يويشتمه فروري او د مورنيو ژبو پرمختګ – ډاکټر سيد ظفرالله بخشالے

متعلقه مضامين

“پۀ جديد نظم د خدائي خدمتګار تحريک اثرات” (پۀ خدائي خدمتګار تحريک شوي سندي کار يوه څېړنه) – ډاکټر سيد ظفرالله بخشالے

پښتو شاعرۍ ته د عربۍ او فارسۍ نه راغلي اصناف؛ يوه تحقيقي او تنقيدي جائزه – ډاکټر سيد ظفر الله بخشالے

جانبدار ليکوال – ډاکټر سيد ظفرالله بخشالے

پښتو اکېډمي پېښور ته دې د پښتو لېنګوېج اتهارټي اختيار ورکړے شي

يادګيرنه: د ښاغلي بخشالي لۀ خوا دا راپور د تېرې مياشتې “پښتون” د پاره د څۀ لږ ځنډ نه پس راغلے ؤ نو ځکه پۀ تېره ګڼه کښې مو چاپ نۀ کړے شو. هر څو خبره د پښتو ژبې ده نو دا ځل مو چاپ ځکه کړو چې خوندي شي.

يويشتمه فروري پۀ ټوله نړۍ کښې د مورنيو ژبو د نړيوالې ورځ پۀ توګه لمانځلې کېږي. پۀ دې مناسبت پۀ پښتونخوا کښې مېشته د ژبو سره تړلې دولتي او غېر دولتي ادارو هم تر خپله وسه دا ورځ ولمانځله. پۀ دې سلسله کښې پښتو اکېډمي پېښور پوهنتون پۀ يويشتمه فرورۍ [2020] د مورنيو ژبو د نړيوالې ورځ د لمانځلو تابيا کړې وه. د پښتو اکېډمۍ ډائرېکټر پروفېسر ډاکټر نصرالله جان وزير د بلنې تر مخه:

“پښتو اکېډمۍ پېښور پوهنتون د مورنيو ژبو د اهميت او ضرورت پۀ موضوع د يو ورځني سيمينار تابيا کړې ده. پۀ دې سيمينار کښې به د پښتونخوا د ټولو پوهنتونو استاذان، سکالران، ژبپوهان، د نصاب ماهرين، ليکوالان، صحافيان او دولتي چارواکي ګډون کوي. د سيمينار وړومبي سېشن کښې به ازاده مباحثه وي او دوېم سېشن کښې به پرېکړه ليکونه او د دولت او اولس نه غوښتنې اعلانېږي. د پښتو ژبې او ادب ټولو مينه والو ته، شاګردانو ته ډېر پۀ احترام بلنه ده . هيله چې تاسو به د خپلې مورنۍ ژنې سره د مينې د احساس قوي کولو پۀ خاطر د پښتو اکېډمۍ تر څنګ ودرېږئ.”

د سيمينار اېجنډا پۀ دا ډول وه:

1. د مورنۍ ژبې اهميت اوضرورت
2. تعليم پۀ مورنۍ ژبه څومره ضرورت لري؟
3. مورنۍ ژبه او د ليکوال ذمه واري
4. مورنۍ ژبه او د اولس ذمه واري
5. مورنۍ ژبه او د دولت ذمه واري
6. د مورنۍ ژبې پۀ حواله د پښتو اکېډمۍ کردار
7. ستاسو وړانديزونه
8. د سيمينار پرېکړه ليک
9. دستخطونه

د سيمينار پېل د تلاوت کلام پاک نه وشو. د سيمينار سېکرټري ډاکټر سيد ظفرالله بخشالي د هرکلي او د پرانستونکې وېنا د پاره د پښتوا کېډمۍ ډائرېکټر پروفېسر ډاکټر نصرالله جان وزير ته بلنه ورکړه. دوې پۀ خپلو خبروکښې د راغلو مېلمنو شکريه ادا کړه او وې وئيل چې پښتو اکېډمي پېښور پوهنتون د ټولو ليکوالانو، شاعرانو او سکالرانو شريک کور دے؛ هر څوک کولے شي د خپلې مورنۍ ژبې خدمت کوي، پښتو اکېډمي به ورسره مرسته کوي. پښتو اکېډمي يو مرکزيت لري، دا اداره د يو فرد نۀ ده بلکې د ټولو د يو ځاے کېدو ځاے دے. مونږ هر وخت ستاسو وړانډيزونو ته پۀ روڼ تندي هرکلے وايو. مونږ د دولتي ادارو او ځينې نورو ادارو نه غوښتنه کوو چې د املاء پۀ حواله د باړه ګلۍ فېصلي ومني او پۀ عملي توګه ئې پۀ ليکلې بڼه هم عملي کړي.

د سيمينار د اېجنډې تر مخه پۀ تالار کښې ناستو ګډونوالو پۀ خپل خپل وار خبرې وکړې. د ډاکټر خان تحريک مشر ډاکټر خان ووئيل چې پۀ پښتنه خاوره باندې د ژبې د بقاء د پاره کار وشي. زمونږ ژبه ډېره تاريخې او ارزښتناکه ده. زمونږ د خاورې بنيادي حقونه پۀ خپله خاوره باندې د وسائلو اختيار پکار دے.

ډاکټر عزيز الله جبارخېل د ننګرهار پوهنتون پۀ استازيتوب ووئيل چې پۀ مورنۍ ژبه کښې ليک لوست کول د خپلي ژبې سره وفاداري ده. کله چې وزير محمد ګل خان پۀ کابل کښې د تعليم وزير ؤ نو پۀ خپله دوره کښې ئې د مورنۍ ژبې خدمت کړے ؤ او پۀ خپل وخت کښې ئې پښتو مجله پۀ رسمي توګه پېل کړې وه. مونږ کۀ غواړو چې د پښتو خدمت وکړو نو پېل به د خپل ځان نه کول غواړي.

پروفېسر اسير منګل ووئيل چې د پښتون د تباهۍ د ټولو نه لوے سبب دا دے چې د پښتنو نه خپله پښتو پۀ هېرېدو ده او ځينې پښتانۀ د خپلې ژبې نه نا خبره دي. پښتو ژبه يو ګوند ته مختص کول نۀ دي پکار بلکې دا د ټولو پښتنو ژبه ده. پۀ دولتي سکولونو کښې دې د پښتو استاذانو کوټه زياته کړې شي.

ډاکټر سهېل خان ووئيل چې زۀ د اېجنډي د دوېمې نکتې تر مخه دا خبره کوم چې زمونږ د اديبانو او سياست مدارانو پۀ منځ کښې ډېر فرق دے. دوي يو بل نه ډېر لرې دي. پۀ اتلسم ترميم کښې د ژبو پۀ اړه ما يو شمېر وړاندېزونه ورکړي وو چې پکښې ډېر منظور شوي دي. د پاکستان پۀ ائين کښې هېڅ قدغن نشته چې تاسو د مورنيو ژبو خدمت مۀ کوئ. زما تجويز دے چې پښتو دې د پوهنتونو پۀ نورو څانګو کښې د يو لازمي مضون پۀ توګه شامله کړې شې او د نادرا پۀ فارم کښې دې د قوميت خانه شامله کړې شي.

ډاکټر محمد علي ديناخيل پۀ خپلو خبرو کښې ووئيل چې پښتو اکېډمۍ پۀ لنډ وخت کښې ډېر کارونه وکړل، بايد چې پښتو اکېډمۍ کښې دې لېنګوېج اتهارټي جوړه شي. خبرې ډېرې وشي خو بيا وروستو هغه عملي نۀ کړې شي. پۀ دې خبرو د عمل کولو د پاره دې يوه اېکشن کمېټي جوړه شي. د اېچ اېس سي پۀ ډېټابېس کښې دې پۀ مستقله توګه پښتو مجله خوندي کړې شي. پښتو اکېډمي دې د صوبائي حکومت پۀ مرسته د استاذانو د پاره د تربيتي ورکشاپس تابيا وکړي. د پښتو اکېډمۍ د کتابتون کېټالاګ دې انلائن شي.

ډاکټر بدرالحکيم حکيمزي ووئيل چې پۀ تشو خبرو کار نۀ کېږي، راځي چې د خپلې ژبې خدمت ته ملا وتړو او هم د نن نه پرې کار شروع کړو. پښتو اکېډمۍ نه دې د هفته وار پښتو اخبار او يو پښتو چينل اجراء وشي او هم دا رنګه دې پۀ لسم دولسم کښې اول پوزيشن اخستونکو زده کوونکو ته توصيفي سندونه ورکړي او د شاعرانو د حوصله افزايۍ د پاره دې پۀ کال کښې يوه غونډه وکړې شي.

ډاکټر نورالامين ووئيل چې پۀ دې غونډه کښې پکار وه دولتي چارواکي ناست وے. د پوهنتون پۀ ټولو شعبو کښې دې د پښتو اخبار او پښتو مضمون لازمي کړے شي.

ډاکټر محب وزير زياته کړه چې پښتو ژبه دې د معاش ذريعه ورګرځولي شي. د نننۍ غونډې پرېکړې دې دولتي چارواکو ته هم دغه شان د پوهنتونو وائس چانسلرانو ته ولېږلې شي چې عملي کړې شي. د کالجونو پۀ استاذانو دې دا لازم کړے شي چې د ترقۍ اخستو د پاره دې د پښتو يو کتاب وژباړي. د افغانستان سره زمونږ مسئله سياسي ده خو پۀ سهېلي پښتونخوا کښې يعني د کوئټې اکېډمۍ او پښتو اکېډمۍ پېښور املاء دې يوه شي. پۀ پښتونخوا کښې مېشته د پښتو سره تړلې تعلمي ادارې دې پۀ کال کښې يو ځل پۀ پښتو اکېډمۍ کښې يو ځاے کېږي.

ډاکټر محمد زبېر حسرت ووئيل چې “پښتو” مجله کښې چې کوم مواد چاپ کېږي نو د نورو ليکونکو حق تلفي ده ځکه چې نورو تخليق کارو ته پکښې ځاے نۀ ورکولے کېږي؛ نو پکار ده چې پښتو اکېډمي يوه بله مجله اجراء کړي چې پکښې هر شاعر او ليکوال برخه واخلي. پۀ 2009 کښې د عوامي نېشنل ګوند لۀ خوا پۀ نصاب کښې پښتو د اول نه تر دولسم جماعت پورې لازمي ګرځولې شوې وه، خو ولې اوس پۀ دغه قانون عمل نۀ کېږي. بايد چې د دې غونډې پۀ وساطت سره مونږ موجوده حکومت ته وړانديزونه ورکړو چې دغه قانون دې عملي کړي.

پروفېسر اقبال شاکر زياته کړه چې پۀ ټوله صوبه کښې بلها رجسټرډ ادبي تنظيمونه دي چې تر خپله وسه د پښتو ژبې خدمت کوي خو ولې پۀ صوبائي سطح باندې يو فعال تنظيم پکار دے. پښتو اکېډمي دې د پښتو استاذانو د پاره د يو تربيتي ورکشاپ اهتمام وکړي.

ذوالفقارخان ووئيل چې مونږ ته پکار دي چې مونږ دې خپلو بچو ته پښتو وښايو.

سليم بنګش ووئيل چې پۀ شخصي توګه خلک د پښتو خدمت کوي خو دلته کښې کلچر ډېپارټمنټ پښتو او پښتنو ته هېڅ پاملرنه نۀ کوي نو پکار ده چې دا دولتي اداري دې د پښتو ژبې ته خاصه پاملرنه وکړي.

ډاکټر ارشاد ووئيل چې د اېچ اېس سي لۀ خوا هېڅ پابندي نشته چې تاسو پۀ مورنيو ژبو کښې تعليم مۀ ورکوئ. د دوي پۀ کورس کښې هرې شعبې ته اختيار دے چې مورنيو ژبو ته ځاے ورکړي.

پروفېسر ډاکټر فرخنده لياقت ووئيل چې د پښتو اکېډمۍ لۀ خوا تاسو ټولو راغلو مېلمنو ته هرکلے وايو. مونږ ته پکار دي چې مونږ پۀ خپلو کورونو کښې د بچو سر پښتو ليکل، وئيل او لوستل زده کړو.

صبا ګل ووئيل چې هر ځل د پښتو اېم فل او پي اېچ ډي داخلو کښې بلها زده کوونکي د داخلو نه محرومه شي. د پوهنتون واکمنو ته خواست کوم چې د اېن ټي اېس پۀ ځاے دې خپل ټسټ واخلي چې د پښتو اېم فل او پي اېچ ډي زده کوونکي سيوا شي.

د ټولو ګډون والو د بحث وروستو د پرېکړه ليک د پاره يوه کمېټي جوړه شوه چې هغوي د ننني سيمينار پۀ مناسبت سره ځينې پرېکړې وکړې. پۀ دې کمېټۍ کښې دا کسان شامل وو:

1. پروفېسر ډاکټر نصرالله جان وزير، کنوېنئير
2. پروفېسر ډاکټر محمد زبېر حسرت، غړے
3. ډاکټر محب وزير، غړے
4. ډاکټر محمد سهېل خان، غړے
5. ډاکټر محمد علي ديناخېل، غړے
6. ډاکټر سيد ظفرالله بخشالي ممبر

د غونډې قراردادونه ډا کټر شېرزمان سيماب وړاندې کړل چې پۀ دې ډول وو:

1. د اېم فل او پي اېچ ډي د اېن ټي ايس، اېف ټي اېس ټسټونو پۀ ځاے دې ډېپارټمنټل ټسټونه واخستے شي.
2. پښتو اکېډمي پېښور پوهنتون ته دې د لېنګوېج اتهارټي اختيار ورکړے شي.
3. د پښتو نصاب دې د اول جماعت نه تر دولسم جماعت پورې د اتلسم ائيني ترميم تر مخه عملي او يقيني کړے شي.
4. د خېبر پښتونخوا د ټولو پوهنتونونو وائس چانسلران او د هائر ايجوکېشن ډېپارټمنټ سېکرټري دې پۀ ټولو کالجونو کښې د نورو بي اېس مضامينو پۀ شان پښتو هم سلېبس کښې شامله کړي.
5. د خېبر پښتونخوا او نورو ټولو هغو پوهنتونونو د پښتو څانګو او هاغه کالجونو چې پښتو بي اېس پروګرامونه لري، دي پۀ کال کښې يو وار پښتو اکېډمۍ کښې غونډه کوي چې د تحقيق کارونو کښې يکسانيت پېدا نۀ شي.

پۀ دې غونډه کښې د ګډونوالو نومونه پۀ دا ډول دي:

پروفېسر ډاکټر نصرالله جان وزير، ډاکټر شېرز مان سيماب، ډاکټر سيد ظفر الله بخشالے، ډاکټر خان، ډاکټر عزيز الله جبارخېل، معراج خان، زاهد حسېن، الياس ټلوال، ډاکټر محمد علي ديناخېل، پروفېسر اسير منګل، ډاکټر سهېل خان، طارق محمد دانش، خورشيد عالم، حبيب الله، ډاکټر بدرالحکيم حکيم زے، ډاکټر شکيل احمد، حامد خان، صديق اکبر، ډاکټر محمد ارشاد، احتشام جاوېد، انور اورکزے، امجد علي خان خادم، عطا محمد هيله من، ډاکټر نور محمد دانش بيټنے، دلبر خان، حېدر حسېن، روشن خان، شهاب خان، الطاف خان، شاهد علي، يار خان، احسان يوسفزے بخت الله بخت، مدرار الله، وجدان يوسفزے، کامران الله، طاهر الله، صاحب الله، ايت الله، مقصود جان، سراج خټک، ذوالفقار علي، ډاکټر محب وزير، ډاکټر نورالامين، ډاکټر فرخنده لياقت، ډاکټر بشريٰ اکرام، ډاکټر نګينه خانم، لبنٰي، صباګل او د اکېډمۍ همکاران.