حرف راز (خاکه) – روښان يوسفزے

متعلقه مضامين

د ګفتار او کردار شاعر – روښان يوسفزے

“باچا خان نه تر اېمل” – روښان يوسفزے

ژوندے هجري – روښان يوسفزے

نوټ : (د محترم روښان يوسفزي دا خاکه د نن نه نورلس کلونه وړاندې ليکلې شوې ده او پۀ شبقدر کښې د ارواښاد سليم راز صېب پۀ مشرۍ کښې شوې يوه غونډه کښې اورولې شوې وه. “پښتون” ئې د راز صېب د مرګ پۀ مناسبت هغوي ته د ډالۍ پۀ توګه چاپ کوي. بايد لوستونکي ئې د هغه وخت پۀ مناسبت او کېفيت ولولي) . پۀ درنښت، “پښتون”

دعا را ته کوئ ځکه چې:

وہ حرف راز کہ مجھ کو سکھا گیا ہے جنون

خدا مجھے نفس جبرائیل دے تو کہوں

هسې خو تخليق د حرف نه شوے دے او حرف هاغه ژور ټکے دے چې د فطرت د قانون او د نړۍ د کلهم نظام راز دار او د اظهار معراج دے . زۀ چې د کوم حرف پۀ لټون کښې راوتے يم نو هسې خو د هغۀ د نامې نه ډېر خلق واقف دي ولې د “جامې” او “کارنامې” نه ئې بغېر د “رندانو” نور څوک دومره واقفيت او سمه پېژندګلو نۀ لري ځکه خو هغه بله ورځ رحمن بابا هم د هغۀ پۀ حقله ماسره پۀ خپل يو کتابي ملاقات کښې دا خبره پۀ ډاګه کړه چې:

لۀ دې رازه څوک خبر دي بې رندانو

زۀ د “رندانو” پوره کوائف او مکمل معلومات خو تاسوته نۀ شم دربخښلے ځکه چې هغه توان نۀ لرم البته دومره قدر لۀ اشاره به درکړم چې دا هغه جدلياتي مخلوق دے چې تراوسه ورته خلق د “جد” پۀ سترګه ګوري. ځکه چې دا مخلوق د فرسوده رواياتو قدرونو ما فوق الفطرت او مابعدالطبيعاتي کاږۀ او شډل بډل لرګي د ترقي پسندۍ پۀ رندو باندې رنده کوي او د جدت او جديديت نېغ والے او مئين والے پۀ کښې پېدا کوي. خداے شته چې دا مې درته ګورې د راز خبره وکړه ګنې هسې خو د منصور د انجام نه زۀ ښۀ خبر يم .

اخر زما دا راز د منصور حلاج راز نۀ دے چې ګنې د افشاء کولو پۀ پاداش کښې به مې څوک پۀ سولۍ کړي. او نۀ زۀ لکه د منصور غوندې جذباتي يم.

ليکي:

خبره بل ته رسول هم لوے هنر غواړي

منصور پۀ يو چغه پۀ دار شو زۀ پۀ سلو نۀ شوم

څوک وائي چې د پرولتاريه کلک ملګرے دے، څوک وائي چې يو کامياب دانشور او يو ناکام سياست دان دے، څوک وائي يوه داسې مجسمه ده چې ظاهر او باطن ئې يو دي. اهل کتاب وائي يو نظرياتي کامريډ دے.

د جماعت اشاعت قوم پرستانو وېنا ده چې ډېر پوخ نېشنلسټ دے. ولې ما نه څوک تپوس ځکه نۀ کوي چې د خوار ملا پۀ بانګ څوک کليمه نۀ وائي. ولې بيا هم بانګ وئيل خو لازمي شرط دے.

ما چې هغه څومره لوستے او ليدلے کتلے دے د هغې علم او قلم پۀ رڼا کښې زۀ وايم چې هغه محض يو احتجاج دے. د استحصال پدري شاهۍ، تهيوکرېسي، امريت، موروثي سياست د داخليت پسندو او کتابي سوشلسټانو پۀ ضد يو سنګين ولې رنګين احتجاج.

او د احتجاج د نړۍ خپل کلي خپلې کوڅې او خپلې لارې دي او پۀ دې يو کښې د بنيادمو او جهنډو پۀ ځاے حرفونه او لفظونه ژوند کوي. دلته لفظونه د خپلوحقونو او د خپل عظمت او حرمت ضامنان وي. حرف راز چې خپل باطن کښې دا چغې وهي! زۀ د خوشحال د وطن، د رحمان د کلي او د علي خان د کندي يم، دا مسکين صورت انسان چې پۀ ظاهره ډېر ساده او ماشوم ښکاري باطن کښې ډېر طلا دار او ژور دے. د علي خان د غزل بې ساختګي، د ترنګزو حاجي صاحب مجاهده، د باچاخان خدائي خدمتګارۍ او د کاکا جي صنوبر حسېن مومند د ترقي پسندۍ نه عبارت سالم راز او مسلسل احتجاج،د خيالي د لخې، د سردرياب د اوبو، د شاه عالم د هوا او د ناګمان د اور نه جوړ شوے د دوابې دا د ګوډۍ پۀ شان سوتره ، نازک بنيادم اوس د عمر پۀ هغه سټېج کښې دے چې نه ترې ګلونه خپل مخونه پۀ پاڼو کښې پټوي او نۀ ئې پۀ ليدو چراغان خپلې رڼا ګانې تتوي. البته دومره قدرې وئيلے شو چې: “کھنڈر بتا رہا ہے عمارت نفیس تھی۔”

دا د پښتون فطرت او د نړۍ د طبقاتي نظام راز دار د خپل خد و حال پۀ لحاظ څۀ داسې واقع شوے دے چې پۀ وړومبي نظر ليدو سره پوخ ضرور ښکاري ولې شوخ نۀ شي ليدے او پۀ دوېم نظر بيا شوخ زيات او پوخ کم ليدے شي. پنجابي کټ برېتونه حجامت هر سحر ځکه کوي چې هسې نه څوک را باندې د سپين ږېري ګمان وکړي ګنې هسې خو ئې پۀ غوږونو باندې هم لوې لوې وېښتۀ ولاړ دي ولې پۀ هغوي غم غرض ځکه نۀ کوي چې هغه لا تور دي. د سر پرده ئې ځانته پۀ يوه سپکه ارزان بيعه حاجي مارکه ټوپۍ باندې را وستې ده، پۀ اوږو ئې يو سپين استري کړے څپوټکے د څټ پۀ لار راتاو کړے وي. مېډ اين چارسده څپلۍ او پۀ لاس کښې يو تور بېګ چې چرته روان وي نو د سړي پرې د ټکه د يو ښۀ تجربه کار عطائي ګمان کېږي او داسې ښکاري چې لکه درنګ ساعت ته به يوه مجمعه جوړه کړي او پۀ خپل قلار انداز کښې به خلقو ته دا تقرير شروع کړي چې :

زما درنو خوږو پښتنو وروڼو!

السلام عليکم:

زۀ د پېښور سره نزدې د هغه مشهورې تاريخي ضلعې سره تعلق لرم چې د هغې څپلۍ، څادر، خامتا، غزل او سياست نن پۀ ټول ملک کښې شهرت لري. زۀ ستاسو ډېر وخت نۀ اخلم چې ما ته نور هم بلا ځايونه پاتې دي بس دومره قدر له عرض به وکړم چې ما سره پۀ دې بېګ کښې ستاسو د ملي، فکري، کلتوري او لساني رنځونو د پاره څو مجربې نسخې پرتې دي. او زۀ پۀ دعويٰ سره دا خبره کوم چې د دې پۀ استعمال به ستاسو د پښتنو پۀ مخ چې نن کوم تېرڅري راغلي دي. د کلتور پۀ سترګو کښې مو چې کوم زېړوالے پېدا شوے دے. د ژبې او د فکر پۀ مرۍ چې مو کومې “خوراکي دانې” را ختلي دي. او خېټو ته چې مو د پرديو ناکاره خوراکونو د لاسه نن د نفرت، کرکې او د نفاق کوم اور راکوز شوے دے. انشاء الله هو العزيز چې د دې پوڼۍ نه صرف يو تلے تاسو د پښتو پۀ کنډول کښې د محبت د اوبو سره يوځاے کړئ او بيا ئې پۀ خپل وخت وخت صحيح استعمال کړئ نو بيا وګورئ چې کۀ چرې ستاسو د پښتو پۀ رنځور وجود کښې يوه نوې ساه او يو نوے ژوند را نغلو نو بيا راشئ او ما پۀ کاڼو وولئ هن!

دا واخلئ هسې خو د دې نسخې قامت او قيمت ډېر زيات دے ولې ما سره اوس پۀ دې مېدان د پښتو د مشهورتيا د پاره د دې قيمت صرف او صرف ستاسو اخلاص او مرسته. کۀ چا ته هم پکار وي نو اواز را کولے شئ. پۀ دې نسخه باندې زما مکمل درک ليکلے شوے دے. تاسو ئې د ډاک او ټيلي فون پۀ ذريعه باندې هم را غوښتے شئ. پال پرهېز ئې دا دے چې هر څۀ خورئ ولې خپله پښتو ژبه او خپل کلتور مۀ خورئ هم د دې سرخوړلي رنځ د پاره ما يو ځل بيا د عالمي پښتو کانفرنس تابيا کړې ده او د دنيا د ګټ ګټ نه به ورته پۀ نوسي هغه مشهور پښتانۀ حکيمان را ټولوم چې تاسو به هم ووايئ چې شپاړس.

ولې دا دروند پېټے زۀ يواځې پۀ خپل سر او پۀ دې نرو نروچکو کمزورو اوږو باندې نۀ شم اوړلے ځکه چې زما سر او وجود ستاسو د وړاندې دے. دا به ستاسو پۀ ډاډ، مرسته او ملګرتيا باندې کېږي. ډېره ډېره مننه.

د دې بنيادم کړۀ وړۀ او حليې ته چې سړے ګوري نو د يو ښۀ پابند صوم وصلواة ګمان پرې کېږي ولې ګمان د ايمان زيان دے ځکه چې:

عمر ساری تو کٹی عشق بتان میں مومن

آخری وقت میں کیا خاک مسلمان ہونگے

زۀ د هغۀ د ذاتي اخراجاتو او د نورو جغرافيائي او معاشي حالاتو ځان نۀ خبروم او نۀ ستاسو مازغۀ خورم بس خو نۀ ئې چرته پۀ ما څۀ خوړلي څښلي دي او نۀ پرې ما چرته دغه مينه کړې ده ځکه چې نۀ ئې ما کلے کور ليدلے دے او نۀ ئې زما.

زمونږ د ليدو کتو او ناستې پاستې مرکز يا خو پېښور او يا چرته بل ځاے ادبي پروګرام.

د دې ښاغلي پۀ ټس لکه د يو تږي پۀ سراب هم دهوکه شوے يم ځکه چې څو څو ځله مې لۀ ورايه پۀ عظيم (د عظيم پبلشنګ هاوس مالک) باندې د دې محترم ګمان راغلے دے او کۀ يقين پۀ ما ګناه ګار نۀ کوئ نو خېر دے خپله لږ تر دې خېبر بازار ورشئ او ننداره ئې وکړئ. څنګه چې ئې نومونه هم قافيه دي هم دغه رنګ ئې کړۀ وړۀ او شکلونه هم رديف دي.

خبرې دومره پۀ لنډه ساه او پۀ قلاره کوي لکه چې پۀ زړو سيلونو باندې رېډيو چالو وي. پۀ سترګو کښې انتهائي معصوميت لرونکے دا ښاغلے چې چرته پۀ لار يا سړک روان وي نو داسې راښکلي او ټينګ ټينګ قدمونه اخلي لکه چې د دغه لارې کچ مېچ ورته حواله شوے وي. نازکو ګوتو او وړو وړو کمزورو لېچو ته چې ئې بنده ګوري نو بيا لاسونه کم او رګونه زيات ليدے شي. څنګه چې پۀ خپل چال کښې د ډېر احتياط او استقامت نه کاراخلي دغه رنګ پۀ خپل تحرير او تقرير کښې هم انتهائي محتاط اوسي. تحرير يا لنګ ئې ډېر تېز دے ولې د تقرير بټن کښې هر وخت بېسټ کېږي. د بحث مباحثې پۀ دوران کښې خپل مخاطب ته پۀ باز نما سترګو داسې پۀ غور غور ګوري لکه چې د يو ډونګي راز انکشاف کوونکے وي. قد ئې کم دے ولې د قامت قيامت ئې زيات دے. خبرې مزېدارې او شاعري جانداره کوي. پۀ سترګو د نظر د سپينو شيشو استعمال پۀ دې وجه کوي چې هر څېز پۀ خپل اصل شکل او رنګ کښې وويني او د رنګونو پۀ دې دنيا کښې چرته پۀ سراب دهوکه نۀ شي. زۀ چې د هغۀ ادبي زيار او نظرياتي کار ته وګورم او بيا د هغۀ نازک شيشه شيشه بدن اوچ کړس نري نروچکي هډ او پوست ته پۀ ځېر شم نو د مولانا رومي دا شعر پۀ ياد شي چې:

خشک چوپ خشک تارد خشک پوست

از کجامى آيد اين آواز دوست

ما د خپلو يو څو زړو پخو “رندانو” نه پوښتنه وکړه چې کۀ چرې راز شاعر نۀ وے نو څۀ به ؤ؟

هغوي جواب را کړو چې “بيا به يوه داسې شغله وه چې ټول عمر به بلېدله”

“يوه نعره به وه چې انګازو به ئې د فيوډلزم او طبقه اشرافيه ماڼۍ لړزولې”..

“يو سنګتراش به ؤ چې د مينې، امن او انسانيت مجسمې به ئې سازولې. “

راز چې بې حده وضع دار خو د رايې پۀ اظهار کښې حق ګو او بې باک طبعيت کښې انکساري او خيالاتو کښې بغاوت او احتجاج، راز چې نن زمونږ د پښتو د ترقي پسندادب د کلهمو ګناهونو يوه عظيمه کفاره ده د خپل نظم او نثر پۀ ذريعه د خپل ملک او د ګرد انسانيت د پاره يو نوے سازګار کېفيت غوښتونکے دے او هم د دې خواهش او ارمان پۀ زړۀ د هغۀ پۀ شاعرۍ کښې د امر صيغه زياته تکرارېږي.

وکړئ، شابئ، راوړئ، پاڅئ، ورشئ وغېر وغېره ولې دا صيغه هغه سړے خوښوي چې د حالاتو موجوده صورتحال د خپل کل او خپل ملت د پاره يو خطرناک مرض ګڼي او غواړي چې دا صورتحال يو خوشګوار شکل اختيار کړي. ښاغلے سليم راز چې تر اوسه ئې خپل ذات او خپل فکر و فن پۀ خپل سوچه رنګ کښې اولس ته وړاندې کړے دے او لکه د ځينو ښاغليو د چا د فرمائشي نظرونو او غوښتنو تماشه شوے نۀ دے او تر اوسه پۀ دې عقيده او مسلک باندې کلک ولاړ دے چې:

معشوقې د عاشقانو دين ايمان دے

زۀ به چا لره خپل دين ايمان و رنۀ کړم