[پښتنې ښځې او د قام خدمت] باچاخان فيلوز – نتاشه او خادم حسېن

متعلقه مضامين

د کابل د سقوط وروستو د افغانانو سياسي مبارزه – ډاکټر خادم حسېن

افغانستان کښې د سولې پروسه او منطقې مستقبل – خادم حسېن

د تورخم پۀ پوله بندېزونه او مقامي تجارت – ډاکټر خادم حسېن

[پښتنې ښځې او د قام خدمت] باچاخان فيلوز – نتاشه او خادم حسېن

د باچاخان ښوونیز بنسټ (باچا خان ایجوکېشن فا‌ؤنډېشن) دیارلسم سټډي سرکل  پۀ نهم ستمبر2017ز، د خالي پۀ ورځ د باچاخان ایجوکېشن فا‌ؤنډېشن هېډ اٰفس پېښور کښې تر سره شو. سټډي سرکل کښې د پېښور، چارسدې، مردان، ملاکنډ، دیر، ټانک، صوابۍ او فاټا فیلوز ګڼ شمېر کښې ګډون وکړو. پۀ دیارلسم سټډي سرکل کښې د بحث د پاره د ‌‌‌‌‌‌ډاکټر وقار علي شاه صاحب کتاب ‘پښتنې ښځې او د قام خدمت’ ټاکلے شوے ‌ؤ.

‎د دیر او د مردان فیلوز مراد خان او عقیله خدائي خدمتګار تحریک کښې د ښځو پۀ رول پۀ تفصیل خبرې وکړې. دوي ووئیل چې خدائي خدمتګار تحریک او د باچاخان ټولنیزه مبارزه د پښتون افغان سیمې یوه تاریخي مبارزه وه. دوي زیاته کړه چې باعزیمته ښځو یوې خوا ته ‘پښتون’ مجله کښې د لیکونو پۀ ذریعه او بلې غاړې ته پۀ جلسو جلوسونو کښې د ګډون پۀ ذریعه پۀ ټولنیز اصلاحي پروګرام او د ازادۍ مبارزه کښې د باچاخان او د هغۀ د ملګرو د زړۀ د خلاصه مرسته کړې وه. پۀ دې لړ کښې د کاکا صاحب سیده بشريٰ بېګم، د احمدي بانډې الف جانه خټکه او د مردان مجیده بېګم سره سره پۀ زرګونو تور سرو د قام او ملت د پاره بې درېغه قربانۍ ورکړې.

‎رسول بیټني سیاسي تحریکونو کښې د ښځو پۀ رول پۀ زړۀ پورې بحث وکړو. دۀ ووئیل چې تاریخ دا ښائي چې کومو سماجي او سیاسي تحریکونو سره ښځو ملګرتیا کړې ده، د هغه تحریکونو خپلو موخو تر لاسه کولو کښې د کامیابۍ شرح څو چنده زیاته ده. دۀ زیاته کړه چې د پښتنو قامي تحریکونو کښې ښځې نۀ هېرېدونکې ونډه لري. د میروېس خان هوتک د مور نازو بي بي نه واخله د پیر روښان د نږور بي بي علائي پورې او د مېوند د ملالې نه واخله تر الف جانه خټکه پورې ښځو قامي تحریکونو کښې بې مثاله مبارزه کړې ده.

‎د پېښور فېلوز وږمه فېروز او نادیه خان د پدرسرۍ یا دPatriarchy  )پیټریارکي( پۀ فکر او نظام خپل تفصیلي دریځ څرګند کړو. دوي ووئیل چې د پدرسرۍ نظام انساني تاریخ کښې زرعي او جاګیرداري دور کښې مخې ته راغے. دغه فکر پۀ دوه حوالو سره د بشر دوستۍ پۀ ضد دے ـــ یو دا چې دا فکر د انسانانو جنسونو کښې یو جنس نه څیز جوړ کړي او مخصوص ټولنیز رول ورته وټاکي. دوېمه دا چې د ښځو د ازادې ارادې د صلاحیت نه بیخي انکار وکړي. دوي زیاته کړه چې د صنعتي انقلاب راتلو سره چې کله مشیني تولیدات او لویې منډیانې جوړې شوې نو د محنت د پاره د ‌‌‌‌‌‌ډېرو هنرمندانو ضرورت پېښ شو او دغسې د ښځو پۀ حقله تصور کښې هم بدلون راغے. د پښتنو او افغانانو د خاورې ځائي تحریک یعنې خدائي خدمتګار تحریک پښتون افغان ټولنه کښې د پدرسرۍ پۀ غېر انساني فکر او نظام غټ ګوزار وکړو او د دې نظام جرړې ئې راوویستې. دوي پایې کښې ووئیل چې مونږ ته اوس دا کار پېښ دے چې څنګه د روایت او مذهب داسې تشریح وکړې شو چې ښځې او سړي اوږه پۀ اوږه د قامي خپلواکۍ او ټولنیز پرمختګ د پاره مبارزه وکړې شي.

‎ثناء اعجاز پۀ رسنیو کښې د ښځو پۀ عکاسۍ او نمائندګۍ بحث وکړو. هغې ووئیل چې جنس (Sex) فطري او حیاتیاتي وي او جنډر(Gender)  سماجي توګه باندې ټاکلے کېږي. هغې مخکښې ووئیل چې د ټیلیوژن ‌‌‌‌‌‌ډرامې، ټاک شوز، اشتهارات، نیوز سټوریز، فلم او چاپیزې رسنۍ پۀ واضحه ‌‌‌‌‌‌ډول د ښځو داسې عکاسي کوي لکه چې دوي انسانان نۀ وي. دوي داسې ښائي چې لکه څیزونه وي او ټولنیز او سیاسي سرګرمیو کښې برخه نۀ شي اخستې. ثناء اعجاز زیاته کړه چې ښځه د جنسي څیز، صنفي مارکیټنګ او جسماني توګه منفي شکل کښې څرګندولې کېږي. ښځې نه د کشش څیز جوړ کړے شوے دے. هغې ووئیل چې د ښځې دغه صنفي رول بدلېدے شي خو دې د پاره به پۀ ټولنیزه او فردي دواړو حواله مبارزه کول غواړي. ښځې لیکوالانې باید د ټېبو (taboo) ماتولو کار وکړي او سټېریو ټائپس (Stereotypes) پرانیزي.

‎د سټډي سرکل د ازاد بحث پۀ ترڅ کښې جمیله ګېلاني ووئیل چې خدائي خدمتګار تحریک د پدرسرۍ د ماتولو عمل تر ‌‌‌‌‌‌ډېره حده پۀ مخکښې وړے ‌ؤ خو چې کله راهسې ترهګرۍ د پښتنو پۀ خاوره یرغل کړے دے، هغې راهسې رجعت پسند قوتونو زمونږ ځائي کلتور چې کوم کښې د فعالیت ازادي وه، د منځه وړے دے.

‎ازاد بحث کښې طارق پښتونیار، عمران خان، جوهر خان‌ او عماد خلیل هم برخه واخسته. دوي ووئیل چې طبقاتي مبارزه او د صنفونو د برابرۍ مبارزه کښې باید توازن وساتلے شي. دوی زیاته کړه چې باچا خان یا خو پۀ جېلونو کښې ‌ؤ او یا بیا د پښتنو کوڅو کښې ګرځېدو. دوي دا هم ووئیل چې د ښځې نه د څیز جوړولو عمل د اعصابي وائرنګ پۀ ذریعه شوے وي او دا پۀ عمل کښې د لاشعور نه شعوري کچ ته راځي.  د دې ختمولو د پاره به پۀ عمل کښې یعنې پۀ کلتوري، سماجي او سیاسي سطح پۀ ټولتیزه توګه ماحول جوړول غواړي.

‎د سټډي سرکل پایې کښې د باچاخان ایجوکیشن فا‌ؤنډېشن مشر خادم حسین ووئیل چې د ‌‌‌‌‌‌ډاکټر وقار علي شاه کتاب ‘پښتتې ښځې او د قام خدمت’ پۀ ځانګړي تحقیق مشتمل کتاب دے کوم کښې چې د دې خا‌ورې د یو لوے تحریک او نهضت یو پټ اړخ څرګند کړے شوے دے. دا د ‌‌‌‌‌‌ډاکټر وقار صاحب پۀ ټولو پښتنو پۀ عمومي توګه او خدائي خدمتګار تحریک سره تړلو کارکنانو باندې پۀ خصوصي توګه لوے احسان  دے. دۀ ووئیل چې لکه څنګه چې خدائي خدمتګار تحریک د ټولنیز عدالت، قامي خپلواکۍ او د پدرسرۍ د منځه د وړلو د مبارزې ما‌‌‌‌‌‌ډل دے، دغسې دغه تحریک د موجوده دور د سیمئیزو او نړيوالو شخړو د هواري د پاره هم لوے ما‌‌‌‌‌‌ډل دے. دۀ زیاته کړه چې ننني دور کښې دوه لوي تصادمات پۀ نظر راځي. یو ته مونږ ستراتیژکي تصادمات وئیلے شو او بل ته ټولنیز او تهذیبي تصادمات وئیلے شو.

‎خادم حسین ووئیل چې د ‌‌‌‌‌‌ډاکټر وقار علي شاه د تحقیق نه داسې څرګندېږي چې خدائي خدمتګار تحریک پۀ وړومبي ځل پۀ بشپړه توګه د ښځو د شناخت منلو د پاره کلتوري فضا جوړه کړه، دوي ئې د خپلې ازادې ارادې د انتخاب برخمنې کړې، دوي ته ئې د سواد د حصول لارې ګودرې خلاصې کړې، او دوي ئې د ملکیت خاوندانې وګرځولې. د دې نتیجه کښې ښځو سړو سره اوږه پۀ اوږه د پښتنو د ازادۍ تحریک کښې مبارزه وکړه. د بشر دوستۍ، قامي خپلواکۍ ، د مکالمې او ډائیلاګ پۀ ذریعه د شخړو هواري، د زور زیاتي او کرکې نه ځان ساتل، د ټولنیز عدالت او انصاف او د خداے د پاره د خداے د عام مخلوق د خدمت دغه ما‌‌‌‌‌‌ډل د پښتون افغان اولس د پرمختګ، د سیمئیزې او نړیوالې سولې او انساني تهذیبي پرمختګ د پاره اوس مهال یو بل مشال ګرځېدے شي.

‎راروان سټډي سرکل د پاره اتم اکتوبر 2017ز نېټه وټاکلې شوه . دغه سټډي سرکل  کښې به د نصیر احمد احمدي پۀ ناول ‘بغدادي پیر ‘ باندې بحث کېږي.

غزل

اختيار الله اورکزے

د انا د غرۀ پۀ سر باندې ولاړ دے
دا سړے لوېږي، کمر باندې ولاړ دے
سامعین ئې د زوال پۀ برید ولاړ دي
مقرر لا پۀ ممبر باندې ولاړ دے
ما ته ښائي زما خپل زاړۀ عکسونه
سپين وېښتۀ مې پۀ ټټر باندې ولاړ دے
تن مې پروت د بل وطن پۀ سرد خانه کښې
روح مې خپل وطن کښې نمر باندې ولاړ دے
بیا دا ستا د بې رخۍ مالګین باران دے
بیا احساس مې پۀ خنجر باندې ولاړ دے
د اختیار! باچا خاني ده مقدسه
نمونځ ته هم پۀ خپل څادر باندې ولاړ دے