د ضم شوو ضلعو غونډه – ډاکټر سهېل خان

اتلسمه فروري، 2020

خوشحال بابا وئيلي دي:

هوښيار هغه دے چې سخت جنګونه
تر خېره راولي پۀ فرهنګونه
نادان هغه دے چې پۀ کار د صلحې
ګډ کا د شر فساد رنګونه

د ضم شوو ضلعو غونډه پۀ اتلسمه فرورۍ کال نولس سوه شل پۀ باچا خان مرکز کښې وشوه. د غونډې صدارت د کوربتوب پۀ حېثيت اېمل ولي خان وکړو او د مجلس کاروائي ښاغلي سردار حسېن بابک مخ پۀ وړاندې بوتله. مولانا عطاء الحق دروېش صاحب تلاوت کلام پاک او کوئټه بمي چاودنه کښې د شهيدانو د پاره اجتماعي دعا نه د غونډې پېل وکړو.

د جمعيت علماء اسلام پۀ نمائندګۍ بيا مولانا عطاء الحق درېوش ته د خپلو خيالاتو د اظهار بلنه ورکړې شوه چې تلخيص ئې داسې دے:

د انظام پۀ بابله مونږه خپله رايې مسلط کول نۀ غوښتل، بلکې د اولس د رايې تر لارې مو دا شخړه هوارول غوښتل او دا مو غوښتل چې اول دې FCR کښې اصلاحات راوړے شي. بهر حال، انضمام وشو خو د انضمام وخت کښې چې رياست دغو ضلعو سره او سياسي ګوندونو سره کومې وعدې کړې وې، هغه دې پوره کړې شي. د محکمو نېغ پۀ نېغه رسائي دې ضم شوو ضلعو ته ورسولې شي، د ابادکارۍ سلسله دې شروع کړې شي او دا هر څۀ دې د عوامي نمائندګانو پۀ لاس وشي. د ضم شوو ضلعو د ابادۍ سفيران او چارواکي د نورو ضلعو دي، دغه سفيران دې د مقامي ضلعو نه واخستے شي. زمونږ پۀ معدنياتو زمونږ پېدائشي حق دې تسليم کړے شي.

دې نه پس ښاغلي بابک صاحب جناب شاه جي ګل اپريدي )بلوچستان عوامي پارټي( ته د وېنا بلنه ورکړه او هغوي ووئيل،

د انضمام تحريک ځکه کامياب شو چې دا د باچا خان د تحريک پۀ لاره يعني “عدم تشدد” شوے ؤ. پۀ دې تحريک کښې د عوامي نېشنل ګوند ورکرانو بالخصوص ښځينه ورکرانو چې د اسلام اباد ډي چوک کښې هم وهل ټکول خوړلي دي، هغه د تاريخ برخه ده. د رياست پاکستان د ائين ارټيکل 246 لاندې ائيني جدوجهد رنګ راوړو، ولې اوس دې رياست خپله ذمه واري وګڼي چې کومې وعدې ئې کړې وې، هغه دې سر ته ورسوي.

نېشنل فنانس کمېشن کښې زمونږ ځانګړې برخه اچول زمونږ حق دے. د سلو اربه روپيو وعده دې پوره کړې شي. کۀ خپل حق راته ملاو نۀ شو نو مونږ به د يو بل جدوجهد او مزاحمتي تحريک لار وسپړو. کۀ د 25 جولايۍ اتلسم انتخابات سم شوے وے نو نن به د وزير اعظمۍ د عهدې نه خلک نۀ وېرېدل. حکومت له اوس ټائم فرېم ورکول غواړي. سياسي ګوندونو له پکار دي چې يو روډ مېپ ورکړي. پۀ ضم شوو ضلعو کښې دې سر شمېرنه دوباره وشي. د قوميت خانه کښې دې د “پاکستاني” او “غېر پاکستاني” پۀ ځاے د “پښتون”، “بلوچ”، سرائيکي”، “پنجابي”، “سندهي” خانه واچولې شي؛ ځکه چې “غېر پاکستاني” څنګه دغه فارم ډ:ولے شي؟

علي وزير )اېم اېن اے، وزيرستان(:

نن د پښتنو شخړو باندې د خبرو ضرورت د هر څۀ نه زيات دے. د نائن الېون نه پس د ضم شوو ضلعو د اوسېدونکو عزتِ نفس ډېر مجروح شو. د دوي د کورونو بې عزتۍ وشوې. د حکومت نيت روغ نۀ دے او نۀ ئې د سمېدو څۀ امکان شته. اخر مونږ به تر کومه حده دا بې عزتي برداشت کوو چې خپلو کورونو ته هم پۀ راهدارۍ سرټيفيکېټونو لاړ شو؟ د افغانستان پۀ لارو چې کوم غېر قانوني تجارت کېږي، د هغې امدن چرته ځي؟ دغه تجارت ولې قانوني شکل ته نۀ اړولے کېږي؟ دغه امدن د کومو خلکو او محکمو/ ادارو جېبونو ته ځي؟ د انګور اډې تجارتي لار د ټېکس امدن د درېو کروړو نه زيات رېکارډ نشته، تګ راتګ د چا لاس کښې دے؟ دغه امدن کښې ترهګرو ته خپله برخه ورکړې کېږي. ځينې ګُډ کمانډرانو ته تر دېرش لکهو سامان وړل راوړل فري دي. سياست، ګوندونو او د پښتونولۍ ادارو يعني جرګه، جومات او حجره کښې مداخلت روان دے. جنګي اقتصاد بيا شروع کېدو واله دے. د لاندې ضلعو )سمې( نه خلک را روان دي او د دې ضم شوو ضلعو خلکو له ټرېننګ ورکوي. کۀ څوک جنګ غواړي يا جنګ خوښوي، هغوي د پاره مال دولت، ترقياتي سکيمونه او ترقي شته او څوک چې امن غواړي، هغوي د پاره هېڅ هم نشته!!!

پکار ده چې د افغانستان تجارت دې ټول قانوني شکل ته واړولے شي.

ډاکټر سيد عالم محسود )پښتونخوا اولسي تحريک(:

فېصله دا شوې ده چې سل اربه به روپۍ ورکولې کېږي او دې سره به NFC کښې 3% برخه وي. دغه رنګ دا بجټ هر کال زياتېدۀ. ولې دوي دوي د خراب معيشت خبره کوي نو دا سل اربه روپۍ خو دوي د وزير اعظم د صوابديدي فنډ نه هم ورکولې شي. د تعليم د پاره بجټ مختص کول غواړي چې دا به هر کال پۀ خصوصي فيصد کښې ټاکل کېږي او پۀ ضم شوو ضلعو به لګي. د معدنياتو اېکټ دفعه 172 دوي غلط define کوي؛ دغه اېکټ د سمندري زمکې د پاره ؤ چې مالک ئې نۀ ؤ. پۀ ضم شوو ضلعو کښې د زمکو مالکان شته خو رېکارډ ئې نشته. د پښتونخوا ګورنر دې دومره با اختياره شي څومره چې د نورو صوبو دي. سرتاج عزيز کمېټۍ تجاويزو باندې دې عمل درامد وکړے شي.

مونږ پۀ خپله خاوره بل پراکسي وار نۀ غواړو. د امن د پاره اے اېن پي بلها قرباني ورکړې ده، پکار ده چې جنت کښې هم د ټولو قامونو برخه يو شان وي.

شوکت يوسفزے )پاکستان تحريک انصاف(:

اٰل پارټيز کانفرنس راغونډول سياسي مېچورټي ښائي. ټول پښتانۀ ترقي غواړي. د مخکښې تګلاره ټاکل غواړي. تنقيد اسان کار دے. ملاکنډ ډويژن اپرېشن کښې شانګله کښې اتۀ اتيا سکولونه برباد شوي وو. ختم شوو ضلعو کښې ترقي ولې شروع نۀ شوه؟ کۀ انضمام نۀ ؤ شوے نو څۀ به شوي وو؟ د ترقۍ عمل شروع شوے دے. ټېنډرې هم وتلې دي. 184 اربه روپۍ راغلې دي. قوم کښې سياسي شعور دا رنګ APCs راوستلو. اوس به مونږ خپلو کارخانو له پۀ اووۀ نيمې روپۍ في يونټ ارزانه بجلي ورکوو. ضم شوو ضلعو کښې انصاف کارډ هم تقسيم شو. زمونږ امن او ترقي افغانستان سره تړلې ده.

]شاه جي ګل غږ وکړو، “لږ د افغانستان پښتانۀ هم پاکستان ته را وغواړئ نو ستاسو د دعوې پته به هله ولګي.[

سېنېټر مشتاق احمد خان )جماعت اسلامي(:

جرګې دې روانې وي خو ولې د پاکستان د ائين ارټيکل 154 لاندې د “کونسل اٰف کامن انټرسټس” (CCI) اجلاس راغوښتل نوي (90) ورځو کښې لازمي وي، ولې موجوده حکومت دغه اجلاس اتلس مياشتې پس را وغوښتو. زمونږ net هائيډل پرافټ لاندې دې مونږ له د ډالر د نوي رېټ مطابق حصه راکړي، کوم چې د اے جي اېن فارمولې لاندې زمونږ بنيادي حق دے. کۀ مونږ اتفاق و نۀ کړو نو دا شته حقونه هم را نه اخلي.

CCI د نټ هائيډل پرافټ کمېټي جوړه کړه چې دا پېسې به څنګه ورکوو او وسائل به د کومې راوړو؟ نو دا خو زمونږ نه اخستې شوې پېسې دي او اے جي اېن قاضي فارموله خو د ائين لاندې د څلورو فورمونو نه پاس شوې فارموله وه؛ نو د هغې د پاسه د CCI کمېټي جوړل غېر ائيني دي. دوي د اے جي اېن قاضي فارموله متنازعه کول غواړي. زۀ پۀ 1.25 روپۍ بجلي جوړوم او IPP پۀ 48 روپۍ جوړوي نو هغوي له پېسې ورکوي او مونږ له نۀ راکوي!!! د ائين [158] تر مخه ګېس چې کوم ځاے راوځي، هغه به د هغوي وي، د ارټيکل [172] بې نامي زمين؛ دې دواړو له ئې هم کمېټۍ جووړې کړې، حالانکې دغه د ائين لاندې تشريح شوې دي.

زمونږ صوبه پۀ معدنياتو مالداره او شتمنه ده، پۀ هائيدل کاربن غني ده، خو کۀ زمکې کښې پراتۀ وي نو زمکه به وچوي. UNDP وائي چې ضم شوو ضلعو کښې د صوماليه نه زيات غربت دے.

دلته راو انوار پرانستې تڼۍ ګرځي او احسان الله احسان ترکي کښې مزې کوي. دا څۀ مسېج ورکول غواړي؟ کرتارپور ته خلک بغېر ويزې راځي او وزيرستان ته خپل کور ته پۀ راهدارۍ سرټيفيکېټ ځي!!!!

افغانستان سره د تجارت ټولې لارې دې پرانستې شي. شاه کس کښې د اٰئس فېکټري څوک چلوي؟

زما تجويز دے چې د اے اېن پي ټول مطالبات سم دي او زۀ ورسره اتفاق کوم خو دا دې هم پکښې شامل کړي چې:

  1. مونږ د ټانک د جرګې حمايت کوو او د TDPs د بحالۍ مطالبه دې پۀ دې نکاتو کښې شامله کړې شي.
  2. کېري لوګر بِل پۀ چا ولګېدو؟ د هغې حساب دې ورکړے شي
  3. د دهشتګردۍ خلاف جنګ کښې مونږ 75 زره شهيدان ورکړل او 140 اربه روپۍ نقصان وشو، دا نقصان دې پوره کړے شي او د کېري لوګر بِل دغه 24 اربه ډالره کښې دې زمونږ برخه راکړې شي.

اسد اپريدے )قومي وطن پارټي(:

مونږ دغه ټول مطالبات چې اے اېن پي مرتب کړي دي، حمايت کوو.

شکيل وحيد الله )مزدور کسان پارټي(:

ADP کښې دې 30% برخه ضم ضلعو ته ورکړې شي. پۀ تورخم دې انساني تذليل بند کړے شي.

اعجاز اپريدے )نېشنل پارټي، پښتونخوا وحدت(:

دا ملک يو سېکيورټي سټېټ دے. د ضم شوو ضلعو ممبران دې خلکو ته ووائي چې پارلېمان کښې څۀ روان دي.

اختيار ولي خان )پاکستان مسلم ليګ(:

کۀ د 2018 انتخابات مو نۀ وو منلے نو نن به دا حال نۀ ؤ. جرګې پۀ خپل ځاے خو احتجاج هم کول غواړي.

جمال الدين )شمالي وزيرستان(:

مونږ شمالي وزيرستان کښې څلوېښت ورځې دهرنا وکړه او نن مو پېښور کښې هم شل ورځې پوره شوې خو مونږ له څوک حکومتي چارواکي را نۀ غلل. د اپوزيشن ګوندونه مونږ له ټول راغلل. اول ئې راسره 45 زره روپۍ مرله زمکه او 3 لکهه د دکان پۀ سر تاوان ومنلو، بيا ئې ووئيل چې 15 زره روپۍ واخلئ. بيا ئې ووئيل چې پېسې نشته او اوس وائي چې دا زمکه خو ټوله سرکاري ده.

جاسم اپريدے )ټرائبل سټوډنټس ارګنائزېشن(:

د دهشتګردۍ لۀ کبله چې کوم سکولونه بربادي شوي وو، هغه لا اوس هم نۀ دي جوړ. پۀ کاغذونو کښې د ميډيکل او انجنئيرنګ کوټه ډبل شوه خو يونيورسټيو پرې عمل درامد و نۀ کړو. سکالر شپې ئې بندې کړې دي، هغه دې ازادې کړې شي.

مير کلام وزير )اېم پي اے(:

اېجنډې سره مکمل اتفاق کوم. IDPs اوس هم بې کوره دي، د دوي واپسي او بحالي دې يقيني کړے شي. د ملک ټولو تعليمي ادارو کښې دې د پښتو زده کوونکو سره ظلم بند کړے شي. د پښتنو سياست، جرګه او جومات کښې دې مداخلت بند کړے شي.

د عوامي نېشنل پارټۍ خېبر پښتونخوا د صدر اېمل ولي خان لۀ خوا دې غونډه کښې د ګډون کوونکو د مننې او خپلو خبرو کولو نه پس چې کومه شريکه اعلاميه جاري کړې شوه، د هغې تر مخه دا نکتې اعلان کړې شوې:

  1. د پينځويشتم ائيني ترميم تر مخه چې )هر کال د پاره( د کومو سل اربه روپيو اعلان شوے ؤ، هغه دې فوراً جاري کړې شي.
  2. د پينځويشتم ائيني ترميم تر مخه، صوبائي او وفاقي حکومتونه پۀ نوي (90) ورځو کښې دننه پۀ ضم شوو ضلعو کښې د بلدياتي ټاکنو تابيا کښې پاتې راغلي دي، دا ټاکنې دې فوراً وکړې شي. د دې تر څنګ، صوبه کښې د بلدياتي حکومتونو موده سر ته رسېدلې ده او حکومت اوس هم د بلدياتي ووټونو کولو نه تېښته کوي.
  3. پۀ ضم شوو ضلعو کښې دې ترقياتي کارونه او انتظامي معاملات سول انتظاميې او منتخب ارکانو ته وسپارلے شي.
  4. د لسو کلونو د پاره دې دغه ضم شوې ضلعې د لوظ سره سم د ټېکس نه مستثنٰي وساتلې شي.
  5. د انضمام نه اګاهو د شوې معاهدې تر مخه دې د دوه ويشت زره (22,000) خاصه دارانو بهرتي عملي کړې شي.
  6. هره نوې ضلع کښې دې يو پوهنتون جوړ کړے شي.
  7. ضم شوو ضلعو کښې د تورسرو د خواندګۍ شرح 3 فيصده ده، دغه ضلعو کښې دې دوي د پاره تعليمي ادارې پرانستې شي.
  8. بد امني د پاکستان او افغانستان تر منځه اعتماد ته زيان رسولو سره پښتونخوا او دا نوې ضلعې زوروي؛ د ډيورنډ کرښې دواړو خواو ته د اعتماد زياتولو او پښتنو سيمو خصوصاً د نوو ضلعو د اولس معاشي ملاتړ د پاره اقدامات پوره کول پکار دي او دې د پاره بايد د تجارت لارې پرانستې شي.
  9. ضم شوو ضلعو کښې د ابادکارۍ او ځاني کورونو او ودانيو د شوې سروې او معاهدو تر مخه دې سړکونه، هسپتالونه او کالجونه تعمير کړے شي.
  10. بايد د ضم شوو ضلعو څخه د بې درکه شوو خلکو کوټلي معلومات جمع کړے شي، هغوي عدالت ته پېش کړے شي او چا سره چې زياتے شوے وي، د هغوي تلافي دې وکړې شي.
  11. د ضم شوو ضلعو د استوګنو د بلاک شوو شناختي کارډونو مسئلې دې پۀ جدي توګه حل کړې شي.
  12. د مردم شمارۍ پۀ حواله د نوو ضلعو شکايتونه دې غوڅ کړے شي، د بې کوره خلکو سر=شمېرنه دې بيا وشي او د مردم شمارۍ پۀ فارم کښې دې د “پښتون/افغان” خانه بحال کړې شي.
  13. لېنډ مائنز دې صفا کړې شي.
  14. پۀ نوو ضلعو کښې د good او bad طالبانو اصطلاح د بد امنۍ مونډ دے؛ رياست بايد دغه رويه پرېږدي.
  15. د هرې قانوني لارې پۀ مرسته چې ممکن وي، د خېبر پښتونخوا منرل اېکټ مخنيوے کول او د ضلعو پۀ وسائلو د ځائي خلکو د ملکيت حق تسليمول.
  16. د تهري جي او فور جي سره سره دې موبائل سروس فوراً بحال کړے شي.
  17. چېکپوسټونه چې د اولس ژوند ئې سختيو سره مخ کړے، دې فوراً ختم کړے شي.
  18. پۀ ضم شوو ضلعو کښې د سياسي شعور لرونکو زلمو پۀ ضد روان کرېک ډاون، نيول، غائبول او د دوي خلاف د مقدمو جوړولو نه دې څنډه وکړې شي؛ دې سره اشتعال زياتېدے شي.
  19. باړه انډسټريل زون دې فوراً بحال کړے شي او پۀ دغه ډول دې هره ضلع کښې انډسټريل زون قائم کړے شي.
  20. د زمکې پټوار (land record) دې فوراً ډيجيټلائز کړے شي.
  21. نوو ضم شوو ضلعو د پاره مختص شوو د ميډيکل او انجنئيرنګ سيټونو باندې دې شوے اعلان عملي کړے شي او هائير ايجوکېشن کمېشن دې وظیفې (scholarships) بحال کړي.
  22. د بې کوره شوو خلکو (TDPs) خپلو کورونو ته با عزته واپسي دې يقيني کړې شي.
  23. د ملک پۀ ټولو تعليمي ادارو او بيا پۀ تېره تېره پوهنتونونو کښې پښتنو زدکړيالو سره روان امتيازي سلوک دې ختم کړے شي.
  24. د کېري لوګر بِل او کولېشن فنډ 24 اربه روپۍ چې د فوجي اپرېشنونو نه متاثره علاقو د پاره وې، حساب دې ورکړے شي.
  25. د ائين مطابق د اے جي اېن قاضي فارمولې سره سم نټ هائيډل پرافټ منلے شوے ؤ، موجوده حکومت دې د پاره کمېټي جوړه کړې چې دا د ائين خلاف ورزي ده، دې نه دې لاس واخستے شي.
  26. موجوده حکومت د ائين د ارټيکل 172 پۀ غلطه تشريح کولو سره حکومت د بې نامي جائدادونو مالک ګڼي او دې د پاره ئې يوه کمېټي هم جوړه کړې ده او دغسې د نوو ضم شوو ضلعو دننه پۀ زمکو قبضې کوي. دا جرګه مطالبه کوي چې دې غېر قانوني او غېر ائيني اقدام نه دې حکومت لاس پۀ سر شي.
  27. دا جرګه پۀ پښتنه خاوره خصوصاً نوو ضلعو کښې يو نوے پراکسي وار نۀ غواړي.
  28. بد امني د مخصوص خلکو د امدن ذريعه ده، دغه امدن دې بند کړے شي او دا دې د قانون دائره کښې راوستے شي.
  29. د پښتنو سياست، پښتونولۍ، ثقافت، جرګه او جومات کښې دې مداخلت بند کړے شي.
  30. د نوو ضم شوو ضلعو د انضمام نه وړاندې چې دې خلکو سره کوم لوظونه شوي دي، هغه دې سر ته ورسولے شي.
  31. د دې جرګې ټولې نکتې حکومتِ وقت او متعلقه ادارو د پاره يوه تګلاره (road map) ده، کۀ پۀ دې عمل درامد نۀ کېږي نو دا جرګه به سړکونو ته راوځي او د تحريک شکل به اخلي. دې مقصد د پاره به د ټولو پارټيو، تحريکونو او سازمانونو يوه کمېټي جوړولې شي چې د هرې پارټۍ، تحريک يا سازمان دوه غړي به پۀ کښې شامل وي.

د اخبارونو دا دوه ټوټې دې سند وي د دې خبرې، (i چې دې ملک کښې د رياستي جنګي پاليسۍ جرړې دا نۀ چې صرف ږيرو پورې تړلې دي، کلين شېوډ شنۀ مجاهدين هم د تحريک طالبان د رابطه کمېټۍ غړي ټاکلے کېږي – (ii چې دلته مذهب د ووټونو بېوپار کښې څومره پۀ بې دردۍ او بې شرمۍ استعمالولے شي.

 

دا هم ولولئ

باچاخان ټرسټ اېجوکېشن فاونډېشن د نوي سحر پۀ تلاش – ډاکټر سهېل خان

د باچاخان ټرسټ جوړول د سل کلن قامي تحريک هغه مرام ؤ چې بنسټ ئې …