موسيقي – ډاکټر سهېل خان

متعلقه مضامين

د احمد شاه بابا د تلين مياشت – ډاکټر محمد سهېل خان

مور بي بي (د خدائي خدمتګارۍ ځلنده مخ) – ډاکټر سهېل خان

يوم بابړه او د عمر ګل نستوال ړندې سترګې او تته ژبه – ډاکټر سهېل خان

موسیقي، چې مونږ ورته پښتو کښې ‘ټنګ ټکور’ وایو؛ د انساني تاریخ هومره زړه ده. دا د انسان د پېدائش سره د مور غېږ کښې د ‘الاهو’ نه واخله تر ‘للې للې للو’، ‘ډنګه ډیچه ډاسا’، د مېچن اوړۀ کېدو سره ‘شرنده شرېږي’، د چاټوري د شوملو سره ‘شخنده شخېږي – بلنده بلېږي’ نه واخله تر د غرونو لمن کښې د چینو او ژرندو لشکار سره – بیا د سیند پۀ غاړه چې څاروي اوبۀ نۀ څښکي نو د مالک یو شپېلي سره څاروي پۀ اوبو خولۀ کېږدي – او چې شپېلۍ بنده شي نو خپل مالک پسې سترګې اوچتې کړي. د توراڼکې د ‘کُوکُو’ نه واخله د کور کوړې د ‘ګوګوشتو’ پورې – او د طاوس د ګډا د رنګونو ثناء نه تر د مار د ګډا پورې – خپل وجود او احساس کښې موسیقي مینه ده، حسن دے، مستي ده، شوخي ده، کېف دے، سرور دے، وخت دے، امن دے، موسم دے، ژوند دے او د ژوند ‘الاهو’ ده.

څومره چې پښتو دود دستور او کلتور زوړ دے، هومره پښتو موسیقي هم – تمبل، ډول، ډولکے، شپېلۍ، رباب، بېنجو، سرنا او شهنائي د پښتني تهذیب او ثقافت یوه ضروري برخه ګڼل کېږي. د پښتو فولکور ټپه د پښتو د موسیقۍ د ټولو نه غټه ورثه ده. فولکوري سندرې پۀ ټپه اډاڼه دي. ټپه د پښتني تهذیب او کلتور او د روایاتو مالکه، محافظه او امینه ده.

د هندوستان د موسیقۍ د راج دور کښې هم دې پښتو سندرې حد درجه توان لرلو.

زما لالے چینار دے، نارنجه ولې ولې!!!

زما د غاړې هار دے، نارنجه ولې ولې!!!

مېداني مجلسونو کښې ‘حنفي’ د رېډیو نه ډېره موده مخکښې فولکوري سندره بام ته ورسوله.

راوړه بندۍ بندۍ چې وپېرونه

جانانه بېرې له راځه چې وځانګونه

هم دغه مېدانو مېلسونو کښې یو مشهور نوم د ګوهر بېګم ؤ چې:

اے صنمه!

د پښتو موسیقۍ نشاة ثانیه

غني خان او سردار علي ټکر

صنمه رب دې کړه پۀ خپله مهربانه

پۀ در دې ژاړم

وصال دې غواړم…..

لۀ وېنا ئې پښتو ‘لوبه’ کور کور ته ورسوله.

د شاهین بېګم او ګلنار بېګم پۀ اواز پروډیوسر نثار محمد خان د رېډیو د څپو د لارې د پښتو دا سندره د ملک او ملک نه بهر ګوټ ګوټ ته ورسوله چې:

لاړ شه پېښور ته قمیص تور ما له راوړه!

تازه تازه ګلونه درې څلور ما له راوړه!

بیا د اویایم لسیزه کښې پۀ افغان خاوره د جهاد پۀ نوم شروع شوي فساد سره پښتو موسیقۍ ته هم زیان ورکړے شو چې دا زیان اصل کښې د پښتنو تهذیب او ثقافت له جرړې غوڅول وو. د پښتو موسیقي حرام وګرځولې شوه – پۀ خصوصي توګه جنوبي اصلاع او سوات دیر ملاکنډ ټارګټ کړے شو. د پښتو موسیقۍ دوباره بحالۍ لپاره تعلیم یافته، جدید، سماجي نبض شناس، انقلابي او توانمن اوازونه پکار وو. حقیقت دا دے چې د فطري ښکلاګانو او سندریزو موسمونو پۀ دې خاوره سندرې تل ګواښونو سره مخ پاتې شوې دي او سندرغاړي د هر دور د ستم مخې ته د خپلو سندرو حفاظت د پاره ډال شوي دي، خو یو چا چې پۀ سندرو د جوړ شوي ناتار مخه اوسنۍ موده کښې پۀ ډېر جرأت سره نیولې ده، د هغو سندرغاړو څرګندو نامو کښې زما پۀ خیال وړومبۍ نامه د سردار علي ټکر ده او ګلزار عالم ئې بام ته رسوي.

غني خان حجرو او مېلسونو کښې اورېدلے شو. د غني خان شاعري موسیقۍ ته اړول یو چېلنج ؤ. سردار علي ټکر غني خان د هر ماشوم، ځوان، پېغلې، ښځې او مشر غوږونو ته پۀ داسې انداز ورسولو چې موسیقي پرې هم بحال شوه، رومانیت هم، فلسفه هم، جمالیات هم، کلاسیکیت هم – او دې سره هغه ریاستي بیانیه هم ووهلې شوه چې تر یوې اوږدې مودې ئې د غني خان شاعري د غېر اعلانیه بندېز پۀ زور پۀ څۀ نه څۀ ډول د اولسونو نه لرې ساتلې وه.

سردار علي ټکر اواز د زړۀ نه نۀ، د روح نه راویستلے دے – خپل فن ئې د جذباتو او احساساتو پۀ بهیر کښې سخت کړے هم دے او نرم کړے هم، ساه ئې راکښلې هم ده او د غني خان رومان او فلسفې کښې چې کله تصوف ورګډ شوے دے نو د زړۀ د تل پۀ ځاے ئې اواز د ګوګل نه راوتلے دے.

پۀ جهاني موسیقي تهیورۍ کښې درې اهم عناصر دي:

(1 همه جهت وېنا (Verstality)

(2 موسیقي پوهنه (Musicology)

(3 مقابله (Competition)

(4 ښه شاعري (Better lyrics)

سردار علي ټکر د پښتو موسیقۍ تاریخ کښې ځانګړے سندرغاړے دے چې د میوزک تهیورۍ د څلورو واړو اړخونو پۀ چوکاټ پوره خېژي.

موسیقي کۀ د ادب، تاریخ، کلتور او ټولنیزې ښېګړې د پاره ونۀ کارولې شي نو پۀ تول پوره نۀ وي. سردار علي ټکر دغه ټولې اډاڼې یعني ادب، تاریخ، کلتور او سماجې ښېګړې لپاره فوکلور کښې تاریخ پوهنه کړې ده او سندرو کښې ئې پښتني کلتور پراخه کړے دے. کلاسیکیت کښې ئې د رومانیت نوې تجربه کړې ده. بل خوا ئې نوي کهول سره جدیدیت کښې همسفري هم کړې ده.

پښتانۀ موسیقي خوښوي خو موسیقار، فنکار او ګلوکار نۀ خوښوي. دغه روایت ټکر صاحب مات کړے دے.

د دې هر څۀ کرېډټ کۀ یو خوا ټکر ته ځي نو بل خوا د دغه میوزک تهیورۍ لاندې غني خان ته هم ځي. قدرت غني خان او سردار علي ټکر د یو بل د پاره پېژندګلو پېدا کړي وو. پۀ کوم وخت کښې چې نن ټکر صاحب ته اېوارډ ملاو شوے دے، دا هم تاریخي مشاهداتي توان لرلو واله دانشور پۀ نخښه کولے شي.

هغه خلقو ده نامه مدام ګټلې

چا چې کړې د پښتو سره ده مینه

د خاپونو پۀ لټون پسې روان یم

پرواه نشته کۀ ازغي دي کۀ ګړنګ

یادګیرنه: ډاکټر سهېل خان پۀ بنیادي توګه یو تاریخپوهـ او تعلیمي ماهر دے. هغه پراخه لوست کوي او کومه موضوع چې ئې هم مخې ته ورشي، خپله دیانت دارانه رایه پرې ورکوي. هغه یو استاد لیکوال دے. هر څو مونږ د موسیقۍ پۀ اړه د دې نه زیاته پوهه نۀ لرو چې خوښه مو وي، ځکه د میوزک تهیورۍ پۀ حواله د استاد د سردار علي ټکر پۀ حواله دعويٰ باندې څۀ وئیلے نۀ شو.

دا لیکنه ځکه هم شاملوو چې د پښتو موسیقۍ پوهان باید دې ته وګوري او د موسیقۍ پۀ حواله خپل معلومات او تجربات د ‘پښتون’ پۀ پاڼو زمونږ د لوستونکو سره د شریکولو لار وویني.

د ښاغلي ډاکټر سهېل خان مننه.