Pakhtoon | The Magazine Publishing Since 1928
متعلقه مضامين
“پښتنو ته د خان شهيد عبدالصمد خان خطاب” يو مفصل ‘عقد’ دی.
پۀ ادب کښې چې شعر یا نظم پۀ نثر بدل کړل شي، دې ته ‘حل’ وائي. هم داسې، چې نثر بیا پۀ شعر واړول شي، دې ته پۀ ادبي ژبه کښې ‘عقد’ وائي )،وګورئ “ادبي فنون” کتاب(”
دغسې نظم ما باچا خان بابا )’پښتون’، فروري (2010 او شهيد خان حاجي جېلاني خان )’پښتون’ نومبر (2019 ته هم ليکلی دی. لکه څنګه چې وړاندیني دوه نظمونه هم وو، ما هڅه کړې ده چې د خان شهید د څلور څلوېښتم تلین پۀ ویاړ دا نظم “پښتون” مجلې ته دې هیلې سره درولېږم چې چاپ شي.
| ضروري د څۀ وېنا لپاره دا دی غواړم څۀ مجلس لۀ تاسو سره وکړم پۀ دمه دمه لۀ پېله عن تر پايه خاموش پاتې شئ، ټول ما ته توجه شئ شاوخوا ته به نظر پۀ پښتو وکړم تفصيلي ډېر تاريخي مجلس به پرېږدم د هر څۀ مخکښې خورا پۀ احترام زۀ پۀ دغه ډول هم ستاسو پۀ حضور کښې همېشه چې يادوم د خېر پۀ هيله رب مو وساته، خوشحال پرېشان نۀ شي زما قامي پېژندګلوي اړينه نۀ ده پۀ نامه زۀ مشهور پۀ صمد خان يم سم صفا ليکلی شته شک پۀ کښې نشته اوس هم شته پۀ کتابچه کښې ليک محفوظه پکښې کړي مې خاړ پوسې، اوسېدونکی ننګ او پت پلار او نيکۀ لرم باتوره مقرره ورته ناست وم زده کول ډېر ورسره ورسره هم لوستل پۀ مينه کۀ څۀ هم ډېرې خوارۍ شوې پۀ ما تېرې عربي، پاړسي دغسې پښتو ژبه نولس سوه نویشت[1] پېښې متاثر کړم پۀ ملاتړ د خان غازي امان الله زۀ پېرنګی مې پۀ خپل ځان باندې حېران کړو د اتل باچا خان لاره مې تعقيب کړه نۀ خو پاتې پۀ کښې ګل او نۀ بلبل شو تر محشر بد تره ورځ شوه پۀ کښې جوړه زلزله شوه خورا ډېر ویرژن حالت شو پېرنګيانو سازشونه پۀ کښې وکړل ما هم دۀ ته خورا ډېر دردونه ورکړل نور ئې مۀ کړوه، زمکې ئې ايله کړه هدف سرا سر يواځې خپلواکي وه چې ضرور به پېرنګی لۀ هنده باسي يو پۀ بل به بدګمانه وو تر دا چې مسلم ليګ او مونږ پۀ دې سره جوړ نۀ وو کۀ څۀ هم څۀ صنعتي ترقي راغله پۀ اتۀ پنځوس[2] کښې فوځ بغاوت وکړو د انګرېز او پنجابي ښکېلاک لۀ لاسه د اووۀ څلوېښت لۀ پېښې پس او مخکښې مسلم ليګ او و پيپلز ګوند ته حېران شوم کرکیچن سیاسي حالات وو دغه وخت کښې سندهـ، پنجاب او بلوڅان ئې سره ياد کړل بيا ئې هم هر چا ته حق پۀ لاس کښې ورکړو مسلم ليګ کۀ دښمني مونږ سره وکړه هسې هر چا د پښتون سره بد وکړل |
را ولاړ شوم خصوصي د دريځ خوا ته غواړم څو دقيقې غوږ ونيسئ ما ته ښۀ پۀ مينه مينه وار پۀ وار مو واورئ شور به نۀ کوئ، کرار کرار مو واورئ مختصر به بحث وکړم پۀ دنيا زۀ پۀ ساده وېنا به وکړم اکتفا زۀ پۀ دعا پۀ سلامونو مو لمانځمه نېکې هيلې احساسات وړاندې کومه خصوصاً درته لۀ خدايه روغتيا غواړم ښاد اباد مو پۀ دنيا پۀ عقبٰي غواړم هر سړی خورا پۀ ما باندې بلد دی زما د پلار نوم عزيزانو نور محمد دی پلار پرېیـښی خصوصي ما ته دا حال دی نولس سو اووۀ اوويم[3] د زوکړې کال دی عنايت الله کارېز د ګلستان يم شجره د مسلمان لرم، افغان يم کتابونه د اِسکول به خامخا ما سبقونه خپل د کلي پۀ ملا ما بيا مې هم لاس ته راوړی دغه پسول دی تر اتم پورې لوستلی مې اِسکول دی پۀ تحريک تحريک را پورته شوم جهان ته د بچه سقه پۀ ضد راغلم مېدان ته پۀ هندي تحريک کښې کټ مټ لکه زر شوم انګرېزانو ته پۀ بېلګه لکه غر شوم سخت ګزار مو د زړګي پۀ بوستان وشو يرغلګرو زمونږ د هيلو جهان وشو وينې توې شوې بالخصوص پۀ دا دوران هم خوا مې بده شوه پۀ لوی افغانستان هم ما هم غوښت لۀ ده چې ځه! هندوستان پرېږده خدای لپاره، دا محکومه افغان پرېږده د کانګرس سره روان مسلمانان شو پۀ دا وجه مونږ د دوي حمايتيان شو يو پۀ بل مو د غدار دعويٰ ده کړې مونږ پوره ازادي غوښته، دۀ نيمګړې کۀ څۀ هم پښتون يو څۀ نا څۀ اګاه شو ايوب خان پۀ زوره راغلی ملک تباه شو پۀ ځانونو مو خورا ظلمونه يوړل دېرش پينځۀ دېرش کاله مونږ جېلونه يوړل شوم نا خوښه پۀ ائين[4] د پاکستان هم راضي نۀ شوم پۀ صوبه بلوچستان هم غاړه پرې پۀ کښې يواځې د افغان شوه نا حل پاتې کشاله پښتونستان شوه افغاني شاهانو هم وفا و نۀ کړه کانګرسيانو هم اخر رښتيا ونۀ کړه |
د خان شهيد ځانګړی پېغام
| نۀ بازار نۀ حجره پاتې نۀ مسجد شو د انګرېز خلاف لګيا وم پۀ توندۍ زۀ پۀ دغه ډول زۀ پاتې ارام نۀ شوم “ورور پښتون” تنظيم مې جوړ پۀ دغه نيت کړو نۀ مې ورځ کته نۀ شپه، پۀ کارو بوخت وم يو پۀ بل پسې جوړ کړل غورځنګونه صحافت مې خوښېدو، ورسره جوړ وم ترجمې مې د اردو انګرېزۍ وکړې د پښتو ژبې د ودې پۀ څنګ څنګ کښې د ډاکټر خدائيداد، سائين کمال پۀ مرسته لاس ګردانه دی خورا پۀ هر کار راست دی هيرولای نۀ شم، خدای دې اجر ورکړي منظوري مې لۀ انګرېزه ورته راوړه چې پخوا نۀ پۀ کښې چاپ نۀ اجازه وه پۀ خوارۍ خوارۍ مې تېره زندګي کړه زۀ همه کردار کردار عمل عمل يم پۀ کږو وږو چپه لارو سر نۀ شي پۀ ګفتار موقوفه نۀ ده، پۀ کردار ده مجموعي لۀ درانۀ خوبه خبر نۀ يم نۀ پوهېږي، نۀ د بل خبره اوري د خان زور د ملک وام ور باندې پروت وي نۀ مذهب ور زده کوي، نۀ د خېر لاره ميانوالي، اټک پۀ هند کښې څۀ ځايونه تش تور پاتې پۀ مېدان شو غم ځپلي خصوصي مو پوهوم تاسو ته وايم پښتنو ومنئ خدای لپاره وېښ شئ! نۀ د دين نۀ د دنيا وګړي جوړ شواست “هند و پاک” درته پۀ سپک نظر قائل شو پرمختګ وکړئ، وزر وکړئ، روان شئ هنري تعليم يافته شئ، ښائسته شئ جنګ دهوکې بايد يو بل سره و نۀ کړئ خدای لپاره د يو والي سوچ پېدا کړئ دا د غم تربورولۍ پرېږدئ، را ووځئ د خدای پاک او د رسول پېروي وکړئ خامخا لاس نيوی وکړئ د خوارانو د چوپړ پۀ جذبه پورته شئ، کار پېل کړئ شعور ديد دی ضروري، بايد پېدا شي وطن پلار دی يقيناً، زمکه مو مور ده يو دي زوړ او ووړ، ضرور پۀ کښې بلد شي دغه ډول، بل بايد تاسو رائج کړئ لر او بر پۀ يو ليک دود سره را ټول کړئ کۀ خېر غواړئ نو دا اوس اوس قلم واخلئ ښۀ پۀ غور غور واورئ، هېر ئې نۀ کړئ خورا ښې خبرې ما تاسو ته وکړې ښکته پورته څۀ ترخې خبرې وشوې مقرر دغسې ناست ویاست، اورېدم مو پکار دا وه بيان شوی پوره نۀ وی پۀ ځان پوهـ نۀ شوم، قيصه ډېره اوږده شوه هر سړی پر ځای پۀ غور غور اوري ګڼه ګوڼه ده منم، تر حساب تېر دي خامخا د قام پۀ ګټه تمامېږي ډېر پۀ غټ تعداد شرکت تاسو ښکاره کړی پۀ سلام سلام ولاړ درته تسليم يم تاسو وګڼلم، تاسو هر څۀ را کړل د تګ وخت دی، کۀ ژوند ؤ بيا سره وينو لمر پټېږي مازيګر ماښام را درومي جنتي شئ، رب دې ستاسو څخه راضي شي پرده دارې مې کور داره شه حتمي، بل و هېڅ کار ته غړي مۀ اچوئ، ټينګ شئ پېسه وګټئ، ځانونه ښاد اباد کړئ وياړ پکار دی چې پۀ خپل ثقافت وکړئ هم تاريخ د ستر شېر شاه ولولئ ګړده هېڅ چا مونږ ته پۀ خېرات راکړې نۀ ده لوی ټاټوبی د پښتون افغانستان دی ضروري تاسو و ما ته دعا وکړئ بس نور نۀ کوم خبرې، شومه ستړی لوی دربار ته مو سپارم د خېر پۀ هيله بل حق خپل لرئ، دعا به راته کاندئ [ |
ورسره ورسره ورغلم کورو ته ‘انجمن’ وطن مې جوړ کړو پښتنو ته مخامخ پۀ خولۀ کښې ورغلم بلا ته چې څۀ وښايم پښتون ته پښتونخوا ته مخ پۀ وړاندې تلمه نۀ مې کتل شا ته وروستی راغلم عوامي ګوند پښتونخوا ته سياسي مې خورا وکړل ډېر کارونه پۀ پښتو کښې مې تيار کړل کتابونه خپل اوونيزه “استقلال” مې ورځنی کړي روان کړی کار مې نور هم ګړندی کړی پۀ هر څۀ ارزي منم د دۀ خواري زۀ خدمتونه د فضل احمد غازي زۀ دا خطه مې ویوسته لۀ لوی عذابه د “پرېس اېکټ” قانون مې راوړو لۀ پنجابه ما پۀ خپله ژوند بېکار تېر کړی نۀ دی ما خپل عمر پۀ ګفتار تېر کړی نۀ دی سمه لار واخلي پۀ سمه لار راسته شي عملي کارونه وکړي ښائسته شي خدايه! کله به پښتون غريب وېښېږې د سازش پۀ اور کښې عموماً کړېږي د ملا فتويٰ ئې ووهي، چپه شي پښتانۀ به څنګه سم پۀ عقيده شي؟ د پښتون تر لاس پۀ خوند ووتل ځکه نۀ پۀ لاس کښې ملک ور پاتې شو نۀ زمکه تاسو ولې فکر نۀ کوئ بقاء ته څۀ شعور پېدا کړئ، سوچ وکړئ سبا ته سرا سر بې علمه پاتې شواست اميان شواست غريبان شواست، مظلومان شواست، غداران شواست پورته والوځي پۀ مثل لۀ باز هم يو بدن شئ، يو قوت شئ، يو اواز هم هسې نۀ چې پۀ دنيا ځان شرمنده کړئ يو ملت شئ دا زيي خېلې ايله کړئ سم صفا رب ته رجوع وکړئ، د دۀ شئ انسانان، مسلمانان شئ، پښتانۀ شئ ضرورت د هر انسان پۀ ځای پوره کړئ د مخلوق کارو ته ور خپله اوږه کړئ علم توره ده، بايد چې وار پرې وکړي پښتو ژبه سرمايه ده، کار پرې وکړئ بل دې ستاسو هر يو ځوان څۀ پۀ کښې ليکي پښتو ژبه پۀ دفتر پۀ ښوونځي کښې خامخا و دغه سخته و لار وکړئ ضروري پۀ پښتو ژبه کښې کار وکړئ غواړم دا، تاسو تکل ور باندې وکړئ خدای دې وکړي چې عمل ورباندې وکړئ خفه شوی خو به نۀ ياست راته واياست ستړي شوی خو به نۀ ياست؟ راته وا ياست د اوږدو اوږدو مسـئــلو بخښنه غواړم د ډېر وخت د اخستو بخښنه غواړم زما اواز رسېږي لرې ته نزدې ته بیخي زيات خلق راغلي و جلسې ته قيمتي د دغه وخت هره لمحه ده ستاسو مينه ده دا هم ستاسو جذبه ده د هر چا پۀ خپل خپل ځای شکر ګزار يم زۀ خو ستاسو يم زۀ ټول تر تاسو جار يم ډېر ناوخته شو، ځم ځان رسوم ځای ته رسوم خپل ضروري مجلس و پای ته با عمله نېک سيرته مو بچيان شه د رسول الله پۀ لاره مو ځوانان شه دا يوه خبره زما، دا ومنئ بله تجارت وکړئ، وخت مۀ ځايه کوئ بل د پرديو به تقليد کله کوې نۀ ميروېس خان، بل احمد شاه به هېروئ نۀ دغه زمکه د ازله زما او ستا ده دوهم ځای د پښتانۀ دا پښتونخوا ده دا دی زۀ رخصت لۀ تاسو څخه اخلمه ځم روان يم دريځ، تاسو ته پرېږدمه پۀ ايمان درباندې تېر ژوند پۀ ښۀ شان شه اجازه راکړئ، الله مو نګهبان شه |
یاده دې وي چې دغه ‘عقد’ دے، نثري تقریر نظم ته راوړے شوے دے، د دې شعري مداخلت لۀ امله ځینې ځایونو کښې د معنیو/ القاباتو وړاندې وروستو کېدو امکانات شته. ‘پښتون’