“زۀ او زما زمانه” – رشيد احمد

متعلقه مضامين

غني خان او ماحوليات

کېمياګر – رشيد احمد

“ادبي تحريکونه پۀ پښتو ادب کښې” – رشيد احمد

“زۀ او زما زمانه” د خداے بخښلي عبدالخالق خليق د ژوند ليک عنوان دے او ښۀ معروف دے. ولې ما دا دعنوان تر حده خوښ کړے دے. نور پۀ دې څۀ بحث نۀ کوم او کۀ څوک ئې شوق لري نو ما پۀ خپل کتاب کښې پۀ دې تفصيلي بحث کړے دے. زۀ به د خليق صېب نۀ بلکې د خپلې زمانې خبره کوم ځکه چې خليق صېب هم تلے دے او زمانه ئې هم تېره شوې ده. اوس زمونږ زمانه ده.

صوفي صېب دې الله پۀ جنتونو سرکړي، يوه ورځ پۀ دفتر کښې ناست ؤ نو راته ئې وئيل څۀ ښۀ زمانه وه لاړه تېره شوه او د خپل وړوکوالي پۀ زمانه پسې ئې ارمان وکړو۔ نو ما ورته ووې چې صوفي صېب خبره دې پۀ ګل بدله خو دا راته ووايه چې ستاسو پۀ زمانه ستاسو پۀ جومات کښې څو صفونه نمونځ ګذار وو او اوس څومره وي۔ وې يره داخبره خو دې ښۀ وکړه پخوا خو زمونږ د کلي پۀ جومات کښې يو صف نۀ پوره کېدلو او اوس درې صفونه وي او کله کله څلور شي۔ نو ما وې زلمي ډېر وي، ماشومان کۀ بوډاګان۔ وې يره ځوانان ډېر وي او ماشومان هم وي۔ ولې پخوا خو به يو څو مشران او بوډا ګان راغونډ وو۔ ولې اوس داسې نۀ ده، خلکو تعليم حاصل کړے دے۔ د دين نه خبر دي. کۀ ټي وي او موبايل راغلو نو سهولتونه ډېر شو او اسانۍ ورسره راغلې۔ خوحالات سم نۀ شو۔ داڅۀ وجه ده؟

نو بحث پۀ دې روان شو چې بيا څۀ چل وشو خلک خود غرضه شول چې څومره سهولتونه راغلل نو هومره ځان ځاني شوه۔ هرسړے د ډېرو سهولتونو د حاصلولو لپاره پۀ منډه شو۔ نورې معاشرې د تعليم او سائينس د ترقۍ سره مخکښې لاړې او ښۀ اقدار ئې خپل کړل۔ ولې مونږ سره اپوټه کار وشو۔ زمونږ ليډران لاړل خود غرضه شول.

صوفي راته پۀ هشنغر کښې د خپل کلي يوه قيصه وکړه چې دانګرېزانو پۀ زمانه زمونږ د کلي د دوه خانانو ترمېنځه دښمني وه او ډېره سخته وه. انګرېزانو به پۀ خلکو ډېرې زياتې ماليې لګولې او چې خبره به د حد نه واوخته نو جائيداد به ئې سرکاري کړو۔ بيا د انګرېزانو سره به مقامي خلک نوکران وو نو هغوي به لا ډېر ظلمونه کول۔ نو وئيل ئې چې پۀ هغه يو خان باندې ډېره ماليه ولګېدله” شپږ شلې روپۍ” چې نن سبا د لکونو قيمت لري۔ وې خان ته نوټس مېلاو شو چې کۀ دا رقم دې خزانه کښې جمع نۀ کړو نو جائيداد به دې سرکاري شي۔ وې خان ډېر وګرځېدلو چې د روپو بندوبست وکړي ولې څۀ انتظام ونۀ شو۔ نو يوماښام ئې څادر پۀ سر کړو او د هغه خپل دښمن حجرې ته ورغلو۔ وې هغه بل خان پۀ خپله حجره کښې ناست ؤ، د قران شريف تلاوت ئې کولو۔ چې دا خان راغلو او د کټ پښو ته کښېناستلو۔ د حجري خاوند خان او د دۀ دښمن د سترګو پۀ ګټ کښې دۀ ته وکتل وې څنګه راغلې۔ نو وې خان ورته ووې چې شرمېږم او تباه کېږم۔ انګرېز راباندې ماليه لګولې ده او ټول جائيداد مې سرکاري کوي۔ نو هغۀ ترې تپوس وکړو چې څومره روپۍ دي۔ نو دۀ ورته ووې چې “شپږ شلې” نو وې هغه پاڅېدو لاړو چې بېرته راغے نو روپۍ ئې ورکړې. وې پوره شپږ شلې دي۔ چې کله دا خان بېرته روان شو نو غږ ئې ورته وکړو چې فلاني هغه بله خبره به پۀ خپل ځاے ده. وې خان لاړ ماليه ئې جمع کړه او د پښتو خبره وه چې دښمني پۀ خپل ځاے وه. زما دسوال پۀ جواب کښې ئې ووې چې ډېره موده پس بيا جوړه شوه۔

ما وې واقعي چې اوس داسې هغه درانۀ پښتانۀ چرته دي۔ اوس خو يو بل شرموي۔

نو خبره شروع شوه چې اوس داسې مشران چرته دي۔ صوفي صېب وې د خوشحال بابا خبره چې:

“د دستار سړي پۀ شمار دي”

نو ما ترې نه تپوس وکړو چې پۀ دې خو مې لږ پوهه کړه کنه۔ نو وې ئې ولي تۀ ويني نه څۀ چې هر سړے راشي ووټونه غواړي او وائي چې “نۀ ټيټېږي،نۀ خرڅېږي او نۀ وېرېږي”.

نو وې ولې دا ټول دومره نران او باتوران دي؟۔ چې اول ئې پۀ کندو کښې سپږه نه سپورېږي او بيا چې کله دوي کامياب شي نو تۀ ګورې نه چې پۀ غټو ګاډو کښې ګرځي او پۀ يو ساعت کښې د علاقې پۀ شتمنو کښې حساب شي۔ نيکۀ به ئې د لوږې مړ وي او دوي بيا د لويو لويو خانانو سره خپلې شجرې جنګوي۔ نو ما وې دا خلک خو هم ډېر هوښيار دي نو د ښۀ سړي انتخاب به څنګه کوي. نو وې کوم خلک چې خانداني سياستدانان دي هغوي ته وګوره هغوي پۀ دې مېدان کښې اوسېدل غواړي، نظريه لري يو فکر لري۔ قام ته تعليم ورکوي او د مسئلو مستقل حل غواړي۔ او دا نن چې لکه د خرېرړو راټوکيدلي دي دوي خاندان او د قام مستقبل نۀ ټسوي بس خپل جېب او بېنک بېلنس سره ئې کار وي۔ او چې دغه پوره وي نو بيا ئې څۀ کوي۔ دوي خو نۀ پۀ خبرو پوهېږي، نۀ د محفل د ادابو نه خبر وي، او نۀ مېلمه مېلمستيا پېژني۔ پۀ هاسټل کښي ټول عمر پۀ قرضونو او نسيا ډوډۍ ګانې وخوري، د هاسټل روپۍ ورپسې جمع شي او بيا ئې پۀ سياسي سفارشونو معاف کړي چې کله دغه خلک چې پۀ کوڅو کښې د چغو چغارو عادت او ټوپونو روان وي نو بيا هر چرته کۀ حجره وي او کۀ بازار يا اسمبلي وي او کۀ جومات دغه چغې او ټوپونه وهي، چې خبره کوي نو څۀ شاليد ئې نۀ وي او نۀ ئې پۀ مستقبل نظر وي۔

ما وې يره صوفي صېب خبره مو ډېره د مطلب وکړه او تۀ خو ډېر پوهه يې نو پۀ خپله ولې دې مېدان ته نۀ دانګې۔ وې ځه مړه؛ زۀ غريب سړے يم پۀ لږه تنخوا ګزاره کوم او ژوند مې ښۀ تېرېږي. تۀ اوس ما غرقوې۔ دلته دې پۀ دې يو دفتر کښې د ځان سره ناست خوښ نۀ يم څۀ۔ ما وې نه دا مطلب مې نۀ دے۔

هسې صوفي صېب د هشنغر د سيمې د يو پخواني کلي د ديندارې کورنۍ سره تعلق لرلو. نيکۀ ئې پۀ ولي مشهور ؤ او پلار ئې هم نېک انسان ؤ. قران ئې حفظ کړے ؤ او راغلے پۀ رېډيو کښې نوکر شوے ؤ۔ ما او هغه ډېره موده پۀ يو دفتر کښې کښېناستلو او ښۀ وخت مو تېرولو۔ صوفي صېب ډېر تجربه کار پروډيوسر ؤ. او ديني علم ئې هم کړے ؤ۔ ډېرې د کار خبرې به ئې کولې۔ پۀ ونه ډېر دنګ نۀ ؤ ، وړه وړه ږېره ئې وه. د مونځ اودس او روژې به ئې ډېر خيال ساتلو۔ ډېري د مطلب ډکې خبري به ئې کولې۔ د صوفي صېب ډېرې خاطرې دي او ډېرې دلچسپې دي۔ يو ورځ ئې زمونږ د يو بل ملګري سره پۀ څۀ خبره خبره ترخه شوه نو هغۀ ورته ووې صوفي زۀ خو داسې صفا يم لکه ماشوم چې پېدا شي۔ نو صوفي صېب ورته سمدستي ووي ځکه ئې پۀ سخا او زړو چيرړو پاکولې۔

الله دې پۀ ګور نور کړي يوه قيصه ئې راته کوله وئيل ئې چې پخوا پۀ دې ښار کښې پۀ يوه سېنيما د انګرېزي فلم ولګېدلو نو وې ئې يوه سيکهـ به هره ورځ هغه فلم کتلو او يوه شو به ئې نۀ قضا کوله۔ نو وې يوه مياشت پس ترې چا تپوس وکړو چې سردار جي دا فلم ولې بار بار ګورې لکه چې څوک دې پۀ کښې خوښ شوي دي۔ نو وې ئې پۀ دې فلم کښې يو سين داسې ؤ چې يو هلک او جينۍ سيند ته لامبلو له لاړ شي۔ دوي چې کله جامې بدلوي او ورو ورو ئې وباسي نو يو بس راشي تېر شي او چې بس تېر شي نو دا هلک او جينۍ د سيند پۀ اوبو کښې دننه وي۔ نو سردار ووې چي زۀ ئې هره ورځ ځکه ګورم چې کله خو به دا بس لېټ شي کنه۔۔۔ نو هغۀ وې چې بس مونږ هم ټول عمر د بس لېټ کېدلو پۀ انتظار کښې ليډر ته ګورو خو نۀ بس لېټ شو او نۀ ليډر سم شو.