يوم بابړه او د عمر ګل نستوال ړندې سترګې او تته ژبه – ډاکټر سهېل خان

د ارکائيوز لائبرېرۍ پۀ رېکارډ سېکشن کښې مې د بابړې واقعې پۀ حقله لټون کولو ولې هېڅ را ته ميلاؤ نۀ شو۔ هم دغه لائبرېرۍ کښې مې د 13 اګست نه تر 22 اګست 1948ز پورې اخبارونه ولټول. د پنځلسم اګست او اتلسم اګست “دي ابزرور” او “پاکستان ټائمز” خبرونه دا وو چې بابړه کښې د حکومت پۀ باغيانو ګولۍ وچلولې شوې او پېنځلس کسان پۀ کښې مړۀ او درې اويا زخميان شول. واپس رېکارډ سېکشن ته راغلم او فائيلونه مې لټول نو د پوليس يو راپور مې تر نظره شو چې بنډل نمبر22 سيريل نمبر299 لسټ ون 1949 کښې پروت ؤ. دا راپور د نستې چارسدې د يو شاعر عمر ګل باره کښې ؤ. عمر ګل پۀ دواړو سترګو معذوره او نابينا ؤ خو د احساس، درد او زړۀ سترګې ئې لۀ ډېرو بيناؤ نه زياتې غړېدلې. عمر ګل د بابړې واقعې سترګو ليدلے حال پۀ يو نظم کښې بيان کړے دے. د پوليسو دغه راپور او خط درسره شريکوم .

پوليټيکل ډائري اف چارسده 3-3-1949ز

سرخ پوش

زما د تېر خط نه پس ما د “انسانيت ته اپيل” پۀ نامه تاسو ته درلېږلے ؤ چې هغه يو پمفلټ کښې سرخ پوشو چاپ کړے ؤ. او ځاے پۀ ځاے ئې تقسيم کړے هم ؤ. نن زۀ دا بل پمفلټ درلېږم چې سائيکلوسټائل کښې چاپ شوے دے او تقسيم شوے دے. دا يو نظم دے چې د نستې کلي يو ړوند شاعر عمر ګل ليکلے دے. دا نظم مونږ د رځړو کلي د شاد محمد کور کښې وموندلو. د نظم اردو ترجمه داسې ده.

ظلم اور تشدد کا

فرنگى نظام آگيا

کہیں اور کسى اور پر نہيں

اہل سرحد پر ڈهاگيا

کيا ہم اسی لئے آزاد ہوئے؟

اگست کا مہینہ اور تاریخ تهى باره

چارسده بن گيا ايک اور کربلا

عيدالفطرکا چھٹا دن اور چارسده ماتم کده

کيا ہم اسی لئے آزاد ہوئے؟

بعد شوق ہر شخص جو دوڑتا

باپ سے پہلے بچہ مرتا

جوان کے کندهے سے لاش اترتا

بوڑها بزرگ نہ آہيں کرتا

کيا ہم اسی لئے آزاد ہوئے؟

موت کو ہر کوئى گلے لگاتا

حسين کا جھنڈا هر اک گاڑتا

زخمى، شهيد، نہ گهر کو لوٹتا

کتنے گم تهے، نہ کسى کو معلوم تها

ہم اسی لئے آزاد ہوئے؟

رائفل گرجتے ، مشين برستے

عوام تهے سارے نہتے نہتے

خون کے دريا تهے بہتے بہتے

شانتى شانتى سب ہى کہتے

ہم اسی لئے آزاد ہوئے؟

شور و غل، صدائے تکبير

ايک غلامى سے دوسرى غلامى

یہ کالى کالى کھڑکتى زنجير

وہى اپنى گردن، وہى پرانى شمشير

ہم اسی لئے آزاد ہوئے؟

وه شراب شہادت وه تمنائے فاطمہ

چارسده پڑانگ کے ماؤں کا صدمہ

مہرشيد کى شہادت پہ تاجو کا نغمہ

صبر جميل تها، قل کا سرچشم

ہم اسی لئے ازاد ہوئے؟

گولى سے اڑايا

سنگين بهى چلايا

دريا برد بهى آزمايا

يزيد کا ہر اک گر نبهايا

ہم اسی لئے آزاد ہوئے

گل محمد تها کمشنر

ڈپٹی رويداد اس کا رہبر

ڈپٹی فضل خالق سب سے بدتر

ہم مظلوم اور یہ تهے کافر

ہم اسی لئے آزاد هوئے؟

یہ چرچل کے ساتهى

فرنگى کے ہاتهى

نہتو پر برسے

تهى “مسلم” کى لاٹھی

ہم اسی لئے آزاد ہوئے؟

جناب والا! عمر ګل دنستې چارسدې اوسېدونکے دے۔ د کانګرس حکومت دوران کښې به اکثر دے د عبدالاکبرخان ( د کانګرس مشر سېکتر) ګاډي کښې د هغۀ سره يوځاے ګرځيدو. اکثر محفلونو کښې د قيوم خان او مسلم ليګ د ظلم خلاف نظمونه وائي. درېفرنډم نه وروستو د افسران بالا پۀ حکم عمر ګل مونږ را وغوښتو او د پړانګو مسلم ليګ صدر نثار خان ته مو حواله کړو. هغه ښۀ پوهه کړو. او بيا د مسلم ليګ جلسو کښې به ئې نظمونه وئيل. خو اوس بيا د عمر ګل دغه نظم د پمفلټ شکل کښې ټوله علاقه کښې خپور کړے شوے دے. مونږ پرې چاپې وهو او اميد دے چې ډېر زر به ګرفتار شي او د ژبې سترګې به هم ترې واخلو”

رپورټ جمع شو.

محمد امين AD چارسده

3-3-1949ز

دا خط او نظم خپله د ډېر څۀ ګواهي کوي. دې نه علاوه هم بلها ګواهان موجود وو چې خپل مشاهدات ئې قلم ته سپارلي دي. دوي کښې څۀ نوموړي دادي:

احمد کاکا: پروفېسرجهانزېب نياز، عبدالاکبرخان اکبر، حسن الدين دراني، عبدالمالک فدا، طورسم کاکا، حبيب الله کاکا، شاد محمد مېږے.

احمد کاکا وائي چې د بابړې واقعه کښې د ځينې خدائي خدمتګار (دکرسۍ شوقيانو ممبرانو) هم لاس ؤ. ولې قيوم خان د دغې ترديد کړے ؤ. د بابړې واقعې پۀ وخت د پوليس انچارج ډي اېس پي عزيزالرحمان ؤ چې د تله ګنګ اوسېدونکے ؤ. اسسټنټ کمشنر ګل محمد ؤ چې د ډېره اسماعيل خان ؤ. ډپټي رويداد خان او پيرفضل خالق هم پکښې شامل وو.

د بابړې د ځينې شهيدانو فهرست دا دے:

1. شېرمحمد عرف سپين ملنګ ( دبېرغ خاوند اولنے شهيد)، تنګے

2. روف کاکا. پړانګ، ساپر خېل

3. حاجي قرېش، بابړه.

4. عبدالحکيم . بابړه (موصت خېل)

5. محمد ايوب ولد محمد شېرين . ساپرخېل پړانګ

6. قطب شاه . ساپر خېل

7. د قطب شاه بي بي (ښځه خاوند دواړه پۀ يو ګرنېډ لګېدلي وو)

8. يحيٰي ګل. ساپر خېل

9. مهرشېده (د يحيٰي ګل لور)

10. ميراګۍ (د يحيٰي) ښځه

11. حميدالله ولد نصرالله، زرين اباد

12. دراني شا خېل (ازغي خېل)

13. عبدالقيوم

14. لعل باچا (بابړه)

15. عنايت الله

16. سيداکرام

17. غلام حبيب

18. حضرت عمر

19. نسيم، محب بانډه

20. سريندرکمار د جے پور ( محب بانډه)

21. غني (معروف خېل)، چارسده

22. حنيف الرحمان، تنګے

23. ميرقادر (چارسده)

24. جان باچا (اتمانزئي)

25. لعل کريم (رځړ)

26. سيدا جان (ترنګزے)

27. ماشومان

28. (دل آرم)

29. حضرت سيد

30. ګل ولي

31. نجيب

32. نياز

33. ګلا جان

(سلطان کاکا اتمانزے) وائي چې دا شپږ واړه ماشومان هغۀ خپله يو قبر کښې ښخ کړي وو. ځکه چې د قبر پۀ سر به جرمانه اخستې کېده. او دا ټول غريب خلق وو. د 100 روپو جرمانې تاب ئې نۀ لرلو . سلطان کاکا 1980ز کښې وفات دے. زوے مرادعلي ئې ژوندے دے چې د سلطان کاکا ډائري ورسره شته.

دا هم ولولئ

د ضم شوو ضلعو غونډه – ډاکټر سهېل خان

اتلسمه فروري، 2020 خوشحال بابا وئيلي دي: هوښيار هغه دے چې سخت جنګونه تر خېره …

ځواب دلته پرېږدئ

ستاسو برېښناليک به نه خپريږي. غوښتى ځایونه په نښه شوي *