Pakhtoon | The Magazine Publishing Since 1928
متعلقه مضامين
د انسان د پېدا کېدو پۀ وخت کښې خوشحالي يو فطري عمل دے خو د مرګ پۀ وخت خفګان او ژړا يوه رسمي، رواجي او کلتوري حصه ده.
هر انسان چې پېدا شي نو نوم ورله کېږدي. دا شاخت هر سړے د مرګ پورې او ځنې ئې د مرګ نه پس هم لري. د نوم د شناخت نه پس د انسان کړۀ وړۀ ، اخلاقيات ،عبادات او ټولنيزو غونډو کښې شرکت او د علم پۀ بصيرت دائمي شناخت جوړ شي.
ليلونۍ د تور ژبو مياګانو سېدانو کلے او پوره د شانګلې د خلقو پير خانه ده. مينه کښې خواږۀ ولې خويونو، عادتونو کښې سخت دي.
رسول خان ميا د ليلونۍ پۀ لويه کورنۍ کښې پېدا ؤ، ميا ؤ خو پۀ جرګو مرکو کښې د سر سړے ؤ. دغه وخت نيم قبائيلي دور د سوات پۀ بادشاهۍ جنګونه روان خو پۀ شانګله د رسول خان ميا د قابليت او مشرۍ نه انکار نۀ شي کېدے. د سوات بادشاه پټن کښې تحصيلدار او خوازه خېله کښې حاکم کړۀ. سوات کښې د وزيرانو او والي سوات اختلاف راغے. د رسول ميا مرحوم د وزيرانو سره ډله پره او تعلق ؤ. والي سوات ارواښاد رسول خان مشير کړه. ولې هغه د وزيرانو دوستي پرې نۀ ښودله . والي سوات برطرف کړۀ. د دۀ پۀ کور، حجره ئې د خلقو پۀ تلو پابندي ولګوله خو دۀ پۀ خپله ډله او دوستانو پابندي نۀ منله. دے به د هر دوست غم ښادۍ له تلو. پاکستان کښې يوه مارشلاء ولګېده او بله پۀ ليلونۍ ولګېده. د تاريخي قيصو او جرګو رسول خان مړ شو خو لا تراوسه هم ژوندے دے.
د ميا رسول خان پۀ کور کښې دوه ستوري د ميا سرنزېب پۀ نوم او د ډاکټر خورشيد پۀ نوم پېدا شو. ارواښاد سرنزېب لکه د پلار پۀ خوئي سخت ؤ خو د مينې سمندر ؤ او ډاکټر خورشيد خو ټوله مينه مينه او د مينې قلندر ؤ. د دواړو ژبه خوږ وه او د علم حصول د دوي هدف ؤ. ارواښاد سرنزېب د مدرسې دادا شو او ډاکټر خورشيد هم ذهني، بدني او سماجي بيمارانو بابا شو.
ټولنه د انسانانو د زيست، روزګار، استوګنې معاملاتو او تعلقاتو مرکز ؤ. سماجي بدلون او ترقي، خوشحالي ورکول د شعور فکر د خاوندانو فريضه ده. سماجي نظام ساکن نۀ شي پاتې کېدے. د سماجي بدلون د پاره نوي فکرونه پېدا کېږي، حرکت وشي، بغاوت وشي، نوے بدلون راشي او د بل بدلون اثرات تاثرات هم مخې ته ځي راځي. هر سماجي سېسټم کښې خپل بنيادونه او د دې د چلولو د پاره ادارې جوړې شوې خو د دې سماج پېدا کړې مسئلې نۀ پټېږي. نو د وختونو پوهانو د دغې مسئلو د پرېکړو د پاره نوے جديد فکر او نظر خور کړۀ. د دې نوي نظر پۀ جبر او زور مخالفت هم وشي او د دغو پوهانو پۀ ضد ناروا سلوکونه او پهانسۍ هم ورکړې شوې دي. خو بدلون ضرور راغلے دے، څوک وخت ولاړ پرېږدي؛ دا بې عقله او بې علمه جاهلان دي او څوک د وخت شاته بوځي، دا فرقه پرست او عقيده پرست دي. څوک چې وخت د ستړو او سختو مبارزو سره پۀ وړاندې بوځي دا د تاريخ ستوري د بشرياتو پوهان او د وخت اتلان دي. زۀ به دلته د قربانو پۀ بنياد د ليلونۍ دوه درې کسانو ذکر وکړم. چې دا د فکر، مبارزو او نظر خاوندان وو. پۀ دوي کښې يو ارواښاد سرنزېب دے، دے محض د کمېونسټ ګوند وړومبے غړے ؤ، بيا ښۀ قام پرست او وروستني حالاتو پۀ رڼا کښې د جماعت اسلامي کره ممبر ؤ خو مينه، اخلاق او جرګې د پلار نه ميراث کښې ورته پاتې وې او پۀ هغې روان او ولاړ ؤ. دوېم ارواښاد ډاکټر خورشيد چې پۀ پېشه ډاکټر ؤ خو چې د شاه فېصل خصوصي ډاکټر ؤ نو بيا هم کلک قام پرست ؤ، چې لندن کښې ؤ د پښتون زلمي د کاروايانو ليکلو او خپرولو ذمه واري هم د دۀ پۀ غاړه وه.
دلته پۀ دې ليلونۍ کښې پۀ ډېره غريبه کورنۍ کښې ښائسته محمد پېدا شوے او ارواښاد سرنزېب او ارواښاد ډاکټر سياسي تربيه کړے. د پښتون زلمي د رياست خلاف سرګرميوکښې ګرفتار پۀ مختلفو تاڼو، د ټارچر د پاره وګرځولو. پۀ وجود معذوره او ذهني توازن ئې خراب شو خو د ګوند د سرګرميو او تسلسل نه تر مرګه قلار نۀ شو.
د ډاکټر خورشيد پۀ يادونو او کتابونو مخ کتنې او دستورې شوې دي. ما پۀ هره مخ کتنه او دستوره ليک او تقرير کړے دے. ما ورسره د دوي پۀ کور کښې شپې هم کړي خو دوه څلور شپې چې ما کره ئې بونېر کښې کړي او د ممتاز خان باچکټي پۀ کور کښې د دۀ دنيا زما د روح او وجود حصه ده.
د باچکټي پۀ دغه دستوره کښې شاکر بونېرے هم ؤ، نو ما اغاز پۀ دې ټکو وکړو چې شاکر زما نه شپږ کاله مشر او ډاکټر زما نه دوه کاله مشر دے. کشر پۀ مشر څۀ وئيلے نۀ شي خو چې زۀ ئې د دۀ نه اورم نو هم هغه به نورو ته اوروم.
ډاکټر خورشيد د تشې پاڼې پۀ شکل کښې مونږ ته پروت دے نو پۀ دې تشه پاڼه ليکل به مونږه او نور پوهان کوي. زۀ د دۀ نه دوه کاله کشر يم خو د دۀ نه يوه پوښتنه کوم چې ډاکټر صېب ژوند دې پۀ فکر، عمل او مبارزو کښې تېر کړے. ځان ته بوډا وائي کۀ نه پۀ سپينه پاڼه ليک خو به مونږ کوو. د سياسي ګناهونو نه خبر يو خو کوم خلق ځوانۍ کښې ذاتي ورانې او پټې دندې وکړي نو بوډا توب کښې د جومات لار ونيسي او پۀ توبو سر شي. ولې کوم سياسي خلق د خپلې لارې نه بې لارې شي نو پۀ خپلو ملګرو پسې خبرې او لطيفې شروع کړي او ځنې د سحر پۀ بانګ کښې نوې ټپه شروع کړي. سپينه ټوپۍ پۀ سر، بستره پۀ اوږه او رائيونډ کښې دېره او د پنجاب دال وخوري. پښتون تلے وي، پنجابے را شي. د سياست خبرې کول ورته کفر ښکاره شي.
ډاکټر صېب تاسو د بابا ګانو د سيوري لاندې پاتې شوئ، زدکړه مو کړې او د دوي عملونه مو پۀ خپلو سترګو ليدلي دي. د نوي کول زرګونه ځوانان تاسو تربيه کړي او د سياست د لوبې چل مو ورته ښودلے دے. اوس پۀ ټوله دنيا د ښځې حکومت دے. د دې نوم امريکه ؤ. پۀ پاکستان کښې د سړي حکومت دے اول ئې سړے دے وس نشته خو نوم ئې پنجابے دے او هم پښتنو کښې د بې اتفاقۍ حکومت دے. زۀ پۀ ډاګه او وياړ وايم چې ډاکټر خورشيد درست باچاخانے دے. پۀ لار روان ولي خانے او مقصد ئې د اجمل خان خټک او د هغۀ پېروکار دے . منم چې اوسني حالاتو کښې د تجارت وسيله د جرنېلانو سلامي او د وزارت کرسۍ د سترګو رپ معامله ده خو د باچاخان ژوند او فلسفه دا ده چې اتفاق وکړئ. ډله بازي مۀ کوه د خدمت د پاره ګوند له سړي پېدا کړئ. پارټۍ له د سړو د پاره خدمت مۀ پېدا کوئ.
ادارو د نصاب خاتمه وکړه، ځوانانو له ئې فېس بک، لېپ ټاپ لاس کښې ورکړو. ازادو تعليمي ادارو د پښتنو ژبه، تاريخ او کلتور ورک کړۀ. هانګ کانګ به يو شي، د روس اتۀ رياستونه د خپل قا پۀ نوم جوړ شي، شمالي کوريا او جنوبي کوريا به يو شي، شرقي او غربي جرمن يو شو خو پښتون به چرته د عالمي او داخلي دښمنانو دلاسه يو نۀ شي. کوئټه او پېښور به جدا وي ، قبائيلي ضلع به چرته هم اسفنديار خان او محمود خان مشران نۀ کړي. محمود خان به د بلوڅو سره قامي جنګ کوي او اسفنديارخان به دلته قامي جنګ کوي. د قامي جنګ د پاره نه بلکې د اسفنديار ولي خان د جنګ د پاره پۀ هره هفته کښې نوي قامي پارټۍ جوړېږي؛ چې د خپل دې وخت جائزه اخلو نو دا خبره ډېره واضحه او ښکاره ده چې دلته درميانه طبقه او خاص طور خود ساخته اديبانو، شاعرانو کښې دا خبره پۀ کثرت کښې شته چې ځنې دوي کښې د نرګيست ښکار دي. د خپل ځان او د خپلې عقيدې او نظريې نه علاوه بل هېڅوک هم نۀ مني او ځنې د احساس کمترۍ ښکار دي، بل څوک نۀ شي خوړے نو خپل ځان پۀ خپله خوري. ډاکټر خورشيد احساس مايوسۍ ته کفر وائي. وعظ ، نصيحت د ملا کار دے. د مفکر، دانشور کار سياسي شعور خورول او پۀ سياست کارکنان پوهه کول دي. ډاکټر صېب وئيلي او ليکلي دي چې مونږ ته درې باباګانو عملونه ښودلي، جېلونه تېر کړي او تاريخونه ئې پرېښودلي دي. پکار دا ده چې اوس پۀ دې دور کښې سياست کوو نو د وختونو پۀ نبضونو، د کارکنانو پۀ نبضونو او د وخت د تقاضو پۀ نبضونو هم لاسونه کېږدو.
ما پۀ يوه دستوره کښې ډاکټر ته ووې، ډاکټر صېب تۀ ډاکټر يې پۀ مرض ښۀ پوهېږې. داروګان هم ليکې، کۀ مريض ستاسو ليکلي داروګان نه خوري نو پۀ دې کښې ستا ګناه او قصور نشته، غلطي او غولتي (دهوکه) دوه جدا معنې لري، غلطي بد مقصد نۀ لري خو غلتي د ټګمار کار دے. د دهوکې د پاره ئې کوي خو ستا مې دا خوي خوښ دے چې خپله خبره او خپل هدف پۀ ډاګه کوې. ما نه پۀ ډيلي کښې يو اخبار نويس تپوس وکړو چې پاکستان باره کښې ستا نظر څۀ دے؟
ما ورته ووې زۀ د دښمن ملک د خوشحالولو خبره نۀ کوم خو زما نظر دا دے چې پاکستان ازاد شوے نۀ دے. دا د يوې خارجي تجارتي کمپنۍ لکه د موټروے جوړ کړے شوے دے. د چلولو سټېرنګ ئې د پنجاب پۀ لاس کښې دے. پۀ برېک ئې د فوځي بوټ پروت دے او د ګېر د بدلولو پۀ کلچ ئې د مذهب څپلۍ پرته ده. د اشارو استاذ ئې امريکه ده او تېل ورته سعودي عرب اچوي، ما د ځان د پاره دا خبره پټه وساتله کۀ دے تپوس کوي چې کۀ دا موټر سخا شي نو پاکول به ئې څوک کوي، هغه خبره خو دا ده چې دا سخا موټر پۀ مونږه پښتنو صفا کوي.
ارواښاد ډاکټر خورشيد د سياسي تاريخونو د ښودنو استاد، د بشريانو د علومو ماهر د تربيتونو سبمول او د علومو ډکشنري ده. د دۀ پۀ ليکونو کښې د درې باباګانو يادونه، قولونه او عملونه پراتۀ دي. پۀ دې ګرځندويه سفير پسې به ګرځېدل غواړي. د ډاکټر کۀ دا خبره پۀ دې موقع او موضوع ونۀ ليکم نو زۀ به تاريخي مجرم شم. ډاکټر وئيل چې زۀ، خټک بابا او ولي خان بابا ناست وو چې سياست تاسو متعارف او خلق مو د سياست پۀ خوږو ترخو خبر کړۀ. تۀ د عمر پۀ کچه دور کښې زندان خانې ته لاړې خو د ليډر پۀ شکل کښې کور، کلي او اولس ته راغلې. ولي خان بابا خټک صېب ته ووې سياست خو تاسو غني کړو. اديبانو او شاعرانو اودۀ قامونه راويښ او سياسي ميدان کښې مونږ ته کښېنول. پۀ دې کښې شک نشته چې تاسو شاعرانو او اديبانو سياست او سياسي ميدان دواړه ګرم کړي دي ولې برېت پرې مونږ تاوهو. سياست د شاعر نه بې غېر يتيم دے او بې د اديبه بې ادبه دے.
د ارواښاد ژوند د مبارزو او قامي حقونو ترجمان پاتې شوے. پۀ ډاډ او پۀ ډاګه وئيلے شم چې ډاکټر خورشيد د باچاخان د عقيدت نه علاوه د فلسفې قايل او وارث ؤ. باچاخان د خپل قام د حقونو د پاره پۀ ((ويل چئير)) کښې راتلو. باچاخان د قام د حقونو لار نۀ وه پرېښودلې او ډاکټر صېب د باچاخان لار نۀ وه پرېښې.