ کښې ليکي چې وړومبے خو دوه کسيز بېنچ لۀ د کېس وړومبے سماعت کولو حق ورکول پکار وو او د هغې نه پس کۀ دا محسوسه شوے وے نو بيا پينځۀ کسيز بېنچ جوړول پکار وو.
جسټس مقبول باقر صاحب ولې پۀ دې بېنچ کښې شامل نۀ ؤ؟ پۀ دې حقله فائز عيسٰي يو خط ليکلے ؤ خو هغوي ته د خط هېڅ قسمه جواب ورنۀ کړے شو. پۀ دې نوټ کښې د جسټس عمرعطا بنديال پۀ حقله ډېرې د راز خبرې مخې ته راغلي دي. پۀ دې نوټ کښې دا خبره هم ډېره واضحه شوې ده چې د ملک سپريم عدالت پۀ کومه طريقه چلېږي. پۀ دې حقله هم ډېر سوالونه را پورته کېږي. کله چې د فرورۍ پۀ شلمه نېټه د جسټس فائز عيسٰي صاحب يو نوټ مخې ته راغے نو پۀ ميډيا يو طوفان خور شو. د سپريم عدالت د شپږو تنو بېنچ يوه فېصله چې دسمبر ٢٠٢٠ز کښې محفوظ کړې شوې وي، د فائز عيسٰي صاحب د نوټ پۀ جواب کښې د فرورۍ پۀ ٢٢ نېټه سمدستي مخې ته راغله. بېنچ پۀ خپله فېصله کښې دا وئيلي دي چې د بېنچ جوړول د چيف جسټس صاحب صوابديدي اختيارات دي. يعنې د چيف جسټس خوښه ده چې بېنچ کښې څوک شاملوي او څوک نا. کوم اختيارات چې فائز عيسٰي صاحب دادارو د شفافيت د پاره د صفر برابر ګڼي هغه اختيارات د بېنچ فېصلې د چيف جسټس صاحب صوابديدي حق وګڼل. حالانکې دا اختيارات پۀ عملي توګه د مخکښې نه را روان دي، کۀ چرې مونږ د سپريم کورټ صرف د يو کال جوړکړے شوي بېنچونه وګورو نو پۀ هر بېنچ کښې د سينئير ججانو پۀ ځاے جونئير ججان پۀ نظر راځي. پۀ دې بېنچونو کښې صرف هغه ججان پۀ نظر راځي د چا ذهنونه چې پۀ هره نقطه يو اهم اهنګي لري. د افسوس خبره خو دا ده چې دا ججان د ائين پۀ حقله لوې لوې فېصلې هم کوي. کوم ججان چې د يوې مسئلې پۀ حقله مختلف النظر وي هغوي ته ډېر پۀ مشکله داسې بېنچونو کښې ځاے ورکولے کېږي. پۀ ملک کښې چې د ضمانت پۀ حقله کوم لوے لوے کېسونه دي داسې قسمه کيسونه هم مختلف الخيال ججانو ته نۀ ورکولے کېږي. د سعد رفيق کېس نه پس جسټس مقبول باقر صاحب ته بل داسې لوے قسمه کېس نۀ دے ورکړے شوے، نۀ جسټس منصور علي شاه څۀ داسې قسمه بېنچ کښې شامل شوے دے. د سپريم کورټ بار لۀ طرفه د جسټس فائز کېس کښې دا قسمه خبرې لطيف اپريدي صاحب هم کړې دي. دا قسمه تورې تيارې د رېټائرډ چيف جسټس ثاقب نثار د دور نه را روانې دي.
دافتخار چوهدري وخت کښې خو څۀ بل شان حال ؤ. د پاکستان وکيلان پۀ دې خبره ګوته پۀ خلۀ وو چې بلها بلها کېسونو کښې ججان صاحبان پۀ هره نقطه پۀ ذهني توګه هم اهنګ وو خو اوس د ملک ټول وکيلان داسې قسمه مسئلې نۀ محسوسوي. اوس وکيلان دا ګڼي چې ججان پۀ هرقسمه ائيني مسئلو قسم قسم سوچ لري. د فېصلو د شفافيت د پاره وکيلان دا ګڼي چې پۀ بېنچ کښې دې مختلف الخيال ججان وي خو لۀ بده مرغه جسټس منصور علي پۀ داسې بېنچونو کښې ډېر کم پۀ نظر راځي. پۀ کومو بېنچونو کښې جسټس عمر عطاء بنديال او اعجاز الاحسن ناست وي پۀ کومو بېنچونو کښې چې ائيني مسئلې راغلې دي پۀ هغې کښې جسټس مقبول باقر ته ډېره کمه نمائندګي ورکړے شوې ده. هم دا وجه ده چې جسټس فائز عيسٰي پۀ دې لړکښې پۀ خپل نوټ کښې د چيف جسټس د کردار د ادارو د شفافيت د پاره د بربادۍ برابر ګڼلے دے. د جسټس فائز عيسٰي پۀ داسې قسمه خيالات پۀ څرګندول عمر عطاء بنديال د فائز عيسٰي ښۀ برابر کلاس اخستے دے. داسې قسمه خيالات پۀ وړومبي ځل فائز عيسٰي نۀ دي کړي بلکې د دوي نه مخکښې دا قسمه خيالات جسټس يحيٰي اپريدي او جسټس منصور علي شاه صاحب هم کړي دي بلکې رېتائرډ چيف جسټس سعيد کهوسه ډېر مخکښې وئيلي وو چې صوابديدي اختيارات کوم چې د ارټيکل 3-84 لاندې دي منظم کول پکار دي. د جسټس فائز عيسي پۀ شلو سوالونو کښې اتۀ د پېرا ٦ پۀ حقله دي. د کومې پۀ حقله چې چيف جسټس وئيلي دي چې فائز عيسٰي لۀ د عمران خان خلاف کېسونه اورېدل نۀ دي پکار، د جسټس فائز عيسٰي پۀ خپل نوټ کښې يو پخوانۍ فيصلې ته اشاره ده، دۀ وئيلي دي چې ما د سټېټ د يوې ادارې پۀ حقله فېصله کړې ده، د عمران خان خلاف مې نۀ ده کړې. جسټس فائز عيسٰي پۀ خپل نوټ کښې دا فېصله يوه غېرائيني فېصله ګڼي چې پينځۀ تنه بېنج فېصله د فل کورټ پۀ فېصله باندې غالبه نۀ شي راتلې.
د دې غېر منظم اختياراتو لۀ وجې پۀ ماضي کښې ډېرې مسئلې مخې ته راغلې دي. کله چې نواز شريف د وزارت عظمي نه لرې کړے شو نو هغوي جلسې کړې وې چې ججان د بغض نه ډک دي او د ججانو ريمارکس به ئې د مثال پۀ توګه بيانول. کومو ججانو د نواز شريف پۀ حقله وئيلي وو خو د چيف جسټس صاحب دې فېصلې ته مونږ وګورو نو بيا پۀ کوم بنياد هغه ججانو د نواز شريف خلاف نور کېسونو کښې غونډې کولې. د جسټس وقار پۀ فېصله خو موجوده حکومت پۀ هغوي د ذهني خلل داغ هم لګولے ؤ. حالانکې د هغوي فېصله د مشرف پۀ حقله راغلې وه، کۀ د چيف جسټس دا فېصله پۀ پام کښې ونيول شي نو بيا خو يو جج هم نۀ د حکومت خلاف پۀ بېنچ کښې کښېناستے شي او نۀ د اپوزيشن پۀ حقله. حالانکې د پخواني فل بېنچ دا فېصله ده چې هر يو جج بۀ پۀ خپله فېصله کوي چې هغه جانبدار دے او کۀ نا. کۀ دا فېصله د يو جج پۀ حقله بل جج کوي، د ائين د وضاحت باوجود د سپريم کورټ يو جج د خپل ملګرو ججانو دلاسه يو تضحيک محسوسوي چې د هغې څرګندونه جج صاحب پۀ خپل نوټ کښې کړې او پۀ استعفٰي ورکول مجبوروي خو دائين د بچ کولو پۀ خاطر خپل زخمونه برداشت کوي.
اوس کۀ مونږ داسې قسمه بېنچونه پۀ خيال کښې ونيسو او دا هم پۀ نظر کښې وساتو چې څنګه د يو وړوکي بېنچ فېصله پۀ فل کورټ بېنچ غالب کېږي نو مونږ ته ښائي چې کۀ چرې د سپريم کورټ مشر جج د حکومت هم خيال وي يا د اسټبلشمنټ پۀ موټي کښې وي نو د ائين د من ماني تشريح ئي هېڅ څوک نۀ شي منع کولے. نو نۀ د ائيني نقطو څۀ مستقله تشريح ممکن ده بلکې د ائين تشريح بۀ د نظريه ضرورت تابع شي. د دې ملک نظام چې د سياسي پوهانو پۀ اند يو هائي برېډ نظام ښکاري نو پۀ حقيقت کښې دا هېواد به ډېر زر يو ډيپ سټېټ شي . څنګه چې پۀ موجوده وخت د ائيني نقطې ٢٢٦ پۀ تشريح کښې د اکثريتي ججانو کوم ريمارکس پۀ نظر راتلل د هغې نه دا ثابته وه چې د ججانو قبله د اسټېبلشمنټ پۀ طرف ده. خو شکر دے چې د الېکشن کمېشن يو واضحه موقف ؤ کوم چې د ملک د ائين پسند پوهانو سره موافق ؤ او کۀ د دنيا پۀ ائيني نظام کښې څۀ داسې مثال ښکاري نو عدالت هم هغه فېصله وکړه کومه چې بغېر څۀ ډيبېټ د ائيني پوهانو پۀ نظر وه.
کۀ د عدالت ساخت ته وګورو نو د سپريم عدالت ساخت د صوبو د يکسانيت پۀ بنياد نۀ دے بلکې د چا زيات او د چا کم دے نو چې بل طرف ته د چيف جسټس سره د بېنچ د جوړولو اختيار هم صوابديدي وي پۀ داسې صورتحال کښې چې ائين د صوبو د حقونو کوم ضمانت ورکوي د هغې د څوکۍ انتظام بيا څۀ اعتباري نۀ ښکاري. جج چې پۀ خپله د ججانو دلاسه د خپل حق پۀ وصولولو کښې ځان مطمئن نۀ ګڼي بلکې دځان دتضحيک ښکار ګڼي نو مونږ پۀ کوم بنياد د پاکستان موجوده سپريم عدالت د خپل ائيني حقونو د تحفظ ضامن وګڼو. يقيناً چې وړې صوبې د ائيني حقونو د تحفظ د پاره د سپريم عدالت د ضمانت باوجود مطمئن نۀ دي. کۀ چرې د پاکستان چارواکي دا غواړي چې وړې صوبې دې مطمئن وي او وفاق دې د جمهوريت د سېوري لاندې تل اباد وي نو بيا دې ملک کښې يو جدا سپريم ائيني عدالت جوړول پکار دي چې د هرې صوبې ججان پۀ کښې پۀ تعداد برابر وي. پۀ اختيار کښې دې هم يو شان وي او د ججانو د انتخاب اختيار دې سېنېټ سره وي.
