Pakhtoon | The Magazine Publishing Since 1928
متعلقه مضامين
ځناور:
د ځنګل ځناور د خوراک څښاک شعور لري. څوک وينه څښکي، څوک غوښه خوري، څوک مېوه او پاڼې خوري، د هوا مارغان يوبل خوري، د غر، صحرا، سمندر ځناور خوري، زهر هم خوري او ترياق هم، دښمن پېژني ځان ترې نه تر وسه وسه پۀ تېښته ساتي، پنجه ور ئې پۀ پنجو، پۀ داړو، پۀ لشو، پۀ خلو پۀ ژبو راټينګوي. پۀ خپله ئې هم خوري بچو له ئې پۀ مورنۍ مينه پۀ مخوکه کښې قطره قطره قېمه قېمه ورکوي. د خپل احساس اظهار پۀ صوت و اهنګ کوي، د خطر او وېرې پۀ اواز کښې ئې د مرثيې او نغمې سرور او ملال ښکاره وي.
حلال او حرام:
حق او باطل، حرم او حلال نۀ پېژني، د ماشوم، کم عقل لېوني، جاهل، بدو، غرڅني پۀ مثال وي. يو غلام بنده هم بس خېټه پېژني کۀ د کارغۀ پۀ خوراک ډکه شوه، کۀ د لېوۀ پۀ باقياتو مرداره مړه شوه، شوکه، غلا، رشوت، سوال، چنده، پۀ فرض عباداتو د استثنائي تاويلي جواز نه ماروا، اجرت اخستل. د لام سابق حرف عېن مفتوح کۀ مضموم شي نو هم فعالول مواد ئې کۀ کک وي کۀ لکه د ګوټ غل ئې هم خوري او د حکومت پۀ خزانو قابض مهذب مل ئې هم خوري. د چندو خبرنامې ټوله غلا پۀ ملا تپي او پۀ اربونو پتاسې د ملک دننه او د ملک نه بهر د کالجونو او هسپتالونو پۀ نوم جمع کوي، د لسو لاکهو د مفت علاج اعلان برابر کوي خو زما پۀ شان د اتيا کالو پهلوان د خپلو غاښونو د علاج د پاره Khyber College of Dentistry Peshawar ته لاړشي نو د پنځوسو روپو په قيمت ورله ايکسرے واخلي. د کورونا وائرس پۀ عذر ئې پروفېسر خپل ذاتي کلينک ته وبلي او پۀ زرګونو روپو ورله غاښونه مرمت کړي. مريض مجبور وي چې پۀ قرض خپل غرض ترسره کړي.
عمر”لختۍ زخاني خويش به سيما توشته ايم”
د اسلام فلسفه:
د اسلام فلسفه دا ده چې خپل مال اموال کښې سائل او محروم شريکوه، د بل حق قطعاً مۀ خوره تر څو چې د هغۀ حق د خوړو شرعي اخلاقي جواز نۀ لرئ. عبدالرحمان بابا وائي:
ښۀ خواړۀ چې يو ئې خوري بل ورته ګوري
خواړۀ نۀ دي هغه زهر دي ګويا……..
غاصب سامراج:
د هندوستان د وېش نه وړاندې د نولسمې پېړۍ پۀ وړومبو څلورو لسيزو کښې غاصب پېرنګي سامراج د هندوستان پۀ مال او زر حريصانه نظر ؤ. د هندوستان کروړونه کافران او مسلمانان غفلت او عېش و عشرت او خود غرضۍ بې خونده کړي وو. دا د خاص و حال و عوام اوږې تږي، بربنډ لغړ د خان د مرضۍ غلامان وو. پۀ ١٨٥٧ز کښې ځنې بېدار عالمان او مجاهدينو را ولړزول خو مغلوب شو. بيا ئې د بې اتفاقۍ نه، د انفس و نفاق، د علومو نه بې خبره خانانو او سردارانونه پۀ اوچ زور د لر پښتونخوا لويه علاقه واخستله. دا علاقه ئې ټکړې ټکړې کړه. قبيلې، قومونه ئې غلامان کړل. قامي اولسي ځمکې ئې خپلو تالي څټو له پۀ ناجائزه طريقه ورکړې او هغوي له ئې قانوني تحفظ ورکړو. لارډ ميکالے د هندوستان تعليمي نصاب د هندوانو، سکهانو او خصوصاً د مسلمانانو او خاص الخاص د پښتنو د ذهني قتل او ارتداد د پاره د SLOW POISONS غوندې استعمال کړه. اکبر اله ابادي وئيلي وو چې کۀ فرعون د کالج سوچ لرلے نو د بچو پۀ قتل به نۀ ؤ بدنام شوے. پۀ علي ګړهـ کښې يو خطاب يافته بزرګ کالج جوړ کړو. نوم ئې محمدي کالج شو، علي ګړهـ کښې د علامه مفتي لطف الله صاحب مدرسه هم شهر افاق ديني عالمان ئې زېږول. دوه قامي نظريه جوړه شوه. پۀ حکمت د تعليم و تبليغ او تزکيه نفس ابراهيمي فلسفه پۀ نفرت او عداوت بدله شوه. يورپ زده اذهان ئې مسحورکړل. دين ته رابلل پۀ رټلو او قول جميل پۀ ښکنځلو بدل شو. باهمي قتلونه، فسادونه او سفاکي شوه. پېرنګي پښتانۀ خوار کړي وو. د پېسې محتاج وو پۀ جنګ کښې ئې پښتانۀ پۀ عربو وراچولي وو. ځکه خو باچاخان ته د ١٩٢٦ز دحج پۀ سفر کښې يو مصري افسر پېغور ورکړے ؤ چې:
“پۀ مونږ پېرنګيان حمله وکړي نو ستا مسلماني او ورورولي چرته لاړه شي؟”
“ستاسو اسلام خو پېسه ده” زما ژوند او جدوجهد صفحه نمبر٣٢٦
خانه کعبه:
پښتنو پۀ عربو ډزې وکړې نو هندو او مسلمان ته يو بل قتلول څۀ ګران دي.
تاوان:
تقسيم وشو. دانشوران دې تاواني تقسيم ته حېران شو.
د پاکستان مشرق او مغرب کښې حائيلي بهارت خلقو ته جغرافيائي حماقت ښکارېدو. دا حماقت شل پنځويشت کاله پس حقيقت شو. بنګله دېش جوړ شو، دغه نقشه سر چوهدري ظفرالله صاحب پېرنګي وائس راے ته وړاندې کړې وه. پېرنګي هم دا غوښتنه د حضرت قائداعظم فوراً قبوله کړه. ائين نۀ ؤ. جناح صاحب اقدامات کول. د انګرېز خلاف مجاهدين جېل ته لاړل. د پښتنو د صوبې حکومت کونډ شو نو مرکز ورله بل ورکړو. پۀ ١٢ اګست د بابړې پېښه وشوه. باچاخان د پاکستان د جوړېدو نه پس د ټول ملک د پاره د پيپلز پارټۍ پۀ نوم پارټي جوړه کړه. حکومت د بغاوت پۀ الزام کښې ګرفتار کړو. د ډاکټر خان صاحب وزارت پۀ ١٩٤٧ز کښې ګورنرجنرل مات کړو. قيوم خان ته قلمدان حواله شو(اټک کے اس پار ص ٢٤)
هند او توره:
باچاخان دعدم تشدد پۀ فلسفه د ازادۍ حرکت کولو. دا فلسفه د پښتنو مزاج سره نۀ وه سمه. احمد شاه ابدالي ۱۷۸۶ز کښې وئيلي وو.
پۀ برېښنا د تورې ژوند کوه احمده
د بري جولان پۀ لور دهر دې يار کا
ښاغلے اجمل خټک د خپل قامي بابا خوشحال خان خټک پۀ حق کښې ليکلي وو چې وائي:
“لوئي صرف پۀ هنر او پۀ توره ده” (حماسه ويونکے مبارز شاعر، ليکوال عارف عثمان د سر محقيق خدمتګار پۀ زيار صفحه ٦٣)
خو پۀ ١٩٢٩ز کښې د پښتونخوا پۀ غلام اباد او ياغستان کښې او د تورخم نه اخوا پۀ کابل قندهار کښې نۀ د خوشحال توره تېره وه، نۀ د ابدالي خنجر او هنر ؤ. نۀ اتحاد ؤ، نۀ پښتونولي، د تورنګزو باباجي تورې ووهلې خو زور ئې نۀ ؤ. لاړ لکړو کښې مهاجر شو.
عدم تشدد او صبر:
باچاخان بې تورې، بې ټوپکه جنګ کولو، د سورة العصر پۀ مضمون عامل ؤ. ايمان، عمل صالح، حق پسندي او صبر ئې وسله وه. د غلطو رسمونو قولاً عملاً خلاف ؤ او تبليغ ئې کولو. قامي تعليم ته ئې اولس بېدارولو، د مرګ ژوبلې خلاف ؤ. د کفايت شعارۍ مبلغ ؤ. پۀ کروړونو غلامانو کښې ازاد ؤ. غلامي ئې نۀ منله او عاقبت ازادي ئې وګټله او پۀ يو ازاد پښتون وطن افغانستان کښې خاوروته وسپارل شو. هغۀ سره چې د ازادۍ نه پس هر غلام ابن غلام ظلم وکړو يو يو د ناکامۍ او ذلت پۀ اور کښې ستي شو.
د صدقت لار:
ضرورت دا دے چې د صداقت لار د اقتدار شوقيان واخلي، د منافقت لار پرېږدي. کفر، شرک، ارتداد، کافرانو، مرتدانو او مشرکانو ته پرېږدي، پۀ خپله اسلام قبول کړي.
حقوق:
د قبيلو قامونو حقوق د وفاق پۀ نوم نۀ خوري. حقدارانو له مقرر حق ورکړي. حق کۀ د قامونو وي کۀ د افرادو ادا کول ئې امن راولي، د عدالت پۀ فېصله وزيراعلٰي د GIS د ادائيګۍ حکم وکړي او عمل پرې نۀ کېږي. دا حق تلفي بې قراري پېدا کوي. سابقه وزيراعظم سره ډيل وشي او بيا ورپسې شتۍ وولي. پۀ دې شوقي ډنډه غل چرته چرې نۀ دے مل شوے. د غل د غلا غلتۍ قيصه ملک او قوم له څۀ نۀ ورکوي. خدمت پکار دے. سړکونه مرمت غواړي، کارخانې د اجرا پۀ انتظار دي، زلمي روزګار غواړي، د سوال ګرو او غريبانانو بحالي پکار ده. فوځ له د اعلٰي تربيت موقع ورکولو ضرورت دے. فوځ د ملک دفاع کوي. جمهوري حکومت د عوامو وي. حکمران به تجارت نۀ کوي چې تجارت کوي نو د حکومت نه به بازار ته راکوز شي. اقتدار د بازار نګران وي چې تله ترازو پۀ انصاف وي.
انګرېزي زمونږ ژبه:
انګرېزي زمونږ ژبه نۀ ده دا به د سرکاري دفتر باداره نۀ وي. درسګاهونو ته به ځي هغوي به د دې ژبې نه حکمت اخلي، دا زمونږ ګم شده مال دے. خپله ژبه، خپل تاريخ، خپل دين به خپلول پکار وي. غېرتي قامونه خپل دين، خپل کلتور، خپله ژبه نۀ پرېږدي.
بې ژبې قام ورک شي. الله تعالٰي ژبې عبس نۀ دي پېدا کړې. زۀ افغان يم. زما ژبه پښتو ده. تۀ انګرېز ئې ستا ژبه انګرېزي ده. زۀ به سل ژبې زده کوم خو زما د وطن دفتري، عدالتي او تعليمي ژبه به اردو او پښتو وي. زۀ به د جديد پوهانو څلوېښت رکني ټولنې د يورپي ژبو د علمي هنري کتابونه پۀ ترجمه مامور کړم. د سائنس د مصلحاتو ترجمې کۀ د اصل نه ګرانېږي هغه به پښتو ځان ته راجوخته کړي. طيارې ته الوتکه ښۀ ټکے دے. موبائيل ته ګرځنده بد نۀ لګي دا به د سکول، مدرسو نصاب کښې د اول نه راځي. سکول مدرسه پۀ يوه محکمه کښې وي، د پنځو کالو هلک او جينۍ به لازماً سکول ته ځي. قران ناظره، قران با ترجمه، د فرض عبادتونه. فقهې علم به تر ١٥ کالو عمر پورې ټولو وي . عصري علومو سره سره پۀ درجو تقسيم وي. د لس کالو لس درجې چې پوره شي بيا به تحقيق ته لار جوړوي. هر طالب علم به يو نه يو هنر زده کوي چې ځان له پرې روزي ګټي.
ماهران به نصاب کښې ګڼ شمېر هنرونه شامل کړي، د کسب عزت به ساتل وي. حکومت به د زراعت، برق، ګېس او نورو معدني دولت ته متوجه شي. پېسه به ډېره شي. روزګار به عام شي. د ترقۍ منصوبې به جوړول پکار وي. صنعت او حرفت ترقي غواړي. ګاونډي ملکونو سره د امن او تجارت معاهدې ضروري دي. ترقي پۀ جنګ نۀ کېږي. جنګ تباهي راولي. صالحين صلح غواړي.
