د باجوړ او مومند د حد بندۍ شخړه:د Divide and Rule د سامراجي پاليسۍ تسلسل – جاوېد ثاقب

متعلقه مضامين

زۀ يو مزدور خانه بدوش د وطن – جاوېد ثاقب

پاکستان او مذهبي انتها پسندي – جاوېد ثاقب

د کپتان شتۍ او د نوو ضلعو بد حالي – جاوېد ثاقب

پېرنګي سامراج چې پۀ واکمنۍ کښې به ئې نمر نۀ ډوبېدو، د رياستونو د قبضه کولو او واکمنۍ پراخه کولو لپاره ئې يوه پاليسي د “Divide and Rule” )خلک پۀ مختلفو حوالو تقسيم کړه، حکومت پرې کوه او وسائل ئې تالا کوه( پۀ نوم وضع کړې وه. د هندوستان د قبضه کولو لپاره ئې هم دغه پاليسي پۀ عمل کښې راوسته او هندوستان ئې قبضه کړو. پېرنګي پۀ هندوستان کښې خپله قبضه هم د دغه پاليسۍ پۀ زور د هندو مسلمان، تاجر مزدور، چوت اچوت، سرکاري او غېر سرکاري، علامه او ‘سر’ وغېره پۀ نامو تقسيم سره دوامداره وساتله.

د هندوستان د تقسيم نه پس خو پېرنګے لاړ خو چې دلته ئې کومه د مذهبي انتها پسندۍ د تجربو لېبارټري د پاکستان پۀ نوم قائمه کړه، نو د هغې لېبارټرۍ دننه د پېرنګي “ځاے ناستو” چې ټول عمر ئې د پېرنګي سامراج د حفاظت د پاره خدمات تر سره کړي وو، ته ئې هم هغه خپله پاليسي ورکړه او د دې لېبارټرۍ واکمن لا تر دې دمه هم پۀ دغه پاليسۍ روان دي.

يو بل ته اړم يو بل ته قهرېدلے قام خبر دے؟

د وړو صوبو او محکومو قامونو خلک ئې پۀ خپل منځ کښې پۀ مذهبي، کلتوري، نسلي، لساني او جغرافيائي شخړو اخته کړي دي او دوي ورله پۀ وسائلو تالان راخستې دے. چرته چې د مذهب اثر وي، هلته رياست ږيره پرېښې، قبا اغوستې، شونډه خرئيلې او تور پټکے پۀ سر مذهبي کشته خرڅوي او چرته چې ضرورت شي نو هلته ئې کلين شېو کړے، ټائي پۀ غاړه، تهري پيس سوټ کښې د لبرل ازم معجون لاس کښې نيولي وي – د رياست پاکستان دغه پاليسي د خېبر پښتونخوا تر څنګ پۀ نوو ضم شوو ضلعو او بلوچستان کښې ډېره دوامداره ده، ولې چې دا سيمې د قدرتي وسائلو او معدنياتو نه بېخي مالا مال دي.

د “Divide and Rule” پاليسۍ تر څنګ پۀ ذکر شوو سيمو کښې وخت پۀ وخت د دهشتګردۍ او بيا د هغې نه پس د دهشتګردۍ د ختمولو پۀ بهانه د اپرېشنونو تجربې هم يو پۀ بل پسې لکه د پي ټي وي د ډرامو چلېږي او د اولس پام د بمونو، خودکشو، اپرېشنو او د احسان الله احسان د نيولو او تښتېدلو خبرو ته وي او د دې سيمو وسائل او معدنيات تالا شي؛ لوښي لرګي، ټي ائرنې او ګاډرې غلا شي، کاروبارونه ړنګ شي، سکولونه او کالجونه وران شي، بازارونه او مارکيټونه مسمار شي او د ټولنيز ژوند تر څنګ ئې معاشي او کلتوري مشاده ګډه وډه شي. دا ټول عمل ډېر پۀ سائنسي طريقه کېږي.

پۀ ذکر شوو سيمو کښې نوې ضلعې چې د 1901ز نه پۀ کښې د پېرنګي تور قانون )ايف سي اٰر( نافذ ؤ؛ پۀ سياسي عمل پابندي وه او اولس ته د وکيل، دليل او اپيل حق نۀ ؤ حاصل. د پولټيکل اېجنټ بادشاهي وه. د رياست مراعات يافته ملکان پۀ اولس مسلط وو. د جماعت د منبر نه به هر لس پينځلس کاله وروستو د جهاد پۀ نوم، د شريعت پۀ نوم، د طالب پۀ نوم، د القاعده او مجاهد پۀ نوم نوې نوې فتنه راپورته کېده. د اولس وينې به توې شوې، کورونه به ئې وران شول، کډه پۀ سر او در پۀ در به شول. د دغه تور قانون پر ضد چې سياسي، سماجي او ټولنيز تنظيمونه کامياب شول او پۀ 2018ز کښې د دغه تور قانون خاتمه وشوه، سياسي عمل پۀ سيمه کښې دوامدار شو نو د اولس سترګې هله وغړېدې. يو وخت ؤ چې د باچا خان او ولي خان خبرې د “ازاد قبائل” پۀ نوم دهوکه شوو قبائلو ته هېڅ ارزښت نۀ لرلو. د پاکستان پۀ اسمبلۍ او سېنټ کښې نن هم د اسفنديار ولي خان کړي تقريرونه او وړاندې کړي قراردادونه پۀ ارکائيوز کښې خوندي دي چې د اېف سي اٰر ختمولو، د قبائلي سيمو خېبر پښتونخوا سره يو کولو او د جهاد پۀ نوم د پښتنو د وينو تويولو د عمل مخنيوي د پاره پۀ کښې مطالبې شوې وې. کله چې د دغه سيمو پښتونخوا سره ادغام وشو نو د جهادونو، شريعت، طالب او مجاهد پۀ نوم د شوو دهوکو احساس د دغه سيمو اولس ته وشو. خپل دوست دښمن ئې وپېژندو. نو د سيمې اولس بېخي پۀ صفا ژبه چې زيات شمېر پۀ کښې د ځوانانو ؤ، رياست ته دا کرښه راکښله چې دا لوبې ستا او ستا د مسلط کړے شوو بادارانو دي، مونږ نور دغه لوبو ته پۀ خپله سيمه کښې ځاے ورکولو ته تيار نۀ يو او جنګ ته ئې بېخي د پاې ټکے کېښودو.

نو اوس يو ځل بيا دغه رياست چې معاشي ډهانچه ئې پۀ جنګي اقتصاد ولاړ ده، پۀ دغه سيمو کښې د نوو جنګونو لپاره لارې چارې لټوي. خو دا ځل پۀ دغه سيمو کښې د دهشتګردۍ پاليسي ناکامه ښکاري چې يو لامل ئې د اولسي شعور بېداري ده او بل دا چې نړۍ کښې هم د جنګ پۀ ضد اوازونه توانا کېږي؛ نو يو ځل بيا رياست هم هغه د خپل اقا د “Divide and Rule” پاليسي خپلوي او پۀ ټولو نوو ضلعو کښې ئې ځاے پۀ ځاے د اولس تر منځه د وسائلو، معدنياتو، غرونو او زمکو شخړې راپورته کړې دي او د اولس تر منځه د يو بل خطرناک جنګ خطره پېښه ده.

د سيمې باشعوره ځوانان، سياسي کارکنان او ټولنيز فعالان اندېښمن دي چې بيا به څومره وينې توئېږي؟ څومره کورونه، بازارونه، سکولونه او کالجونو به ړنګېږي؟ څومره مېندې به بورېږي، خوېندې به ميراتېږي او تور سرې به کونډېږي؟ څومره وسائل او معدنيات به قبضه کېږي او غلا کېږي؟ د لاهور او فېصل اباد مِلونه او صنعتونه به څومره پراخه کېږي.

پۀ دغه شخړو کښې تر ټولو توده شخړه د مومند د ساپو قبيلې او باجوړ د ترکاڼي قبيلې تر منځه ده کومه چې د “مامد ګټ” پۀ يوه لويه هواره زمکه جوړه شوې ده. هسې خو دغه شخړه پۀ 1969ز کښې هغه وخت جوړه شوه چې کله د باجوړ علاقې نواګۍ ته د پاکستان فوج راتلو. پۀ دغه زمانه کښې د نواګۍ پۀ خواوشا د نواګۍ خان رياست قائم ؤ چې پولې ئې تر د ساپو د سيمې چې پۀ هغه زمانه کښې به ورته “سور کمر” وئيلے کېدو، ته رسېدلې وې. د دغه رياست مرکز نواګۍ وه. د نواګۍ خان د فوج مرستيال ؤ او غوښتل ئې چې فوج نواګۍ ته راشي او خپل اثر رسوخ د نواګۍ پۀ رياست کښې پېدا کړي، خو ولې ساپيان چې تر دغه وخته د نواګۍ د خان فرمان بردار وو او د نواګۍ د دغه خانۍ د رياست سپاهيان به د ساپو پۀ علاقه دروازګۍ کښې ناست وو، د فوج د راتګ مخالف وو. فوج چې نواګۍ ته راغلو نو د نواګۍ د خان د رياست خاتمه ئې هم وکړه خو د دغه نه پس د ساپو قبيلې او نواګۍ د خان تر منځه اختلافات او دښمني پېدا شوه. پۀ دغه دښمنۍ کښې د ساپو قبيلې د “ښکار ځاے” پۀ مقام چې کومه زمکه وه، هغه ئې شړه کړه او لا تر دې دمه شړه پرته ده. د ځائي خلکو وېنا ده چې دغه زمکه د نواګۍ خان نۀ بلکې د نواګۍ د ترکاڼي قبيلې ده خو د نواګۍ خان پۀ جبر د اولس نه قبضه کړې وه او د زمکې د بندولو نه وروسته به تر ډېره وخته د نواګۍ دغه ترکاڼي قبيلې زمکه پۀ غلا کرله او رېبله هم او دغه لانجه تر دې دمه روانه ده. خو ولې دغه لانجې زور دوه درې کاله وړاندې هغه وخت ونيولو چې کله پۀ دغه ځاے باندې د پاکستان فوج د “کېډټ کالج” بنياد کېښودو. پۀ دغه کالج کښې د پاکستان فوج تر دوه زره کناله زمکه ګېره کړه او د زمکې د مالکانو د وېنا تر مخه تر اوسه چا ته يوه روپۍ هم نۀ ده ملاو. د کالج نه علاوه د اېف سي يو کېمپ هم پۀ دغه ځاے جوړ شوے دے چې د دغه متنازعه زمکې د فريقېنو د وېنا تر مخه پينځۀ سوه کناله زمکه ئې ګېره کړې ده او د هغې هم اولس ته قيمت نۀ دے ورکړے شوے.

خو پۀ اوس نزدې ورځو کښې چې د کورونا نړوبا ټوله نړۍ پۀ خپله غېږه کښې اخستې ده، د نړۍ ټول نظام مفلوج او پۀ ځاے ولاړ دے، د پاکستان حکومت هم پۀ ټول ملک دفعه 144 نافذه کړې ده. سکولونه، بازارونه او نور کاروباري مرکزونه بند دي او پۀ انساني غونډو پابندي ده. نو د يو سازش لاندې د دغو دواړو قبيلو تر منځه دغه شخړې له هوا ورکړې شوې ده.

رياست نوو ضلعو کښې د ائين نافذولو لار کښې خنډ دے

د اپرېل د مياشتې پۀ شپږمه نېټه دواړه قبيلې راووتلې او يو بل ته مخامخ د سوونو پۀ تعداد کښې کښېناستل او يو بل ته ئې ګواښونه کول او دغه غونډه تر ديارلس ورځو پورې راونه وه چې پۀ کښې د مومندو ساپي قبيلې د باجوړ لوے سړک هم د تګ راتګ لپاره تړلے ؤ او نزدې وه چې دغه شخړه د وينو بهېدو ته تلې وه او ډېر قيمتي انسانان پۀ کښې د منځه تلي وے خو دواړه اړخ ته پۀ کښې د مولانا خانزيب، شېخ جهانزاده، جنګرېز مومند او لعل باچا پۀ رنګ د باچا خان د عدم تشدد فلسفې پېروکار تر منځه شول او دواړو قبيلو ته ئې بار بار د عدم تشدد درس ورکولو او خبره تشدد ته لا نۀ ړله. د اولسې جرګې پۀ مرسته دغه دواړه قبيلې پاڅولې شوې او جرګه تر منځه مقرر شوه.

سوال دا پېدا کېږي چې يو اړخ ته دفعه 144 لګېدلې ده او پۀ انساني غونډو پابندي ده، خو بل اړخ ته پۀ سوونو اولس راوتلے دے او رياست هېڅ قسمه اېکشن نۀ اخلي؟ معلومېږي چې د دې پۀ شا هم دغه د رياست د تقسيمولو او حکومت کولو پاليسي روانه ده او اولس پۀ تشدد کولو مجبورولے کېږي. اندېښنه ښکاره کېږي چې کۀ چرته دواړه قبيلې پۀ تشدد مجبوره شي نو شايد چې بيا رياست لکه د خپل زوړ عادت زمکه پۀ خپله قبضه کښې واخلي او اولس ته د وينو بهېدو نه سېوا هېڅ هم پۀ لاس ور نۀ شي.

دلته د يادونې وړ ده چې د متنازعه زمکې دواړه اړخونو ته غرونو دي چې قيمتي ماربل، منګنيز، کرومائټ، ګرېنائټ، سلفر، نفرائيډ او نور معدنيات پۀ کښې پۀ لوے مقدار موندلے شي. د معدنياتو نه علاوه هم پۀ دغه زمکه کښې د افغانستان اړخ ته د ‘نوا پاس’ پۀ نوم يوه لويه تجارتي لار هم ده چې تر 2008 د باجوړ او مومندو اولس د تجارت لپاره کاروله او د دغه سيمو د اولس د معاش لويه ذريعه وه. خو د 2008 د اپرېشن سره دغه لار د پاکستان د فوج لۀ خوا تړلې شوې ده او لا تر دې دمه بنده ده.

د دغه معدنياتو او تجارتي لارې پۀ موجودګۍ کښې خبره ښکاره کېږي چې هم د دې لپاره دغه دواړه قبيلې پۀ تشدد مجبورولې شي چې فوج ته د قبضې لار هواره شي او د کالج او کېمپ د زمکې تر څنګ دغه تقريباً څلور پينځۀ زره کناله زمکه، دغه معدنيات او تجارتي لاره پۀ خپله قبضه کښې واخلي، اولس خوار و زار کړي او دوي خپله واکمني مضبوطه کړي.

Rs. 32.5bn

د باجوړ او مومند د اولس پۀ شمول د نورو نوو ضلعو اولس بايد پۀ دې خبره پوهه شي چې د عوامي نېشنل پارټۍ اوږده مبارزه چې پۀ دې کښې ئې قيادت جېلونه تېر کړل، د کفر او غدارۍ الزامونه پرې ولګېدل او د خودکش بمبارانو ښکار شول؛ او بيا وروستي دور کښې د نورو سياسي پارټيو لۀ خوا د همکارۍ پۀ نتيجه کښې اېف سي اٰر د منځه لاړو او دا سيمې د خېبر پښتونخوا برخه شوې. دې سره د اتلسم ائيني ترميم پۀ صورت کښې چې نور ملک ته کوم ائيني او قانوني حېثيت حاصل دے، اوس دا سيمې هم دغه ائيني او قانوني حېثيت لري.

Rs. 72bn

خپلو کښې يو بل ته اړم قام دې خبر وي چې:

د نوو ضلعو هغه خلک چې د ترهګرۍ پۀ ضد جنګ کښې بې کوره شوي وو او رياست ورته TDPs وائي، د دغه TDPs د ښېګړې د پاره پۀ جون 2019 کښې د دوه دېرش نيم اربه (32.50 bn) روپيو بجټ منظور کړے شوے ؤ. اوس د سيکېورټۍ د پاره د زيات بجټ د ضرورت پۀ وجه دغه 32.50 اربه نه 48% کټوتي وشوه او دا اوولس اربه (17bn) کړې شوې دي. يو بل ته اړم قام خبر دے؟

پۀ 32.50 کښې پۀ تېرو نهه مياشتو کښې صرف پينځۀ اربه (5bn) روپۍ يعني 15.4% د بې کوره شوو خلکو د ښېګړې د پاره لګولې شوې دي. دا خو به کېمپونو کښې پرتو خلکو ته پته وي چې پۀ څۀ لګولې شوې دي، خو يو بل ته اړم قام خبر دے؟

د تحريک انصاف خلکو او د دوي حکومتي اتحاديانو خپلو علاقو د پاره پۀ ترقياتي فنډ نۀ ورکولو ګروپونه جوړ کړي وو، دوي د پاره چې کومې څليريشت اربه (24bn) منظورې شوې وې، هغې کښې ورته دوه ويشت اربه (22bn) يعني 92% ورکړې شوې دي!!! خو دوي نه کټوتۍ کېږي!!! يو بل ته اړم قام خبر دے؟

د نوو ضلعو د ترقۍ د پاره د منظور شوي بجټ پۀ څليريشت اربه (24bn) کښې تر دې دمه صرف نهه نيم اربه (9.6bn) او د نوو ضلعو د ترقۍ د پاره د لس کلني ترقياتي پروګرام د منظور شوي بجټ پۀ اتۀ څلوېښت اربه (48bn) کښې تر دې درې ويشت اربه (23bn) خرچ کړې شوې دي. څنګه او پۀ څۀ خرچ کړې شوې دي؟ نهه مياشتو کښې د ټول منظور شوي بجټ دوه اويا اربه (72bn) نه صرف دوه دېرش نيم اربه (32.6bn) يعني صرف او صرف 45% لګولې شوې دي!!! چرته او څنګه لګولې شوې دي؟ ایا يو بل ته اړم قام خبر دے؟ دا باقي 55% يعني څلوېښت اربه (39.4bn) چرته دي؟ چرته به لګي؟ چرته به ځي؟ یو بل ته اړم قام خبر دے؟

ياده دې وي چې د يو اېکټ لاندې شپه پۀ شپه معدنيات حکومت پۀ خپل تحويل کښې اخستي دي. ياده دې وي چې حکومت دغه سيمو کښې د ائين او قانون نفاذ د پاره د سويلين ادارو قائمولو کښې لنګولېټ کوي. ياده دې وي چې دغه علاقې اوس هم عملاً د اېف سي اٰر لاندې دي او د غېر رياستي عناصرو او سېکيورټي ادارو قبضه کښې دي. يو بل ته اړم قام خبر دے؟

9.6% of Rs. 24bn

48% of Rs. 48bn

دې حالاتو کښې پۀ ځاے د دې چې دا لښکرونه چې د “مامد ګټ” پۀ سر يو بل ته ګواښونه کوي، يو بل ته برېتونه تاوهي، يو بل ته مټې رانغاړي، يو بل ته شپېلۍ نېغې نېغې کوي – د خپل حق او د خپلو بچو د مستقبل د پاره دغه اربونو روپيو د پاره څۀ کوي؟

يو بل ته د اړم قام څۀ خيال دے!!!