د رهبرِ تحريڪ تاريخي مرڪه – ژبارن: پښتون

متعلقه مضامين

!!!کوم کوم غم وژاړو

د ژوند “انګازې” – پښتون

“بتا دوں” ؟؟؟ – پښتون

د رهبر تحريک خان عبدالولي خان دا مرڪه د اٰصف بهټي ڪتاب "سياست دان*" څخه اخستې شوې ده چې نن هم خپل افاديت پوره پوره لري.[

محمد اٰصف بهټی، سیاست دان، لاهور، ماورا    يبلشرز، 1988، مخونه 336-327*

یادونه: دا مرڪه د ملک د موجوده حالاتو پهٔ حقله نهٔ ده بلکې دا نن نۀ یو کم دېرش کاله وړاندې شوې مرڪه  ده.

ملک ته د راپېښ سياسي حالاتو تجزيه تاسو څنګه کوئ؟ ايا تاسو دا محسوسوئ چې موجوده سياسي بحران به پۀ نزدې وختونو کښې ختم شي؟

ځواب: دا خبره لکه د رڼا ورځ څرګنده ده چې زمونږ موجوده باداران د قامي مسئلو حل کولو پۀ ځاے پۀ هغو کښې ارادتاً اضافه کولو کښې بوخت دي. کۀ حکومت خپل موجوده طرز عمل باندې ټينګ پاتې شو او د ملک د سياسي او معاشي حالاتو د اصلاح د پاره ئې فوري اقدامات ونۀ کړل نو د ملک سلامتي هم د خطر سره مخ کېدې شي. پۀ دې مايوس کن حالاتو کښې ما ته د اميد هېڅ رڼا نۀ ښکاري. ناحل شوې سياسي مسئلو مونږ پۀ مکمل توګه خپله قابو کښې نيولي يو او هره راتلونکې ورځ زمونږ د تباهۍ نوے پېغام راوړي. ملک نۀ صرف د داخلي مسئلو سره مخ دے بلکې زمونږ سرحدونه هم محفوظ نۀ دي. زمونږ پۀ صوبه سرحد هم بېروني دباو پۀ سېوا کېدو دے او پۀ بلوچستان خارجي خطرې ګرځي راګرځي.

کۀ مونږ د افغانستان پۀ حقله خپله موجوده کړنلاره بدله نۀ کړه نو د پاکستان سلامتيا ته ناقابل تلافي نقصان رسېدے شي. د ملک دننه چې څنګه خطرناکه وسله راروانه ده او د پاکستان پۀ ګوټ ګوټ کښي خوره شوې ده نو دا حالات د پاکستان د پاره ائنده کښې د لویې تباهۍ بنياد ګرځېدے شي.

پۀ ملک باندې د ډېر وخت نۀ مارشل لاء مسلطه قائمه ده. ستاسو پۀ خيال کښې سياسي پارټۍ د خپل اوږد جدوجهد او قربانو پۀ ترڅ کښې د مارشل لاء د مخنيوي او د جمهوريت د بحالولو پۀ مقصد کښې ولې ناکام شوي؟

ځواب: زۀ پۀ ذاتي توګه دا محسوسوم چې کله زمونږ پوځي حاکمان سياسي مسئلې پۀ پوځي او غېر مساويانه طريقو باندې د حل کولو کوششونه کوي نو سياسي پارټۍ پۀ يو مخ غېر موثره شي. مونږ د خپلو غلطيو څخه هېڅ پند او نصيحت نۀ اخلو. پۀ 1970ز کښې پوځي حاکمانو پۀ خپله نګرانۍ کښې ووټونه وکړل چې پۀ کوم کښې عوامي ليګ واضحه اکثريت واخستو لېکن پوځي حاکمانو اقتدار منتخب نمائنده ګانو ته حواله نۀ کړو چې د کوم نۀ دا حقيقت ثابتېږي چې کۀ پوځيان پۀ اقتدار باندې قابض پاتې کېدل غواړي نو تاسو پۀ جمهوري عمل باندې پۀ قومي سياست کښې د هېڅ قسم بدلون توقع نۀ شئ کولې. د 1970ز پۀ انتخاباتو کښې د کاميابۍ نۀ پس اقتدار د عوامي ليګ حق ؤ لېکن د پوځي حاکمانو لۀ خوا مشرقي پاکستان ته د اقتدار د عدم انتقال باوجود هم بنګاليان پر امنه وو او هېڅ قسم متشدد تحريک ته ئې لاس وانۀ چولو، پۀ پر امنه طريقه ئې د سول نافرمانۍ د تحريک اغاز وکړو لېکن پوځي حاکمانو پوځ کشي وکړه، پۀ يونيورسټيو او کالجونو کښې د زدکړیالو د ژوندي سېزلو غوندې واقعات راڅرګند شول. ما ته شېخ مجيب الرحمان پۀ خپله ووئېل چې د پوځ کشۍ پۀ وجه تقريباً شل لکهه بنګاليان قتل کړے شول. پوځي مهم بازانو نزدې شل لکهه پاکستانيان قتل کړل خو اقتدار ئې منتخب نمائنده ګانو ته حواله نۀ کړو. د جنرل ضياء د مارشل لاء پۀ حکومت کښې هم پۀ سندهـ صوبه کښې د ښځو، ماشومانو او بوډاګانو پۀ شمول نزدې يو زر 1000 سندهيان ووژلے شول لېکن پوځي حاکمان د اقتدار پۀ پرېښودلو رضامند نۀ شول نو ځکه ما درته اول هم دا خبره وکړه چې مطلق العنانه پوځي حاکمان د سياسي مسئلو پۀ پوځي طريقو باندې د حل کولو کوشش کوي نو بيا سياسي ګوندونه غېر موثر شي او د ملک پۀ سياست کښې د هغوي کردار ختم شي. هم دغه وجه ده چې مونږ د جمهوري قدرونو د بحالولو پۀ مقصد کښې کامياب نۀ شو.

چې کوم صورت احوال تاسو بيان کړو نو د دې نۀ خو دا ظاهرېږي چې پۀ موجوده سياسي حالاتو کښې هېڅ قسم تغير راوستل نا ممکن دي او اوس پۀ دې ملک کښې د يو جمهوري نظام د قيام مسئله يوه ناشونې خبره ده؟

ځواب: زمونږه حاکمانو چې د تېرو څو کلونو نۀ کومه لائحه خپله کړې ده نو د هغې پۀ وجه زمونږ ملک د امريکه يو غلام ګرځېدلے دے. ما پۀ خپلو سترګو داسې دستاوېزات ليدلي دي چې دا ترې جوتېږي چې د امريکې پاکستان سره ډېر مفادات تړلي دي، د خپلو هم دې مفاداتو لۀ وجې به امريکه چرې هم دا برداشت نۀ کړي چې پۀ دې ملک کښې دې يو داسې حکومت راشي چې هغه د امريکې مخالف وي.

د امريکې دا خيال دے چې پاکستان واحد ملک دے چې هغه ئې د روس خلاف د خپلو ګټو د پاره استعمالولے شي. امريکې پۀ روس باندې د دباو اچولو د پاره پۀ پاکستان کښې هوائي اډې جوړې کړې دي او کۀ د روس او امريکې منځ کښې جنګ ونښتو نو امريکه به دا اډې د روس خلاف استعمالوي. د امريکنيانو دا هم خيال دے چې د پاکستان پۀ ذريعه هغه پۀ عربو کښې هم د خپلو مفاداتو حفاظت کولے شي. د امريکې د معاشي ژوند انحصار د عرب پۀ تېلو دے او امريکه پۀ دې پوهېږي چې د پاکستان پۀ ذريعه هغه د مشرق وسطٰي د ټولو هېوادونو سره خپل تعلقات قوي کولے شي. د خپلو دې مفاداتو لۀ وجې امريکه چرې هم پۀ پاکستان کښې د هېڅ قسم جهموري او سياسي حکومت طرف داره نۀ ده پاتې شوې ځکه د يو صحيح نمائنده حکومت پۀ موجودګۍ کښې به هغې ته د امريکې څخه زيات د پاکستان ګټې مهمې وي او دا خبره امريکه نۀ مني. ايا تا دا نۀ وو ليدلي چې سياسي ګوندونو د خپل اوږد او مسلسل جدوجهد نۀ پس ايوب خان پۀ ګونټو کړو لېکن د دې جدوجهد پۀ نتيجه کښې پۀ ملک باندې يوه بله مارشل لاء وروتپلې شوه او بيا جنرل يحيٰ خان د ملک د دوه ټوټې کېدو پس اقتدار بهټو مرحوم ته حواله کړو. خو عجيجه دا ده چې بهټو مرحوم هم د مارشل لاء اېډمنسټرېټر پۀ حېث د حکومت واګي پۀ لاسو کښې واخستې. بيا جنرل ضياء تشريف راوړو او هغه هم د تېر يوولسو کلونو راهسې د چيف اٰف اٰرمي سټاف پۀ حېث د اقتدار پۀ کرسۍ ناست دے او نن چې د کوم تش پۀ نوم سول حکومت دعويٰ کولې شي چې هغه هم د يو پوځي اٰمر د سيوري لاندې دوام لري ـــ دا صورتحال د امريکې پۀ مفادو کښے دے چې پۀ پاکستان دې هم پوځي اٰمر مسلط وي او هم دغه وجه ده چې يو هم سياسي تحريک پوځ د اقتدار څخه د لرې کولو پۀ کوشش کښې کامياب نۀ شو. کۀ عوامي لیګ د 98 فيصده سيټونو ګټلو او شل لکهه خلقو قربانيو ورکولو باوجود هم د پوځي زور ځواکانو څخه د اقتدار پۀ حاصلولو کښې کامياب نۀ شو نو د پاکستان موجوده سياسي ګوندونه به د جنرل ضياء څخه د اقتدار راشوکولو کښې څۀ کامياب شي؟ ايا مونږ سره داسې شل لکهه کسان شته چې د جمهوريت د بحالۍ د پاره د پوځي حاکمانو پۀ لاس ځان وژلو ته تيار وي؟ يقيناً چې د دې جواب به نفي کښې وي. زۀ به دا ووايم چې کۀ مونږ شل لکهه کسان هم تيار کړو چې د دغه پوځ مقابله وکړي خو بيا به هم پوځ اقتدار پرې نۀ ږدي، البته کۀ مونږ پوځي حاکمانو سره پۀ اقتدار کښې شراکت ته تيار يو نو د هغې د پاره پوځي جرنېلان تيار دي. تا ته به معلومه وي چې د مارشل لا پۀ دور کښې ما ته هم د وزير اعظم جوړېدو وړاندیز شوے ؤ، بهر حال زما خيال دا دے چې کۀ پوځي جرنېلان پۀ خپله پۀ خپل سوچ کښې کوم بدلون نۀ راولي نو مونږ هغوي بدلولے نۀ شو او مونږ پۀ دې ملک کښې د جمهوري قدرونو د بحالۍ پۀ مشن کښې کاميابېدے نۀ شو. زۀ به تا ته يو ځل بيا ووايم چې موجوده حاکمانو پاکستان نۀ د امريکې يوه کالوني جوړه کړې ده. پۀ موجوده حالاتو کښې کۀ مونږ پۀ پاکستان کښې کومه تبديلي راوستل غواړو نو مونږ ته به دا سوچ کول وي چې زمونږ مقابله به د پاکستان د حاکمانو سره نۀ وي، بلکې مونږ به د خپلو حقونو د بحالۍ او د قامي مفاداتو د تحفظ پۀ خاطر د امريکې خلاف د مبارزې اعلان کوو. د امريکې مخالف تمام قوتونو ته به پۀ يو ځاے متحد کول وي. پۀ دې لړ کښې مونږ څلور سياسي ګوندونه خپلو کښې مدغم کړل او يوه عوامي نېشنل پارټي مو ترې جوړه کړه. زۀ دا ګڼم چې تر څو پورې ټول سامراج دښمنه، جمهوريت پسنده او ترقي خوښوونکي قوتونه خپلو کښې يو نۀ شي نو تر هغې پورې مونږ پۀ پاکستان کښې د جمهوري قدرونو د بحالۍ هدف نۀ شو ترلاسه کولے. د جهموريت د منزل د حصول پۀ خاطر به مونږ ته د امريکې خلاف هم اواز اوچتول وي. زما پۀ خيال پاکستان کښې چې کوم سياستدانان د امريکې د پاره نرمي لري، هغه د جهموريت سره وفادار نۀ دي. مونږ د ايم اٰر ډي د پلېټ فارم نۀ د جهموريت د بحالۍ د پاره کار کوو او د دې سره سره زمونږ دا هم کوشش دے چې ټول ترقي پسنده قوتونه دې د امريکې خلاف خپل جدوجهد نور هم تېز کړي.

تاسو پۀ خپلو خبرو کښې ووئېل چې اوس پاکستان کښې د جمهوري عمل پۀ ذريعه هېڅ قسم بدلون راوستل ناممکن دي؛ پۀ دې حالاتو کښې د موجوده سياسي بحران څخه د وتلو لپاره تاسو څۀ لائحه تجويز کوئ؟

ځواب: زۀ څۀ وخت راهسې دا خبره کوم چې کۀ تاسو پۀ ملک کښې خلقو ته پۀ ائيني او جمهوري طريقو باندې د خپلو حقونو د اخستو لارې بندې کړئ نو بيا به خلق پۀ دې مجبوره وي چې د تشدد لار خپله کړي. کۀ تاسو سياسي ګوندونو ته پۀ پوره ازادۍ سره د کار کولو موقع نۀ ورکوئ نو بيا به خفيه سرګرمۍ شروث شي چې دغه به د ملک د پاره يو صحتمند رجحان نۀ وي. کۀ خلق پۀ دې پوهه شول چې پۀ پر امنه او جمهوري طريقو د دوي مسئلې نۀ حل کېږي نو بيا به دوي پۀ نورو ذريعو پکارولو بوخت شي او د دې پۀ نتيجه کښې به بيا ملک پۀ مکمل توګه تباه شي. زمونږ موجوده حاکمان خلق پۀ متشدد لارو چارو خپلولو باندې مجبوروي. ځوان کهول مونږ څخه پوښتنه کوي چې د پر امنه جدوجهد پۀ ذريعه تاسو يوولس کلونو کښې څۀ وکړل؟ مونږ پۀ موجوده دور کښې د پېرنګي د غلامۍ د دور څخه هم د زيات بد تر حالات سره مخ يو. د 1947ز نۀ اول کم از کم يو منتخب حکومت موجود ؤ، زمونږ سياسي ګوندونو ته د کار ازادي وه، د حکومت د منتخب کولو حق خلقو ته حاصل ؤ. پاکستان او هندوستان يو ځاے ازاد شوي وو، د ازادۍ څخه پس پۀ هندوستان کښې اتۀ ځل ووټونه وشول او هلته يو مثالي جمهوري نظام قائم دے لېکن پاکستان کښې مونږ د څلوېښتو کلونو راهسې د جمهوريت د بحالۍ د پاره زيار باسو. د دې حالاتو لۀ وجې خلق ډېر مايوس دي، همت ئې هم بائېللے دے. زما پۀ خيال بعضې خلق د دې پاتې پاکستان پۀ نورو ټکړو کښې د وېشلو لپاره پۀ خفيه سازشونو کښې بوخت دي. د مارشل لاء پۀ نهه کلونو کښې ما ته پنجاب او سندهـ ته د تلو اجازت نۀ ؤ. موجوده حاکمان دا څۀ له غواړي چې مونږ صرف خپلې صوبې پورې محدود پاتې شو؟ پۀ کراچۍ کښې د نسلي او ژبني جنګ جګړو جواز څۀ دے؟ پنجابے، پښتون او مهاجر خپلو کښې پۀ څۀ جنګ کوي؟ د دې واحد وجه دا ده چې د جمهوري عمل د ختمېدو پۀ وجه پۀ وړو صوبو کښې د محروميت او وروستو پاتې کېدو احساس زيات شوے دے. د مارشل لاء حکومت د پاکستاني قوميت تصور مطلق ختم کړے دے او مونږ ئې پۀ مختلف ډلو کښې وېشلي يو. بيا هم کۀ د صوبو حقوق بحال شي او پۀ ملک کښې پۀ صحيح معنو کښې يو منتخب حکومت قائم شي نو دا پاکستان متحد ساتلے شي. دا وخت اهم خبره دا نۀ ده چې سياسي ګوندونه د خپل جدوجهد پۀ ذريعه پاکستان کښې جمهوري نظام بحال کولے شي او کۀ نۀ، بلکې مهمه خبره دا ده چې مونږ پاکستان قائم ساتلے شو او کۀ نه؟ کۀ د پاکستان پۀ پوځي حاکمانو کښې دې ملک سره لږه هم مينه موجوده وي نو هغوي بايد پۀ خپل موجوده پالېسیو کښې بدلون راولي او پۀ ملک کښې حقيقي جهموري نظام بحال کړي. دې پوځي حاکمانو ته د امريکې د مرورتیا څخه بې د کومې وېرې د قومي مفاداتو پۀ ترڅ کښې فوراً ملک کښې د انتخاباتو اعلان کول پکار دي.

تاسو د پاکستان د ټولو نۀ زيات متنازعه شخصيت يادېږئ، هر حکومت تاسو غدار او د ملک دښمن ياد کړي يئ، ستاسو پۀ خيال د دې وجه څۀ ده؟

ځواب: چې د کله نه هم دا ملک جوړ شوے دے نو هر حکمران دا ضروري ګڼلې ده چې مونږ د خپل قهر وغضب ښکار کړي. د وېش نه پس تر شپږو کلونو پورې ئې زۀ د قېد و بند پۀ مصيبتونو کښي مبتلا وساتلم. يو طرف ته خو هر حکومت زۀ غدار ياد کړم خو بل طرف ته هر حاکم ما ته پۀ اقتدار کښې د شراکت بلنه هم راکوله. د سکندر مرزا او ايوب خان دا خواهش ؤ چې زۀ د هغوي سره پۀ کابينه کښې شامل شم. بهټو مرحوم غوښتل چې زۀ د پاکستان صدر جوړ شم. جنرل ضياء دوه وارې ما ته د وزارت عظمٰي دعوت راکړو. کۀ زۀ غدار وم نو بيا ما ته د دې دومره اهم ترينو عهدو دعوتونه څۀ ته راکړے کېدل؟ د لاهور پۀ يوه جلسه کښې ما تقرير کولو چې د خلقو څخه يو اوچت اواز غږ کړو چې بهټو تا ته غدار وائي، ما هم پۀ جلسه کښې دا ځواب ورکړو چې بهټو صاحب ما ته د صدارت پېشکش کړے دے، کۀ د هغۀ دا خيال وي چې زۀ غدار يم نو د هغې باوجود هم هغه ما د ملک صدر جوړول غواړي، نو بيا زما نه غټ غدار بهټو صاحب پۀ خپله دے. ما همېشه پۀ دې ملک کښې د حقيقي جمهوري قوتونو ملاتړ کړے دے، پۀ دې وجه ما چرې هم پۀ غېر جمهوري طريقه باندې د دې ملک د صدر يا وزيراعظم دعوت قبول نۀ کړو. ما پۀ امريت باندې د باور لرونکو بادارانو حمايت چرې هم نۀ دے کړے، ځکه هغوي زۀ غدار بللم. ګو چې دې ټولو حاکمانو زما د خرڅولو کوشش وکړو خو نۀ زۀ خرڅ شوم او نۀ مات شوم. هم دغه زما جرم دے چې پۀ هر دور کښې زۀ د غدار او ملک دښمن غوندې القابو سره ياد کړے شوم.

ايا تاسو دا منئ چې 1971ز نۀ پس يوه داسې موقع راغلې وه چې پۀ پاکستان کښې جمهوري نظام پۀ مضبوطو بنيادونو باندې قائم کړے شوے ؤ خو د پاکستان پيپلز پارټۍ او عوامي نېشنل پارټۍ تر منځه د اختلافاتو او ډغرو لۀ کبله ملک کښې اخر مارشل لاء نافذ شوه؟ ايا د قومي مفادو پۀ خاطر پيپلز پارټۍ او ستاسو ګوند ترمنځه کومه داسې سياسي لاره نۀ شوه راوتلې چې دغه اختلافات مو حل کړي وے چې د مارشل لاء غوندې انتهائي عمل څخه ملک ژغورلے شوے وے؟

ځواب: زما خيال دا دے چې داسې کېدل نا ممکن وو، ځکه چې د يو غېر ملکي طاقت مفادات زمونږ پۀ لار کښې خنډ شول. دا خبره ما ته بهټو مرحوم پۀ خپله کړې وه چې هغه پۀ ملک کښې جمهوريت پۀ کُلي توګه نافذ کولے نۀ شي او چې پۀ کومو دوو صوبو کښې اکثريت د نېشل عوامي پارټۍ سره دے، هلته اقتدار اکثريتي ګوند ته حواله کولے نۀ شي ځکه چې د ايران بادشاه د پاره دا خبره د منلو وړ نۀ وه. بيا د امريکې د مفاداتو هم دا تقاضه وه چې حکومت زمونږ ګوند ته حواله نۀ شي. نن هم کۀ کوم ګوند ته د امريکې ملاتړ حاصل نۀ وي نو کۀ هغه د عوامو ملاتړ هم ولري خو پۀ پاکستان کښې اقتدار نۀ شي حاصلولے. دلته هر يو امريکې ته ځان د وفادار ثابتولو د پاره کوشش کوي چې ځان د اقتدار منزل ته ورسوي او بعضې خلق خو تر دې حده ورته سينه ډبوي چې کۀ هغوي ته حکومت حواله کړے شو نو هغوي به جنرل ضياء څخه هم زيات د امريکې مفادات خوندي کولو د پاره ډېر خدمتونه وکړي.

سندهـ، بلوچ، پښتون فرنټ چې د کنفيډرېشن د پاره کومه نظريه وړاندې کړې ده، د هغې باره کښې ستاسو څۀ رايې ده؟

ځواب: مونږ پۀ فيډرېشن باندې يقين لرو او د کنفيډرېشن د نظريې پۀ هېڅ شکل کښې حاميان نۀ يو. زمونږ ګوند د فيډرېشن (وفاقي نظام) پلوي دے لېکن مونږ صوبو ته د زيات واک ورکولو پۀ حق کښې يو. اصل کښې د سندهـ، بلوچ، پښتون فرنټ لۀ خوا چې د کنفيډرېشن کومه مطالبه مخې ته راغلې ده، دا د موجوده حاکمانو د هغو پالېسیو نتيجه ده چې تر مخه ئې د يوې تيارې کړې شوې منصوبې پۀ ذريعه د صوبو پۀ منځ کښې فساد اچول غرض دے. مونږ دا محسوسوو چې تر کومه پورې د وړو صوبو خلقو کښې پۀ اقتدار کښې د عدم شراکت احساس موجود وي نو د ملک د فاقي نظام ټينګول به ناممکن وي. د سندهـ بلوچ پښتون فرنټ د کنفيډرېشن د مطالبې څخه دا حقيقت پۀ ډاګه کېږي چې تر کومه د 1973ز د ائين مطابق پوره اختيارات ورنۀ کړے شي نو د وړو صوبو خلق د ملک څخه د بېلېدو تحريک هم شروع کولے شي.

ايا ستاسو مرحوم پلار باچا خان د کنفيډرېشن حامي نۀ ؤ؟

ځواب: نه! هغوي چرې هم د کنفيډرېشن د مطالبې حمايت نۀ دے کړے. د هغوي رايې دا وه چې د جناح صاحب پاکستان اوس ختم دے، مونږه ته پۀ شريکه دا واضح کول دي چې پۀ 1947ز کښې کوم پاکستان جوړ کړے شوے ؤ، هغه نن ولې نشته؟ او د باقي پاکستان قائم ساتلو د پاره بايد د صوبو د حقونو د نوي سره تعين وشي.

ستاسو مرحوم پلار خو به د قرارداد بنو خبرې کولې؟

ځواب: زما مرحوم پلار ما ته پۀ خپله وئېلي وو چې هغوي د قرارداد بنو د منلو خبره نۀ ده کړې. پۀ اصل کښې شېر باز مزاري زما پۀ پلار دا يو دروغ او بې بنياده الزام لګولے ؤ چې ګنې هغوي د قرارداد بنو خبره کړې وه. بيا پۀ اخبارونو کښې زمونږ خلاف ډېره تېزه پروپېګنډه وشوه چې خان عبدالغفار خان د سره بيا د قرارداد بنو خبره را اوچته کړې ده. د هند د وېش نۀ مخکښې بنو قرارداد پېش کړے شوے ؤ خو د پاکستان د جوړېدو نه پس نۀ زما پلار نۀ ما چرې د قرارداد بنو ملاتړ کړے دے. پۀ قرارداد بنو کښې زمونږ دا متفقه رايې وه چې کۀ برصغير ارومرو تقسیمېږي نو بيا مونږ ته هم دا حق راکول پکار دي چې صوبه سرحد د يو ازاد حکومت پۀ حېث قائم کړو. د پاکستان د قيام نۀ پس مونږ دا قرارداد واپس واخستو او د پاکستان پۀ حمايت کښې مونږ د خپل تېر موقف څخه پۀ شا شوي يو.

تاسو د يوې نوې دستور اسمبلۍ مطالبه کړې وه، ايا تاسو پۀ خپله دغه مطالبه باندې قائم يئ؟

ځواب: د پاکستان يو هم سياسي ګوند نن دا دعويٰ نۀ شي کولې چې 1973ز ائين دا وخت موجود دے. نواب زاده نصر الله خان غوندې سياستدان هم دا مني چې د 1973ز دستور روح ختم کړے شوے دے. پۀ دې حالاتو کښې مونږ د يوې نوې دستور سازې اسمبلۍ د انتخاباتو وعده کړې وه، بيا هم د عوامي نېشل پارټۍ د قيام پس نه مونږ خپل دغه دریځ پرېښودو او د اېم اٰر ډي د نورو ګوندونو غوندې مونږ هم دا مطالبه وکړه چې د 1973ز ائين دې پۀ خپل اصلي شکل کښې بحال کړے شي او پۀ ملک کښې دې پۀ جماعتي بنيادونو باندې دوباره انتخابات وشي.

ستاسو باره کښې وئېلے کېږي چې تاسو پۀ يوه موقع وئېلي وو چې د خداے شکر دے چې د پاکستان د جوړېدو پۀ جرم کښې زۀ شريک نۀ وم. ايا دا ريښتيا دي چې تاسو د پاکستان د جوړېدو پۀ حقله داسې افسوسناک الفاظ استعمال کړي وي؟

ځواب: داسې دروغ خبرونه ورځپاڼه نوائے وقت زما باره کښې اکثر تراشي. ما چرې هم پۀ خپل تقرير کښې د پاکستان باره کښې داسې خبرې نۀ دي کړې. پۀ اصل کښې دا خبره ما ټوقه کښې کړې وه. زۀ پۀ جناح هسپتال کښي د جي ايم سيد پوښتنې له تلے وم، هغۀ ما ته ووئیل چې زۀ د دې ګناه اعتراف کوم چې د پاکستان د جوړېدو پۀ تحريک کښې ما ښۀ فعاله ونډه اخستې وه؛ ما د هغۀ د دې خبرې پۀ ځواب کښې پۀ خندا سره ووئیل چې د خداے شکر دے چې زۀ د پاکستان د جوړېدو پۀ جرم کښې شريک نۀ وم. دا خبره ما هسې پۀ ټوقه کښې کړې وه لېکن هلته موجود يو صحافي پۀ بله ورځ دې سره ښۀ مالګه مرچکې ولګول او خبر ئې پۀ نوائے وقت کښې خپور کړو.زۀ دا منم چې زمونږ ګوند د پاکستان د تحريک مخالفت کړے و، زمونږ دا رايې وه چې د پاکستان مطالبه پۀ اصل کښې د مسلمانانو د تقسيم مطالبه ده، ځکه مونږ د پاکستان د جوړېدو د زړۀ د خلاصه مخالفت کولو؛ لېکن چې کله پاکستان جوړ شو نو بيا دا ملک مونږ د زړۀ نه ومنلو. څلوېښت کاله مخکښې د پاکستان پۀ حقله زمونږ موقف څۀ ؤ، دا خبره نن د بحث موضوع ګرځول يو بلا جواز عمل دے.

د پاکستان د جوړېدو پۀ حقله زمونږ موقف صحيح ؤ يا د مسلم ليګ رايې درسته وه، د دې فېصله بايد پۀ تاريخ پرېږدو. جناح صاحب هم وړومبۍ دستور سازې اسمبلۍ ته پۀ خپل خطاب کښې وئیلي وو چې بعغې خلقو د خپل نکته نظر لۀ خوا د پاکستان د تحريک مخالفت کړے ؤ لېکن دا فېصله به تاريخ کوي چې د مسلم ليګ موقف صحيح ؤ او کۀ د پاکستان د مخالفينو ـــ نن چې کوم خلق مونږ د پاکستان د جوړېدو سره د اختلاف پۀ وجه مجرم ګڼي او تنقيد راباندې کوي، هغوي د هغو پوځي جرنېلانو او سياستدانانو د احتساب مطالبه ولې نۀ کوي چې پاکستان ئې دوه ټوټې کړے ؤ؟ دا خلق د هغو اقتدار پرسته جرنېلانو او د طاقت وږو سياست مدارانو خلاف اواز ولې نۀ اوچتوي چې نن د پاکستان د دغه بوږنوونکو سياسي حالاتو ذمه دار دي؟ کۀ زۀ د ملک د موجوده سياسي صورتحال سره موافق نۀ يم او د پاکستان د داخلي او خارجي حالاتو لۀ وجې اندېښمن يم نو د دې تر شا هم حقيقت دے چې زۀ د پاکستان سره مينه لرم. زه د وطن سره د مينې جذبه باندې واکمن يا د هغۀ د ډنډورچي ايجاره داري نۀ منم.