Pakhtoon | The Magazine Publishing Since 1928
متعلقه مضامين
سليمه سم دې کړه غزل شرعې ته
لږ پۀ کښې ذکر د خپل قام کوه
د ارواښاد سېف الرحمان سليم دغه شعر د اولسي ادبي جرګې د هاغه دور پېداوار دے چې کله هغه شاعرانو، اديبانو او د جرګې ناقدينو محض يو روماني شاعر بللو او دغه احساس ؤ چې ښاغلے سليم ئې پۀ دغه وېنا مجبور کړلو. پښتو ادب کښې د اولسي ادبي جرګې خپل يوفعال رول ؤ او دغه جرګه کښې چې به کومو شاعرانو د وخت د تقاضو سره سمه او پۀ شرعه درسته شاعري کوله او خپله شاعرۍ کښې به ئې د جانان غم د دوران غم کښې مدغم کولو لکه ښاغليو قلندر مومند، سېف الرحمان سليم ، لطيف وهمى او همېش خليل او له دوي پورته ښاغليو اميرحمزه خان شينواري، اجمل خټک او ولي محمد طوفان نو هغه د خپل عصر ترجمان بللي شو.
د ښاغلي سليم د دغه پورتني شعر پۀ تناظرکښې کۀ مونږ د ښاغلي سليم راز شاعرۍ ته ګورو نو هغوي بيا د اولسي ادبي جرګې روايت د ښاغلي قلندر مومند د ساهو ليکونکيو مرکه کښې د خپل روښانه او سوشلسټي او ترقي پسندې نظريې پۀ صورت کښې مخ پۀ وړاندې بوتلے او دومره کوټلے سپېځلے او مستحکم کړے دے چې نننے ليکونکے او لوستونکے پۀ دې ليکلو او وئيلو مجبوره دے چې د راز صاحب شاعرۍ ته د خپل غني روايت پۀ تناظر کښې پۀ شرعه درسته شاعري ووائي.
راز صاحب، لکه چې مونږ ټولو ته معلومه ده د هشنغر د دواوې سره تعلق لري (لرلو) او د پښتونخوا پۀ دغه ټوله علاقه د باچاخان د خدائي خدمتګار تحريک اثرات يوه فطري خبره ده. پښتونخوا کښې د دغه لوے او تل پاتې تحريک نه را پۀ دې خوا دوېم لوے تحريک د ترقي پسندۍ تحريک دے چې پۀ دې سيمه ئې له ټولو لوے داعي کاکاجي صنوبر حسېن مومند ؤ. او د خپل فکر او مزاج له رويه ښاغلے سليم راز د هر دواړو تحريکونو د سپين سپېځلو شخصيتونو باچاخان او کاکاجي صنوبر حسېن مومند د مشن، پېغام او مقصد يو ساهو ليکونکے او رسونکے غړے پاتې شوے دے. اګر چې د راز صاحب پۀ شخصيت کښې د شخصيت پرستۍ ماده بېخي نشته خو دغو شخصيتونو چې کوم افکار، خيالات او نظريات لرل.. د راز صاحب دغه افکارو، خيالاتو او نظرياتو سره يو کلک تړون ؤ او دے چې بېلتون ئې ترې پۀ هېڅ قيمت نۀ شي کېدے او هم پۀ دې اساس د راز صاحب پۀ شاعرۍ د دغه دواړو تحريکونو اثرات هم غالب ليدے شي.
راز صاحب شاعر، اديب، صحافي او د سياست دلارو چارو نه باخبره سړے ؤ. د خپل ژوند د ځوانۍ خوږه برخه ئې پۀ سوشلسټو تصوراتو کښې تېره کړې ده. پۀ ترقي پسندۍ کښې ورته د خپلو خوبونو تعبير ښکارېدو.
د هغۀ شاعري د ترقي پسند منشور پابنده او د اشتراکي مقاصدو د حصول وسيله ده. د ساهو ليکونکيو مرکې او د انجمن ترقي پسند مصنفين پښتونخوا سيکرټري جنرل پاتې شوے ؤ او د زمان د دوېم پښتو عالمي کانفرنس چېئرمين هم ؤ. د لرو برو خوارۀ وارۀ پښتانۀ د اتفاق او اتحاد د زنځير مضبوطې کرۍ ګڼلې او پۀ دې بنياد د ټولې دنيا خوارۀ وارۀ پښتانۀ د خپلو مسئلو او کشالو د هواري د پاره پۀ يو مرکز راغونډول غوښتل .
راز صېب پۀ بنيادي طور يو روماني شاعر دے خو د دې رومانيت يوه زاويه د هغۀ انقلاب پسندي ده. منظرونو، مظهرونو، څيزونو او انساني مخونو ته پۀ روماني سترګو ئې کتلي او د تاثر جمالياتي زاويه پۀ تشبيهه، استعاره او علامت ښائسته کړې دي او دې عمل کښې الفاظ د هغۀ غلامان او تشبيهه استعارې د هغۀ وينزې وې. هغه پۀ لفظونو لوبې کوي. د لفظونو جادو ګر دے او د لفظونو دغه جادو ګري مونږ د هغۀ د نظم او نثر هر دواړو مجموعو کښې او د هغۀ جديدې شاعرۍ کښې پرېوانه موندے شو.
راز صېب د خپل منزل پۀ تلاش د هغه لاروي پۀ څېر سرګردانه دے چې د خواهشونو او اميدونو کشتۍ ئې پۀ ګردابونو کښې راګېره وي. هر طرفته د مايوسۍ، بې يقينۍ او بدامنۍ لړې خورې دي. قدم پۀ قدم د حالاتو چپې د هغۀ پۀ لاره کښې دېوالونه ودروي. او د ماڼګيانو غلطې اندېښنې د هغۀ د لارې خنډونه دي. داسې وخت کښې يو قدم مخکښې تګ هم يو دندانه جرات دے. يقيناً هغه پۀ خپل ايکي يو سر د دې ټولو ناسازګارو حالاتو مقابلې ته سينه ډال ولاړ دے. خو پۀ ذهن کښې ئې د منزل تصور واضح او پۀ زړۀ کښې د خلوص نه ډکه مينه او پۀ روح کښې هر خنډ او خنډ سره د تصادم جذبه هغه وسله ده چې منزل پله د تګ و دو او د ژوند د مقصد پۀ لاره کښې ئې د ټولو مشکلاتو اسانولو د پاره د ژوند سرمايه ده. د يو شاعر او اديب پۀ حېث هغه د خپلې لارې د مشکلاتو، د خپلو د ناکړدو، د پردو د خنداګانو، د ناصحانو د نصحيتونو او د ناقدينو داستهزائيه کلماتو او زړۀ سوزونکو جملو د حملو عادي شوے او پۀ دې حقيقت رسېدلے دے چې د سباوون د وړومبۍ څېرې د پاره د څومره ستورو وينې توئېږي او د سپرلي د راتګ نه وړاندې څومره ګلونه د خزان سپېرۀ باد ته ترغاړه وځي. هغه يو تخليقي فنکار دے چې د يو ښائسته لفظ پۀ غلط استعمال ئې هم پۀ تندي کښې چوڼ او زړګي کښې ګوڼ راځي. هغه دا څنګه زغملے شي چې پۀ کوم ماحول کښې هغه ساه اخلي. هلته دې د هرقسمه ظلم او ستم لاس ازاد وي او چرته چې د حق ابراهيمي نعره پورته کول، د نمرود اور ته دعوت ورکول وي نو هلته دې له هرڅۀ اول هغه پۀ خپله ولې د لات او منات د ړنګولو د پاره وړاندې نۀ شي؟
ځکه چې هغۀ ته پته ده چې د يو نېک مقصد د پاره د خپل سر قرباني مرګ نه بلکې ابدي ژوند دے. د هغۀ د خپل مقصد پۀ صداقت او خپل عزم پوره باور ؤ چې علم او قلم ئې د دنيا يو طاقت هم نۀ شي اخستے ځکه چې د هغۀ ضمير بېدار او احساس ژوندے دے.
راز صېب نۀ خو پۀ هغو انتهاپسندوکښې ؤ چې د ژوندانۀ د رنګينو او ښيرازونه يوې خوا ته پۀ يو وران ويجاړ غار کښې د خپلو ګناهونو نه مخ پناه کوي او نۀ د دنګو ماڼو پۀ هغو انتها پسندو کښې چې د ژوندانۀ پۀ دلفرېبو کښې داسې غرق شوے وي. بلکې هغه يو داسې فنکار دے چې محض خپل فن سره کار لري. هغه د فن د نزاکتونو نه خبر ؤ. هغۀ ته د خپل مقام او فرض احساس دے. د هغۀ پۀ غزل او نظم کښې د خپل ماحول نه اګاهي ده. هغه د تخليق د مرحلو، د دردونو، پيچيدګيو، نزاکتونو او لطافتونو نه بې برخې او بې خبره نۀ دے. هغه د حقيقت پۀ لټون او د ژوند د ناوې پۀ لاسونو د نکريزو پورې کولو ارزومند، خو د ژوند د سربسته رازونو د معرفت نه پس د يو صوفي غوندې خپل ځان پۀ خپل زړۀ، ذهن او ضميرکښې د يرغمال کولو قائل نۀ ؤ چې پۀ ګوشه نشينۍ کښې عاقبت لټوي. ځکه چې هغه ژوند يو جدلياتي عمل ګڼي، يو عملي انسان او د انسانيت دعالمګيرې نظريې قائل ؤ. د هغۀ پۀ نظر کښې نۀ څوک لوے دے نۀ وړوکے، نۀ څوک پښتون دے او نۀ کسب ګر. هغه چې کله د خپل زړۀ او ذهن پۀ تل کښې ورک شي او د روح د دريچونه د خپل ذات پۀ سراغ ووځي نو بيا د کائنات دپټو رازونو او حقيقتونو له مخه د پردو لرې کولو د پاره هڅې کوي. د هغۀ شعور دومره بېدار ؤ چې پۀ صحيح معنو کښې د شرعې ته درست شاعر د خوږ عنوان حقدار او سزاوار دے او هم دا هغه مقام دے چرته چې هغه د خپل ذات پۀ معرفت کښې سرفراز شوے او پۀ دې نقطه رسېدلے دے چې زما رهبران چې پۀ حقيقت کښې رهزنان دي، ما پۀ هغو لارو شوکي پۀ کومو تګ چې زۀ خپل هدف ګڼم او ځکه هغه د حقيقت پۀ لار مقصد او منزل پله پۀ يون دے او دې يون کښې پۀ هر قدم مينه، خلوص، امن او خوشحالي د هغۀ د نظر لاره کښې ګلونه غوړوي او خپل شعور، ادراک ضمير او احساس ئې رهبري او رهنمائي کوي. هغه د خپلو فرائضو پۀ اوچته غونډۍ ولاړ دے او ويني چې هغه ورځ لرې نۀ ده چې د لارې خپل منزل ته ورسي او هاغه سباوون څيره ووهي چې انسان ته د هغۀ رڼا څهره وښائي.
د راز صېب شاعري چې مونږ ګورو نو هر غزل او نظم کښې مو فني تجربې تر نظره کېږي. د هغۀ د ذهن او مزاج له رويه لوستونکي دا توقع لري چې هغوي به پۀ نظم کښې د خپلو کوټلو افکارو، خيالاتو او نظرياتو پرچار کړے وي نو د لوستونکيو دا توقع بېخي د هغوي د وهم او ګمان نه هم برخلاف وخېژي چې هغه د فن او فکر کوم حسين امتزاج پۀ خپل غزل کښې قائم ساتلے دے. نظم ئې هاغه هومره اراسته او پېراسته نۀ دے. د خپل غزل لے وزن او بحر ئې داسې برقرار ساتلي دي چې خپل منتشر خيالات ئې ډېر تسلسل سره خپل غزل کښې د عصري تقاضو مطابق ځاے کړي دي او فني جمال ئې فکري جلال ته ترغاړه ايستے دے. د هغۀ غزل د وخت د زړۀ خبره کوي. د جانان او د دوران غمونه، د اولس او وطن ارمانونه، د خاورې وږمې او د پښتو ګلونه، د رهبرانو پۀ جامه کښې درهزنانو تصويرونه، د استحصالي قوتونو بدرنګ مخونه، د روانې زمانې انقلابونه، د واعظانو سپور وعظونه، د مينې حسن او وفا دائمي قدرونه، د صلحې، امن او خوشحالۍ رنګونه، د جام او ساقي مخلصونه، د زړۀ، ذهن او ضمير سپرلي سپرلي زخمونه. دا هرڅۀ او د دې هر څۀ نه علاوه نور هم ډېر څۀ د هغۀ د غزل زړۀ، روح او تن دي.
ما چې د هغۀ د غزل د دومره ښې پېرايې خبره وکړه نو پۀ دې نه چې ګنې هغه نظمونه بس روايتاً او عادتاً يا له مجبورۍ ليکلي دي. بلکې هغې کښې ئې هم د خپلې مطالعې لۀ رويه يوه نوې تجربه کړې ده. سانېټ د مغربي او انګريزي شاعرۍ يو دلچسپ او خوندور صنف دے چې پۀ کښې د خپل ماحول، فطرت او مينې محبت خبرې کېږي او د کومو داخلي جذباتو د اظهار د پاره چې مونږ سره پښتو کښې غزل دے بېخي هم دغه کردار انګرېزۍ کښې سانېټ ادا کوي. راز صاحب چې پښتو کښې کوم سانېټ د سحر نزدې دے. لوګي، خپلواکي، ګلاب ته، ګل څانګې، مينه، اظهار، ژوند، انتظار، زلفې سپرلي او شاعر تر عنوانه ليکلي دي. د هغې اهميت او افاديت د نومونو نه هم برېښي. چې پۀ شرعه درست دي او د يوې روماني فضا سازولو نه پس د قام، وطن د خوشحالۍ او ابادۍ د ارمان پۀ خبره تمامېږي.
ما چې د راز صېب د فن او فکر يو بل سره د ترغاړه وتو خبره وکړه نو پۀ دې اساس چې د هغۀ پۀ ټوله شاعرۍ کښې د يو نيم ځاے نه علاوه ټول قافيائي نظام درست دے. پۀ وزن او بحر پوره ده او هر کله چې پۀ يو موزون کلام کښې چې هغه پۀ اراده ليکلے شوي وي او پۀ دغه اراده کښې شاعر، فنکار او تخليق کار خپلو ټولو فني محاسنو سره فکر، ذهن او نظرشامل کړے وي نو مثال ئې د هغه ګلونو وي چې د حسن د جلوو عام کولو سره سره خپل چاپېرچل کښې خوږې وږمې هم خوروي .
د پورتنو ټولو خبرو پۀ تناظر کښې زۀ د ارواښاد سليم راز شاعرۍ ته پۀ شرعه درسته شاعري وايم.
پۀ اخر کښې د هغۀ يو پۀ زړۀ پورې نمائنده غزل پېش کوم چې زما د دې ټولو خبرو تصديق کوي.