عقيده مجاهده ده

متعلقه مضامين

!!!کوم کوم غم وژاړو

د ژوند “انګازې” – پښتون

“بتا دوں” ؟؟؟ – پښتون

 

(تېر پسې)

جناح ووې چې زۀ به تر هغې د کونسل د پاره نومونه نۀ ورکوم تر څو چې ما ته دا تسله نۀ وي راکړې شوې چې د کونسل ټول مسلمانان غړي به د مسلم لیګ نه وي.

کله چې کانفرنس پۀ څوارلسمه جولایۍ شروع شو نو وائسراے د دې د ناکامه کېدو اعلان وکړو.

مولانا ازاد د کانفرنس پۀ ناکامه کېدو خپلو تاثراتو کښې ووې چې کۀ جناح مخالفت نۀ وے کړے نو د کونسل څوارلس غړو کښې به اووۀ کسان مسلمانان وو، اګرچې هندوستان کښې د مسلمانانو د ابادۍ تناسب پنځویشت فیصده دے. دا د کانګرس فراخدلي او د مسلم لیګ د بې عقلۍ څرګندونه ده. ولې مونږ دا نۀ منو چې ګنې مسلم لیګ د مسلمانانو یکي یوه نمائنده او با اختیاره پارټي ده. کومو صوبو کښې چې د مسلمانانو اکثریت دے، پۀ هغو کښې د مسلم لیګ یو هم وزارت نشته. پښتونخوا کښې د کانګرس وزارت دے، پۀ دې وجه دا یو حقیقت دے چې د مسلمانانو د ښۀ دروند اکثریت د مسلم لیګ سره هېڅ تعلق نشته او د مسلم لیګ دا دعويٰ هېڅ جواز نۀ لري چې ګنې دا د ټول هندوستان د مسلمانانو نمائنده پارټي ده.

ګاندهي وائسراے ته وليکل چې دا کانفرنس د توقعاتو او اميدونو سره د شروع کېدو نه پس پۀ ډېره بده طريقه ناکامه کېدل زما دې شک ته تقويت ورکوي چې سرکار اختيارات هغه کسانو ته ن‍ۀ ورکوي کوم چې پۀ جېلونو کښې اچولے شوي وو.

دا د مکمل بې يقينۍ حالات وو. پۀ پنځويشتمه جولايۍ عبدالغفار خان د اټک پۀ پل ودرولے شو او خبر کړے شو چې اټک ضلعې ته ستا پۀ تلو پابندي ده او تۀ د ايبټ اباد لاره کښې پرته چچهـ علاقه کښې د خپلو دوستانو سره ملاقات نۀ شې کولے. ضلعي انتظاميې دے ګرفتار کړو او ايبټ اباد کښې ئې پرېښودو. د پنجاب حکومت د خان عبدالغفار خان اټک ضلعې ته نۀ پرېښودو د حالاتو وضاحت داسې کوي؛

"د اټک ضلعي انتظاميې ته دا اطلاعات ترلاسه شوي وو چې پۀ پنځويشتمه جولايۍ به عبدالغفار خان اټک ته راځي او چچهـ علاقه کښې به د مختلفو اولسي غونډو صدارت کوي. دا هم اطلاعات ترلاسه شوي وو چې ځنې خلق به د دۀ د دورې خلاف مظاهرې کوي او د مسلم ليګ کارکنان پۀ تورو جهنډو سره د خان عبدالغفار خان د استقبال کولو تيارۍ کوي. ضلع کښې د امن و امان د ممکنه خطرې تر مخه ضلعي انتظاميې اټک ضلعې ته د خان عبدالغفار خان پۀ داخله پابندي ولګوله او دے ئې ضلع کښې تقريرونو ته پرې نۀ ښودۀ. د پابندۍ دا حکم ددۀ د روانېدو نه وړاندې پېښور کښې دۀ ته رسولے شوے ؤ. داسې وئيلے شي چې د عبدالغفار خان پۀ دغه ورځ اټک ضلع کښې د تقريرونو کولو څۀ نيت نۀ ؤ، ولې دۀ پۀ دې حقله ضلعي انتظاميې ته څۀ اطلاع نۀ وه ورکړې او ضلعي انتظاميې ته ددې معلومات هغه وخت وشو کله چې دے ماښام پۀ اټک پل ګرفتار کړے شو او د دۀ خلاف د اړي ګړي پېدا کولو د امکان مقدمه درج کړې شوه.

خان عبدالغفار خان د جولايۍ پۀ پنځوشتم تاريخ د ورځې يوولس بجې اټک پل ته راوسېدۀ. دغلته دے خبر کړے شو چې اټک ضلعې ته ستا پۀ تلو پابندي ده او کۀ تۀ غواړې نو پۀ دې لاره ايبټ اباد ته تلے شې. دۀ ووې چې زۀ چچهـ ته ځم او ايبټ اباد ته نۀ ځم. دۀ ته د تلو اجازت ورنۀکړے شو او دے دغلته د سړک پۀ غاړۀ کښېناستو. دۀ ته ووئيلے شو چې تۀ پۀ هغه تمبوانو کښې انتظار کولے شې کوم چې د سول رسد محکمې د خپلو افسرانو د پاره لګولي دي ولې دۀ ونۀ منله.

خان عبدالغفار خان ګرفتار نۀ کړے شو او دے د ماښام پورې دغلته ناست ؤ. د اټک انتظاميې دا فېصله وکړه چې دے د هندوستان د دفاع د قانون د شپږيشتمې دفعې د ذيلې څلورمې مادې (26/4) تر مخه د ضلعې نه وویستے شي.

راتلونکې ورځ دے د رېل ګاډي پۀ ذريعه کېمبل پور )اټک( ته راغے. اټک ضلعې ته د دۀ پۀ راتلو هغه شان پابندي وه او د دۀ د وړاندې څۀ بندوبست نۀ ؤ نو پۀ دې وجه ضلعي انتظاميې دے پۀ يوه فوځي لارۍ کښې يو پوليس سب انسپکټر سره کړو او ايبټ اباد ته ئې ورسوۀ.

د پنجاب حکومت داسې هېڅ خواهش نشته چې د عبدالغفار خان پۀ دې بيان شک وکړي چې اټک ضلع کښې ئې اولسي غونډو ته د تقرير کولو نیت نۀ ؤ ځکه چې چچهـ علاقه کښې د دۀ تقريرنو د پاره د غونډو جوړولو پۀ غرض څۀ انتظامات نۀ وو شوي خو ضلعي مجسټرېټ ته دا مصدقه اطلاعات ترلاسه شوي وو چې د باچاخان خلاف به مظاهرې کېږي. پۀ ګاونډۍ صوبه کښې اوسنو واقعاتو نه دا خبره واضحه ده چې د يوې پارټۍ د سياسي مشرانو د تقريرونو خلاف بلې پارټۍ څومره احتجاجي مظاهرې کړې دي."

پۀ اګست کښې د نېشنل کانفرنس د کاروایۍ چې نهرو او عبدالغفار خان پکښې هم ګډون کړے ؤ، پۀ ضد جمو و کشمير کښې دغسې یوه مظاهر شوې وه، خو باچاخان پرې د څۀ ډول غصې یا خفګان څرګندونې پۀ ځاے مبارکي ورکړه او وئيل ئې چې کشميريان به پخوا د خپل سيوري نه وېرېدل او اوس پکښې بېداري راغله.

د شمله کانفرنس د ناکامه کېدو نه پس پۀ شپږویشتمه جولایۍ برطانيه کښې لېبر پارټي پۀ اقتدار کښې راغله او دوه هفتې وروستو د جاپان سلامي کېدو سره جنګ ختم شو. پۀ يويشتم اګست دا اعلان وشو چې د مرکزي او صوبائي اسمبلیو انتخابات چې څومره زر ممکن وي، دې وکړے شي او وائسراے د صلاح مشورې کولو پۀ غرض لندن ته روان دے. پۀ نورلسم ستمبر د انګلستان او هندوستان نه پۀ يو وخت پۀ رېډيو نشرشوي تقريرونو کښې د برطانيې وزيراعظم او د هندوستان وائسراے ووې چې د برطانيې حکومت دا نيت لري چې څومره زر ممکن وي، د انتخاباتو نه پس به د منتخب نمائنده ګانو سره د صلاح مشورې نه پس د ائين سازۍ اداره جوړولې شي او د برطانيې او هندوستان ترمنځه به د لوظ نامې پۀ مندرجاتو غور کولے شي چې دا شان دې ته اخري شکل ورکړے شي. دا اعلان هم وکړے شو چې وائسراے ته دا اختيار ورکړے شوے دے چې د مرکزي او صوبائي اسمبلیو د انتخاباتو د نتيجو راتلو نه پس د انتظامي کونسل جوړولو د پاره اقدامات وکړي.

د کانګريس د کارنده کمېټۍ اجلاس پونا کښې د دولسم ستمبر نه واخله تر اتلسم ستمبر پورې جاري ؤ او بيا پۀ يويشتم ستمبر بمبۍ کښې شروع شو. مولانا ازاد د غونډې صدارت کوۀ. ګاندهي پۀ زياتو نشستونو کښې ناست ؤ. پۀ دې موقع ځنې قراردادونه منظور شول چې د يو تعلق پکښې د متحده هندوستان سره ؤ. د قرارداد متن پۀ دې ډول ؤ:

"د اګست  کال نورلسوه دوه څلوېښتم د قرارداد مطابق به پۀ جمهوري ډول منتخب شوې ائيني اسمبلي د هندوستان د حکومت د پاره ائين تياروي کوم چې به د ټولو فريقو د پاره د منلو جوګه وي. د کانګريس د خیال ؤ چې دا به يو وفاقي ائين وي او باقي پاتې اختيارات به د وفاق وحدتونو ته ورکولے شي. د کراچۍ پۀ کانګريس او نورو غونډو کښې منظور شوي بشري حقونه به د ائين لازمي برخه وي. کانګريس به داسې هېڅ قسمه تجويز سره اتفاق نۀ کوي پۀ کوم کښې چې يوې صوبې يا علاقائي وحدت ته د هندوستان يا وفاق نه د جدا کېدو خبره شوې وي.کانګريس د هندوستان پۀ ازادۍ او وفاقيت يقين لري او د هندوستان يو والے او د نوي دور د لوے وفاق د ماتولو تصور د ټولو متعلقه فريقو د پاره ډېر زيات نقصان ګڼي او دا عملي کول به د ټولو د پاره دردمنده پېښه وي. کميټي دا خبره پۀ جار کوي چې مونږ هېڅ کله دا نۀ غواړو چې پۀ زبردستۍ د خلقو د مرضۍ خلاف يوه اکائي پۀ وفاق کښې پۀ پاتې کېدو مجبوره کړو. د دې اصولو احترام کولو پۀ ذريعه به داسې حالات پيدا کولے شي چې ټول وحدتونه پۀ يو قامي وفاق کښې يو ځاے پاتې شي. پۀ دې اصولو د عمل کولو سره داسې هېڅ قسمه هڅه نۀ ده پکار چې پۀ علامتي وجودونو کښې نوي ګوندونه پېدا کړے شي او نوې مسئلې پېدا کړې شي. هر يو وحدت ته پۀ وفاق کښې مکمله خودمختاري پکار ده."

د ټول هندوستان کانګريس کمېټۍ غونډه پۀ يويشتم ستمبر ممبۍ کښې شروع شوه. سردار پټېل د وائسراے پۀ تقرير د قرارداد وړاندې کولو پۀ وخت ووې چې د وائسراے تجويزونه مبهم، ناکافي او د تسلۍ جوګه نۀ دي. قرارداد کښې مرکزي اسمبلۍ د پاره پۀ محدوده انتخابونو ټکونه وکړے شول او دې خبرې ته اشاره وکړې شوه چې انتخابي فهرستونو کښې ډېرې کمۍ او کوتاهۍ دي؛ پۀ دې کښې پۀ سياسي پارټیو او ګوندونو د پابندۍ لرې  کولو غوښتنه وکړې شوه او د حکومت نه ئې مطالبه وکړه چې هغه ټول قېديان دې رها کړے شي چا ته چې د سياسي سرګرمیو پۀ وجه سزا اورولې شوې ده. قرارداد کښې د وېول د تجويزونو پۀ دې وجه غندنه وکړې شوه چې مقصد ئې دغه بدعنوانه انتظامیې د نورو څو میاشتو پورې برقراره ساتل دي چې دا شان اختيارات پۀ خپل لاس کښې وساتي. کانګريس به د اقتدار د فوري منتقلۍ د پاره د خلقو د رایې خيال معلومولو پۀ غرض انتخابونو کښې برخه اخلي.

ګاندهي د کارنده کمېټۍ پۀ زيات شمېر نشستونو کښې شرکت کړے ؤ، ولې د ټول هندوستان د کانګريس کميټۍ پۀ اجلاس کښې نۀ ؤ ناست. عبدالغفار خان به زيات د ګاندهي سره ؤ.

پۀ پنځویشتم اګست د ټول هندوستان د کانګريس کمېټۍ اجلاس ته راغلي د کرناټک مندوبينو ته خپل تقرير کښې عبد الغفار خان ووې چې د خداے د مخلوق خدمت د الله پاک خدمت دے او دا فرض د عدم تشدد پۀ ذريعه کېدے شي. عدم تشدد يوه عظيمه فلسفه ده او صرف د عدم تشدد پۀ ذريعه پۀ اثرناکه طريقه د تشدد مقابله کېدې شي. پښتونخوا صوبې د تشدد او عدم تشدد دواړه تجربې کړې دي؛ دوي چې د خپلو دې تجربو نه څۀ زده کړي دي هغه دا دي چې کله تشدد ناکامه شي نو د عدم تشدد پۀ ذريعه کاميابي ترلاسه کېدې شي. تشدد د انسانانو د پاره تباهي راوړي او ماتې خوړلې شي او د عدم تشدد د چقولو هره يوه هڅه ناکامه وي او دې سره د عدم تشدد د پېروکارو طاقت نور سېوا کېږي.

د کال نورلسوه دوه څلوېښتم د تحريک د ذکر کولو پۀ وخت خان عبدالغفار خان ووې چې د تحريک پۀ دوران کښې دا خبره ثابته شوه چې نۀ يواځې د پښتونخوا پۀ خلقو کښې بلکې د هندوستان پۀ هره طبقه کښې د مقابلې جذبه وه خو پۀ دې کښې يو فرق دے او هغه دا چې د پښتونخوا د خلقو سره نۀ يواځې جذبه شته، ورسره د تشدد توان طاقت هم شته دے او دوي ښۀ زيات تشدد کولے شي. خو ددې باوجود د پښتونخوا پۀ مقابله کښې د هندوستان پۀ نورو علاقو کښې د تشدد پېښي زياتې شوې دي. کله چې زما نه پښتانۀ دا تپوس وکړي چې مونږ ولې تشدد ونۀ کړو نو زۀ ورته پۀ ځواب کښې وايم چې کۀ مونږ تشدد شروع کړو نو ددې سره به نورو بنيادمو ته خطره پېدا شي او زما دا يقين دے چې د تشدد پۀ ذريعه مونږ څۀ نۀ شو ترلاسه کولے او دا تشدد به دېر زر زر اوچتولے شي. د برطانيې نه ازادي صرف د عدم تشدد پۀ ذريعه اخستے کېدې شي.

د عدم تشدد سره د تشدد پۀ طاقت فتح ترلاسه کېدې شي. برطانيه چې لوے طاقت دے او تشدد ښۀ پۀ بې دردۍ سره چقولے شي، د عدم تشدد د لاسه حېرانه ده ـــ دوي چې د عدم تشدد د چقولو څومره کوشش کوي هغه ناکامه کېږي او د خلقو خبرې نورې زياتېږي. دۀ د جرمني او جاپان مثال ورکړو چې د لوے قومي طاقت باوجود کاميابه نۀ شول. تشدد کښې د انسانيت تباهي ده او د انسانيت بچ کولو د پاره د عدم  تشدد لار خپلول ضروري دي.

د هندوانو او مسلمانانو د مسئلې د ذکر کولو پۀ وخت دۀ ووې چې مسلمانان او هندوان دواړه وروڼه دي. دوي له به د برطانيې د هندوستان نه ويستو د پاره يو ځاے اوږه پۀ اوږه کار کول وي. چا چې د دواړو ترمنځه دومره نفرت پېدا کړے دے چې ماشومانو ته هم د هندو او مسلمان پۀ حواله تربيت ورکولے شي. دۀ د ملک پۀ دې برخه کښې د هلکانو او جينکو د قامي کار پۀ جذبه د خوشالۍ څرګندونه وکړه او وې وئيل چې زۀ پۀ دې ډېر خوشحاله يم چې زنانه د ازادۍ پۀ تحريک کښې ډېر چټک کردار ادا کوي. هر تحريک کښې د ښځو برخه اخستل د بري نخښه وي. پښتونخوا کښې مونږ ښځو ته ډېر درناوے لرو خو مونږ هغوي ته مساوي موقعې نۀ دي ورکړې. اوس زمونږ زنانه رورو وړاندې راځي او دوي به د خپلو نارينو سره اوږه پۀ اوږه د ازادۍ پۀ  جنګ کښې برخه اخلي.

د کانګريس د کارنده کمېټۍ يوه غونډه د ګاندهي د بنګال د دورې پۀ موقع د دسمبر پۀ اوله هفته کښې رابللې شوې وه. غونډې کښې اهمه خبره انتخابي منشور تيارول وو. ګاندهي ووئيل چې انتخاباتو د پاره ښه تياري دا ده چې کانګريس خپل دننه اتفاق پېدا کړي. دۀ ووئيل چې کانګريس د عدم تشدد د پاليسۍ پۀ برکت ملک کښې يو ډېر اهم مقام ګټلے دے او خپلې دې پاليسۍ ته وده ورکولو سره به د پارټۍ مقام او حېثيت نور زيات او اوچت شي؛ ولې داسې ښکاري چې مونږ د وړاندې تلو پۀ ځاے شا ته لاړو. دۀ دانسته داسې يوه خبره ونۀ کړه چې هغې نه پۀ 1942ز کښې د کانګريس د مشرانو د ګرفتارۍ نه پس د خلقو د ردعمل غندنه مطلب وي. دۀ دا خبره محسوسوله چې کانګريس پۀ دې چپ پاتې نۀ شو. بله خبره پۀ انتخاباتو د لګښتونو وه. دۀ ووې چې حقيقي کاميابي به دا وي چې مونږ د څۀ خرڅ نۀ کولو بغېر انتخابات وګټو. دۀ ووې چې مونږ له د ګټې تاوان نه بې پرواه د خپلو اصولو ژوندي ساتلو پاملرنه پکار ده. ددۀ زيات شمېر سفارشونه کارنده کمېټۍ منظور کړل.

کلکته کښې عبدالغفار خان ګاندهي سره د پښتونخوا پۀ حالاتو خبرې وکړې او ورته ئې ووې چې زۀ نۀ غواړم چې د انتخابونو د پاره کار وکړم. ګاندهي د دۀ وړاندیز سره  اتفاق وکړو. د کانګريس پارلېماني بورډ دې انتخابي مهم کښې برخه اخستو ته دے تيارولو کښې پاتې راغے. دے پۀ خپلو اصولو ټينګ ولاړ ؤ او د تنظيم سازۍ د پاره ئې د ټولې صوبې دوره کوله. دۀ د حکومتي اهلکارو د کار هم د نزدې نه مشاهده کوله، کومو چې د خدائي خدمتګارو خلاف کار کوۀ.

نور راتلونکې ګڼه کښې…