Pakhtoon | The Magazine Publishing Since 1928
متعلقه مضامين
عوامي نېشنل پارټۍ تل د پښتون قام د وحدت خبره کړې ده. پۀ دې لړ کښې پۀ سیاسي عمل او پارلېمان د ګوند باور د دې سیمې د پارلېماني تاریخ یوه ځلنده پاڼه ده. هر څو کۀ د پاکستان ائین پۀ قبائیلي سیمو کښې کله هم د سیاسي عمل او خصوصاً د عوامي نېشنل پارټۍ مداخلت زغملے نۀ دے، حال دا چې د هندوستان د وېش نه وړاندې هم جناح صاحب د پاره لنډي کوتل پورې د دورې بندوبست کېدلو او تحریک انصاف ته د ډرون د مخالفت ډرامې د پاره د وزیرستان سټېج سینګارېدلو، خو د پښتون سیاست مدارانو د پاره دغه سیمه تل No Go Area پاتې شوې ده.
نن پۀ ملک کښې د امن و امان پۀ تناظر کښې هغه سترګې هم د فخرِ افغان باچاخان او رهبرِ تحریک خان عبدالولي خان د روښانه فکرونو رڼا ته کښېناستې چې د امن او سولې پۀ خبرو کولو به ئې دوي ته پردي اېجنټان او غداران وئیل. د مذکوره ټول ګوندیز کنفرانس نه وروستو د خارجه چارو د وزیر خواجه اٰصف مختلفې خارجي رسنیو سره مرکې د عوامي نېشنل پارټۍ د رسا سیاسي نظریې توثیق دے. باید نن هغه خلق پۀ جلال اباد او ولي باغ کښې د پرتو دغه باباګانو د مزارونو پۀ درشلونو پوزې راکاږي.
د قبائیلي سیمو خېبر پښتونخوا سره انضمام او د اصلاحاتو پۀ مد کښې د عوامي نېشنل پارټۍ لۀ خوا د ستمبر پۀ څوارلسمه نېټه مېرټ هوټل اسلام باد کښې یو ټول ګوندیز کنفرانس راوبللے شو. دې کنفرانس کښې د مرکزي حکومت واکمن ګوند مسلم لیګ )ن(او خېبر پښتونخوا کښې واکمن ګوند تحریک انصاف نه پرته ټولو نمائنده سیاسي ګوندونو ګډون وکړو. د عوامي نېشنل پارټۍ لۀ خوا رابللي دې ټول ګوند کنفرانس کښې پښتونخوا ملي عوامي پارټۍ او جمعیت علماء اسلام هم د خپل ټول اختلاف باوجود ګډون وکړو. د یادو شوو ګوندونو ګډون د عوامي نېشنل پارټۍ پۀ سیاست کښې د مکالمې او مفاهمت پۀ عمل د پوخ باور ثبوت دے.
دې ټول ګوندیز کنفرانس پۀ داسې حال کښې د فاټا اصلاحات پۀ عمل کښې ساه وپوکله چې پۀ نورو مختلفو شوشو مخې ته راوړلو دا انتهائي ضروري عمل پۀ شا کړے شوے ؤ. مونږ خپلو لوستونکو د پاره دې ټول ګوندیز کنفرانس کښې د ګډون کوونکو ګوندونو د مشرانو او نمائندګانو وېناوې پۀ اختصار سره نقل کوو تر څو د فاټا اصلاحاتو پۀ حقله د هغوي موقف د تاریخ د برخې پۀ توګه خوندي شي.
شاه جي ګل اپريدے
د عوامي نېشنل پارټۍ او د هغې د رهبر مننه کوم چې د قبائیلي پښتنو درد ئې خپل درد وګڼلو. عوامي نېشنل پراټي مشرانو د دې نه وړاندې هم د افغانستان جنګ او د صوبائي خودمختارۍ پۀ مسئله درست موقف وړاندې کړے ؤ او د دوي دغه دواړه خبرې وخت سمې ثابتې کړې، نو هم دغسې د دوي دا موقف د فاټا د انضمام پۀ حقله هم کۀ ونۀ منلے شو نو دا به ښه نۀ وي. قبائیلي عوام د کربلا د مظلومانو نه زیات ځپلي دي. هلته خو یو وخت ناکه بندي وه، دلته اووۀ کاله نه مسلسل کرفیو ده. دغسې دوېم لوے جنګ کښې هم دومره ظلم نۀ ؤ شوے، څومره چې پۀ دیارلس کالو کښې فاټا کښې شوے دے )او لا کېږي(.
زۀ د رېفرنډم خبره کولو واله ته دا وایم چې دې ملک خو نورې ډېرې مسئلې هم داسې وې چې پۀ هغې رېفرنډم پکار ؤ، لکه د ملټري کورټ فېصله ـــ پۀ هغې دوي ولې د رېفرنډم غوښتنه نۀ وه کړې؟ د فاټا د مسئلې یکي یو حل پۀ خېبر پښتونخوا کښې انضمام دے.
سنېټر محمد علي سېف
زمونږ دې سره اختلاف نشته چې د فاټا انضمام دې خېبر پښتونخوا سره وشي، خو دغه کار دې د ائین مطابق وشي او د دې مسئلې حل دې وقتي سیاسي نۀ وي، بلکې مستقل دې وي.
سليم صافي
قبائیلي عوام د روهنګیا مسلمانانو نه زیات ځپلي دي. هلته خو مقامي صحافیان تلے شي، دلته خو پۀ مقامي او غېر مقامي دواړه قسمه صحافیانو د تګ بندېز دے. ما خپله د تګ خواست کړے ؤ نو څومره موده پس راته ووئیل شو چې د پوځ هیلي کاپټر کښې به ځي د پوځیانو معیت کښې ـــ بدترین صورتحال دا دے چې کله باړه کښې تاجرانو پرېس کنفرانس وکړو نو پرېس کلب ته تاله ولګولې شوه او صحافیان پېښور ته وشړلے شول.
روهنګیا کښې پینځۀ(5) لکهه دلته دېرش (30) لکهه خلق مهاجر او در پۀ در شول. روهنګیا کښې اووۀ اپرېشنونه وشول او دلته پنځوس پوځي اپرېشنونه شوي دي. روهنګیا هم بنګله دېش او هندوستان نۀ پرېږدي، قبائیل هم سندهـ او پنجاب نۀ پرېږدي ـــ خو د روهنګیا د پاره غږ کوونکي شته، د قبائیلو د پاره خو څوک اواز هم نۀ پورته کوي.
پاتې د فاټا اولس نه د رایه اخستلو خبره ده نو د یو جرمن ریسرچ سِل سروے لۀ مخه مومند ایجنسۍ کښې ټولو نه کم اویا فیصده او د باقي ایجنسیو لس کم سل فیصده اولس د فاټا خېبر پښتونخوا سره د انضمام حق کښې دے.
د فاټا پارلېماني جرګې نولس (19) غړو خپله هم د پښتونخوا سره د انضمام د پاره دستخطونه کړي دي، کوم څوک چې د قبائیلي علاقو سټېټس کو پۀ ځاے ساتل غواړي، هغه د پوځ مرستیال دي، پوځ فاټا د خپل اثر لاندې ساتل غواړي.
ميرحاصل بزنجو:
قبائیلي نظام کله د جناح او کله پۀ بله نامه قبائیل باندې مسلط/ حمایت کوونکي د دوي استحصال ساتل غواړي. قبائیلي نظام د دنیا فرسوده ترین او بېکاره نظام دے او دا څوک چې د قبائیلي رواج خبره کوي، دوي هم پۀ غلطه دي. بلوچستان کښې هم ډېره بګټي، کوهلو وغېره قبائیل چې بلوچستان کښې ضم شول نو د هغوي پۀ رسم رواج هم هېڅ اثر نۀ دے پرېوتے. قبائیل خپل رسم رواج نه چا منع کړي؟ مېلمستیا، د زنانه عزت او نورو رسمونو رواجونو باندې د انضمام سره هېڅ اثر نۀ پرېوځي.
سنېټر جهانزېب جمالديني:
قبائیلي عوام دې زر تر زره پۀ خېبر پښتونخوا کښې ضم شي. قبائیلو اویا کاله د دې ملک د پاره وینې بهیولې دي. زمونږ د ملک د واکمنو خو دا دستور دے چې مسئله پۀ سر راشي نو بیا دوي د حل لارې چارې لټوي. بلوچستان کښې هم چې انسرجنسي شروع شوه نو دوي ته خیال راغلو. مونږ مخکښې چغې وهلې خو چا نۀ منله.
ولي خان او غوث بخش بزنجو به دغه چغې د افغانستان د شخړې پۀ وخت هم وهلې چې دا د پردو جنګ دے، خو دوي افغانستان تباه کړو. پۀ صوبائي خودمختارۍ غوښتلو هم مونږ غداران او اېجنټان وو خو اتلسم ترمیم زمونږ دغه غوښتنه تر ډېره حده پۀ ځاے کړه ـــ البته دې کښې نور هم ترمیم پکار دے. باید قومي اسمبلۍ کښې دې هم د سېنټ غوندې ټول نشستونه د صوبو تر منځه یو شان کړے شي.
د افغانستان د پاره د تزویراتي ژورتیا خبره هم غلطه ده. کۀ سبا افغانستان هم دا پالیسي جوړه کړي چې ما ته پاکستان کښې ستراتيژک ډېپټ پکار دے نو بیا به دوي څۀ کوي؟
حامدالحق حقاني:
مونږ صوبه پښتونخوا کښې د فاټا د ضم کېدو من و عن د اعلامیې تائید کوو. د دهشتګردۍ او بدامنۍ ختمولو د پاره ضروري ده چې فاټا دې صوبه کښې ضم کړې شي.
محمود خان اڅکزے:
قبائیلي ایجنسیانې مختلفو وختونو کښې جوړې کړې شوې دي او د ازادۍ اېکټ کښې فاټا شامله نۀ وه او نۀ اېف سي اٰر د فاټا د پاره ؤ ــ اېف سي اٰر د صوبه سرحد او برټش بلوچستان او پنجاب د پاره ؤ. اېف سي اٰر د پاکستان حکومت فاټا کښې د پاکستان جوړېدو نه پس لګولے دے. 31 جولائي 1947ز کښې جناح صاحب هم وئیلي وو چې قبائیلو سره به د انګرېز معاهدې برقراره ساتلې شي او لارډ وېول قبائیل ته وئیلي وو چې تاسو ازاد او خود مختاره یئ.
پۀ دې سوچ پکار دے چې قبائیلو ته مولانا فضل الرحمان او اسفندیار خان نۀ شي تلے خو ازبک، چیچن نه تر ایغوره پورې ترې د بدمعاشانو اډه جوړه کړې شوې ده. د بد امنۍ پۀ بهانه هره پېره هلته دراندازي کېږي. کۀ پۀ وزیرو کښې دوه فیصده باغیان دي نو ټول وزیر قبیلې ته ولې سزا ورکړې کېږي. ټوله قبیله ئې خپلې سیمې نه وشړله. نارتهـ وزیرستان کښې اووۀ زره دوکانونه بلډوز شول ـــ ولې دا مارکیټ هم دهشتګرد ؤ څۀ؟ سوات کښې هم چاوڼۍ جوړلو د پاره پنځلس لکهه خلق در پۀ در کړے شول. کۀ تاسو چاوڼۍ جوړوله نو خلق به مو نۀ در پۀ در کول. فضل الرحمان او اسفندیار خان ته به مو روغه جوړه باندې وېنا کړې وه.
فاټا د پاره بېل یا ټاکلے ګورنر پکار دے، د الېکشن پۀ ذریعه بېل پارلېمان ورله پکار دے.
سنېټر فرحت الله بابر:
د ائین ارټیکل 1 فاټا د پاکستان برخه ګرځولې ده. محمود خان اڅکزے صاحب د انډیا اېکټ 1946ز حواله ورکوي خو د دې ارټیکل حواله نۀ ورکوي.
فاټا پاکستان کښې ګډون کړے، سېنټ او مرکزي اسمبلۍ کښې نشستونه لري خو دنیا کښې صرف دوه هېوادونه اسرائیل او پاکستان دي چې دلته د قانون لاندې د کورونو د بلډوز کولو اجازت شته دے. د فاټا د خلقو متعلق دا خبره چې د دوي خپل رواجونه دي، دوي به د پاکستان قانون ونۀ مني، غلطه ده ـــ ځکه چې هغوي خو د مډل ایسټ قانون هم مني او د پاکستان 750 نه سېوا قانونو کښې 141 قانونه صدر مملکت د قلم پۀ کش فاټا کښې لاګو کړي دي. تر دې چې د فاټا اولس خو د ملټري کورټ قانون خلاف هم چرې لاریون نۀ دے کړے.
دا یوه بهانه ده د فاټا د عوامو د حقوقو غصب کولو د پاره.
د "ون مېن ون ووټ" قانون سازۍ پۀ وخت هم دا وئیلے شوي وو چې دلته ټوپکونه دي خلقو سره، لویه خون خرابه به وشي. د پولټیکل اٰرډر اېکټ لاګو کولو پۀ وخت هم وئیلے شوي وو چې سیاسي ګوندونو اجازت سره به فاټا کښې لویه خون خرابي وشي.
اسلام اباد پۀ هېڅ صورت فاټا لۀ لاسه ویستل نۀ غواړي. پۀ جنګ کښې فاټا د ډرون پۀ ذریعه د ورجینیا امریکا او د امن حالت کښې د اسلام اباد نه کنټرول کېږي. څوک چې فاټا د اسلام اباد هائیکورټ سره تړل غواړي، دا هم دغه د اسلام اباد تسلط پۀ فاټا پاتې کول غواړي.
پاکستان دې افغانستان پالیسي بدله کړي. تر څو چې دوي افغانستان پینځمه صوبه ګڼي، هغه وخت پورې به فاټا کښې هم امن نۀ راځي.
دغسې د فاټا د پاره د دوویشتو ګرېډو د چیف اٰپرېټنګ افسر خبره هم ترهناکه ده. زۀ وینم چې راتلونکي وخت کښې به پۀ دې سیټ باندې حاضر سروس پوځي جرنېل مستقل ناست وي او د جي اېچ کیو نه به فاټا کنټرول کېږي، چې دا به زیاته بدترینه خبره وي او دې نه پس به مونږ تاسو فاټا ته کله هم نۀ شو تللے. وخت راغے چې مونږ د شف شف پۀ ځاے پوره شفتالو ووایو.
مولانا فضل الرحمان:
د فاټا سټېټس کو د 1890ز نه پس ټاکلې شوې او جناح صاحب هم پاکستان نه پس دغه سټېټس کو پۀ ځاے ساتلې. فاټا کښې مداخلت نۀ دے پکار، دا چیف اپرېټنګ افیسر هم فاټا کښې مداخلت دے.
څومره پورې چې د فاټا د پسماندګۍ خبره ده نو هغه خان عبدالولي خان مرحوم به وئیل چې مونږ پسمانده نه پس افتاده یو، شا ته پاتې شوي نۀ یو، شا ته پاتې کړے شوي یو. یو فاټا د پاکستان حکومت د قصده پسمانده ساتلې او اوس ئې د دغه پسماندګۍ پۀ جواز باندې صوبه کښې ضم کول غواړي. بلوچستان خو بندوبستي علاقه ده، هلته ولې فاټا نه زیاته پسماندګي ده؟ 2012ز کښې هم صوبائي اسمبلۍ )د عوامي نېشنل پارټۍ حکومت( قرارداد پاس کړے ؤ چې فاټا دې صوبه کښې شامله کړې شي، اٰیا صوبې ته دا اختیار حاصل دے چې د ملک د کومې برخې د سټېټس کو د تبدیلۍ پۀ حقله دا فېصله وکړي؟ مونږ جرګه وغوښته، جرګې ووې چې اصلاحات، بېله صوبه او انضمام هېڅ یو نۀ مسترد کوو خو خلق در پۀ در دي، وړوبے دې دوي پۀ ځاے کړے شي او بیا دې رېفرنډم وشي.
دلته خو د زمکې رېکارډ نشته نو څنګه به انضمام کېږي؟
اېف سي اٰر کۀ د کالونیل ازم یادګار دے نو "تعزیراتِ پاکستان" هم هغه د "تعزیراتِ هند" دوېمه نامه ده، او سول بېوروکرېسي هم د انګرېزانو یادګار دے ـــ د یو اېف سي اٰر مخالفت کوونکي هلته د انګرېزانو زرګونه قانونه نافذ کول غواړي. زۀ د انضمام مخالف یا حمایت نۀ کوم خو کۀ تاسو سټېټس کو بدلوئ نو عوامو نه تپوس وکړئ.
یو بل اهم سوال دا دے چې کۀ فاټا بندوبستي علاقو کښې شامله شي نو د ډېورنډ لائن به څۀ کېږي؟ پۀ کنټرول لائن خو به مونږ د هندوستان خلاف د اللهُ اَکْبَر چغې جنګ کښې ووهو خو کۀ د صوبې بارډر ډېورنډ لائن شو نو هلته به افغانستان سره پۀ جنګ کښې کومه چغه وهو؟
پروفېسر ابراهيم خان:
د فاټا د انضمام خبره یواځې د فاټا د څو اېم اېن اېګانو او د بهر د خلقو غوښتنه نۀ ده، دا د فاټا د عوامو مطالبه ده. بد امني د فاټا انضمام پۀ لاره کښې هېڅ خنډ نۀ دے. مونږ د نن د اعلامیې مرسته کوو او پۀ دې دستخط کوو.
فاټا سره ظلم کېږي. پاتې د اسمبلۍ خبره ده نو د پاکستان اسمبلۍ خو د 1946ز د انتخاب لۀ مخه دوه ځله 1954ز پورې چلېدلې او هغه وخت صرف پۀ دې بحث شوے چې د اراکینو مراعات کم دي. هندوستان 1949ز کښې یو دستور جوړ کړے چې تر اوسه چلېږي. نن دې ټول سیاسي ګوندونه پۀ دې یوه خبره اتفاق وکړي چې طالع پوځي جرنېل به پۀ هېڅ صورت نۀ پرېږدو نو دا به ښه وي.
زمونږ غوښتنه ده چې فاټا ته دې د 2018ز الېکشن نه وړاندې صوبائي اسمبلۍ کښې نمائندګي ورکړې شي. دې نه وړاندې هم ون یونټ کښې د فاټا نمائندګي د مغربي پاکستان اسمبلۍ کښې پاتې شوې ده.
ملي مشر اسفنديار ولي خان:
د پښتنو روایت دے چې کوربه مېلمه ته ځواب نۀ ورکوي خو چونکې دلته تاریخ ومښلے شو نو هڅه کوم چې درستګي ئې وکړم. نو زۀ جواب نۀ کوم، د تاریخ درستګي کوم.
مولانا صاحب د ډېورنډ د تقدس خبره وکړه نو اٰیا د ارټیکل 1 لاندې فاټا د دې ملک برخه ده او کۀ نه؟ او کۀ ده نو بیا زۀ څنګه ډېورنډ کرښه د پښو لاندې راولم؟ د دې کرښې تقدس خو ضیاء الحق د روس خلاق جنګ کښې د پښو لاندې کړے ؤ خو هغه وخت هم یواځې مونږ وو چې د هغۀ پۀ ضد ولاړ وو ـــ کله چې هم دوي ته ضرورت پېښ شوے نو قبائیلو ته ئې ډېر القابونه پۀ خبرو کښې ورکړي او خپل کار ئې پرې ترسره کړے خو چې د دوي د حقونو خبره راشي نو بیا خبره بل شان شي!!!!
سلیم صافي چې پۀ فاټا د شوو ظلمونو د پاره کومې خبرې وکړې، ما وئیل چې دے به دا شعر ووائي چې:
گلستاں کو لہو کی ضرورت پڑی، سب سے پہلے ہی گردن ہماری کٹی
پھر بھی کہتے ہیں مجھ سے یہ اہلِ چمن، یہ چمن ہے ہمارا تمہارا نہیں
محمود خان او مولانا صاحب پۀ کمېټۍ اعتراض کوي چې مرکزي حکومت دا ولې جوړه کړه، نو دوي خپله خو د مرکزي حکومت برخمن دي او اعتراض د مرکزي حکومت پۀ کمېټۍ کوي!!! دوي پۀ یو وخت د حکومت او حزب اختلاف دواړو نه برابر مزې اخلي، خو داسې نۀ شي کېدے ـــ اوس دې یا دوي د حکومت وکالت کوي او یا دې اپوزیشن سره شي.
ما ته خو تر اوسه د محمود خان دا نعره یاده ده چې
چترال نه تر بولانه
زما لوے پښتونستانه
خو نن چې د چترال نه تر بولانه د یو کېدو خبره راغله نو وائي چې زمونږ غوښتنه د برټش بلوچستان ده، نو دې منځ کښې فرق تاسو پۀ خپله راوباسئ چې څۀ فرق دے؟
محمود خان وائي چې مونږ باندې د فاټا نه بریدونه شوي دي، نو اٰیا د دې بریدونو پۀ وجه مونږ فاټا دغسې بې لاسو بې پښو پرېږدو؟ څو پورې چې ملکي قوانین فاټا کښې نۀ وي لاګو شوي نو د دې ترهګرۍ او بد امنۍ حل هم ممکن نۀ دے.
مونږ خو د پۀ خوا نه چغې وهو چې دا جهاد نۀ دے فساد دے، فساد دے او دوي ته اوس "اپرېشن رد الفساد" رایاد شو.
خو انفرادي دهشتګردي پۀ اپرېشن نۀ ختمېږي ـــ داسې یوه سیاسي مسئله هم نشته چې پۀ خبرو اترو ئې حل نۀ راوځي.
څو پورې چې د لېنډ رېکارډ خبره ده نو د دیر او سوات هم چې پۀ صوبه کښې انضمام وشو نو هلته هم دغه مسئله وه، دلته به هم حل شي. د فاټا خلق خو نن هم پۀ بندوبستي سیمه کښې پراتۀ دي، د مومند قبیلې 45 فیصده ووټ زما او 85 فیصده ووټ د شېرپاو خان حلقه کښې دے.
دې سيمه کښې نوي اتحادونه جوړېږي. دنیا د یو قطبیت نه ګڼ قطبي کېږي. خو زمونږ بدقسمتي دا ده چې زمونږ پۀ څلورو کښې د درې ګاونډیان سره د انتهائي حده پورې تعلقات خراب دي، بلکې جنګ ته نزدې صورتحال دے.
مونږ وایو چې انګرېزي استعمار دلته قبضه کړې وه خو اوس د پاکستان حکومت ته څۀ ضرورت دے چې پۀ دغه سیمه کښې ئې اېف سي اٰر برقرار ساتلے دے؟ او زۀ خو پۀ ډاګه د دوي پۀ نیتونو خپل شک ظاهروم ـــ یو خوا دوي وائي چې پینځۀ کلونو کښې به قبائیل پۀ انتظامي طور خېبر پښتونخوا کښې شاملوو خو بیا وائي چې ټول به لس کلونه اخلي؟ نو زۀ کومه ومنم؟
اسرائیل نه پس صرف فاټا کښې دا قانون شته چې د ځائي خلقو کورونه او روزګارونه د یو تور قانون پۀ ډاډ وران کړے شي او پۀ انفرادي جرم اجتماعي سزا ورکولې کېږي.
اوس کۀ مونږ پۀ اخوا دېخوا خبرو کښې پرېوځو نو اېف سي اٰر به کله هم ختم نۀ شي. نواز شریف اعلان کړے ؤ چې فاټا به خېبر پښتونخوا کښې ضم کوو خو شپه پۀ شپه ئې پۀ یو ټیلي فون اعلامیه کښې د اسلام اباد هائیکورټ ته اختیار ورکړو؟
ظلم دا دے چې کۀ پۀ یو چا څۀ الزام ولګي، کور ئې وران شي، قېد کړے شي نو هغه د دې ملک یو عدالت ته هم د خپل فریاد رسولو حق نۀ لري!!!
زمونږ پۀ سینه دوه کرښې دي ـــ یوه کرښه فاټا سره او یوه کرښه د جنوبي او شمالي پښتونخوا تر منځه ـــ دې تقسیم شوي حالت کښې مونږ هېڅ غږ او زور نۀ لرو ـــ کۀ مونږ چې یو ځاے شو نو د خپلو حقونو د پاره به د یو مؤثر طاقت حېثیت خپل کړے شو.